Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ trong dạy học Tập đọc Lớp 3

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng sơ đồ trong dạy học Tập đọc Lớp 3

1. 11 Đây là dạng sơ đồ sử dụng cho những bài tập đọc có tính tiến trình hoặc những bài đọc tự sự có các sự việc diễn ra. Hầu như các em có thể hoàn thành được sơ đồ bằng việc bám sát vào các đoạn trong bài Tập đọc với những sự việc chính xảy ra và diễn đạt lại sự việc đó một cách ngắn gọn nhất. Với học sinh lớp 3 nói chung và học sinh lớp tôi nói riêng thì việc diễn đạt câu từ ngắn gọn còn khá khó khăn nên khi hướng dẫn học sinh làm dạng sơ đồ này mất khá nhiều thời gian. Ví dụ 1: Khi các em đã hoàn thành hoạt động luyện đọc bài “Hũ bạc của người cha”, tôi cho các em Tìm hiểu bài bằng hoạt động vẽ sơ đồ. Tôi yêu cầu các em học sinh ghi lại những chi tiết chính, những sự việc xảy ra trong truyện bằng từ ngữ một cách ngắn gọn, lược bỏ những câu, từ không cần thiết mà không thay đổi nội dung truyện; dẫn dắt các em hoàn thành sơ đồ của nhóm mình, dựa trên những câu hỏi đó các em ghi chép lại hoàn thành sơ đồ một cách ngắn gọn nhất. Tôi cùng các em đi tìm hiểu bài từ những chi tiết đầu tiên. Tôi hướng dẫn các em đọc bài và tìm ra sự việc diễn ra đầu tiên trong câu chuyện và sau đó yêu cầu các em ghi vào trong phiếu thảo luận của nhóm mình sự việc đó bằng cách ngắn gọn nhất. Sau đó, tương tự như thế, các em trong cùng một nhóm sẽ đọc bài tập đọc, tìm và ghi lại ngắn gọn, nhanh nhất. Ví dụ 2: Cũng tương tự như vậy với bài Tập đọc “Cóc kiện trời”, tôi cùng các em cũng lập sơ đồ mạng sự kiện với các sự việc chính diễn ra trong bài tập đọc.
2. 12  Ứng dụng của sơ đồ sau hoạt động: Việc để các em tìm hiểu bài theo hình thức này sẽ giúp các em nắm chắc được nội dung bài Tập đọc hơn, nhớ được các chi tiết và sẽ giúp các em học tập tốt hơn trong tiết học Kể chuyện ngay sau đó. 2.2.4. Sử dụng sơ đồ tư duy. Sơ đồ tư duy là phương pháp lưu trữ, sắp xếp và xác định thông tin bằng cách từ khóa, hình ảnh. Sơ đồ tư duy đã xuất hiện từ khá lâu và được áp dụng phổ biến rộng rãi trong dạy học hiện nay. Sử dụng sơ đồ tư duy tăng sức hấp dẫn cho bài học, khơi gợi trí tưởng tượng, sáng tạo của học sinh. Các em có thể ghi lại bài học bằng các màu sắc, hình vẽ mà các em thích qua đó có thể ghi nhớ bài học lâu hơn. Để kích thích và tạo hứng thú hơn cho các em trong hoạt động Tìm hiểu bài của phân môn Tập đọc Lớp 3, tôi đã lựa chọn và sử dụng sơ đồ tư duy trong hoạt động này cho một số bài tập đọc. Ví dụ 1: Khi cho học sinh Tìm hiểu bài “Mùa thu của em” tôi đã hướng dẫn các em vẽ sơ đồ bằng cách trả lời hệ thống câu hỏi: 1. Chủ đề chính của bài là gì? (tên bài học) 2. Mùa thu của em được thể hiện qua những gì? (hình ảnh, màu sắc) 3. Cụ thể đó là những hình ảnh nào? Màu sắc nào? Cùng với việc triển khai bằng các từ ngữ học sinh còn có thể trang trí thêm bằng các hình ảnh để sơ đồ thêm đẹp.
3. 13 Sơ đồ tư duy của học sinh khi tìm hiểu bài “Mùa thu của em” Ví dụ 2: Khi kết thúc hoạt động luyện đọc bài “Trận bóng dưới lòng đường” tôi dẫn dắt các em hoàn thành hoạt động tìm hiểu bài theo cách lập sơ đồ bằng cách trả lời hệ thống câu hỏi: 1. Chủ đề của bài đọc là gì? ( tên bài đọc) 2. Trong bài có những nhân vật nào? Có những sự việc gì xảy ra? 3. Kết thúc câu chuyện ra sao? 4. Em rút ra được bài học gì từ câu chuyện này? Sau mỗi câu hỏi học sinh sẽ tự thảo luận với nhau tìm ra câu trả lời và hoàn thành vào sơ đồ.
4. 14 Sơ đồ tư duy của học sinh khi tìm hiểu bài “Trận bóng dưới lòng đường” Ví dụ 3: Vì đã làm quen với dạng sơ đồ có các tuyến nhân vật, sự kiện, bài học nên khi học đến bài Tập đọc “Cuộc chạy đua trong rừng” tôi đã để các em học sinh tự thảo luận và hoàn thành được sơ đồ tư duy bài Tập đọc với hệ thống câu hỏi dẫn dắt được đưa ra: 1. Chủ đề của bài đọc là gì? ( tên bài đọc) 2. Trong bài có những nhân vật nào? Có những sự việc gì xảy ra? 3. Kết thúc câu chuyện ra sao? 4. Em rút ra được bài học gì từ câu chuyện này?
5. 15 Sơ đồ tư duy của học sinh khi tìm hiểu bài “Cuộc chạy đua trong rừng” 2.2.5. Sơ đồ cành cây Sơ đồ cành cây là dạng sơ đồ mà ở vị trí trung tâm là chủ đề của bài học và từ đó học sinh sẽ vẽ các nhánh để triển khai tiểu chủ đề là nội dung hoặc ý của các đoạn, các phần. Ví dụ 1: Với bài tập đọc “ Thư gửi bà”, tôi sẽ cho các em sử dụng sơ đồ cành cây. Để hướng dẫn các em tìm hiểu bài này, tôi sử dụng hệ thống các câu hỏi dẫn dắt các em. - Theo các em, chủ đề chính của bài này là gì? (Thư gửi cho bà). - Trong bức thư này theo em sẽ chia được thành mấy phần? Đó là những phần nào? ( Bức thư gồm 3 phần: đầu thư, nội dung thư, cuối thư.) - Trong từng phần, bạn nhỏ viết những gì? Với việc trả lời được hệ thống câu hỏi này, các em sẽ hoàn thành được sơ đồ cây bức thư mà bạn nhỏ gửi cho bà mình như sau:
6. 16 Ứng dụng sau hoạt động: Với việc cho học sinh làm sơ đồ bài Tập đọc này, các em học sinh lớp tôi bên cạnh việc nắm được nội dung của bài lại còn có thể nắm được quy trình viết một bức thư như thế nào, có thể triển khai những ý gì. Hoạt động này sẽ giúp ích rất nhiều cho các em khi học phần Tập làm văn “Viết thư”. Ví dụ 2: Trong bài tập đọc “Cuộc họp của chữ viết” tôi cũng hướng dẫn các em lập sơ đồ cành cây để tóm tắt lại nội dung cuộc họp. Tôi hướng dẫn các em lập sơ đồ với hệ thống các câu hỏi: - Chủ đề của bài này là gì? (Cuộc họp của chữ viết) - Mục đích của cuộc họp các chữ viết này là gì? - Tình hình hiện tại của em Hoàng? - Nguyên nhân nào khiến em Hoàng như thế? - Các chữ viết đã tìm ra cách giải quyết là gì? - Họ quyết định giao việc này cho ai?
7. 17 Ứng dụng sau hoạt động: Sau khi làm xong hoạt động này các em hoàn toàn có thể nắm được nội dung bài tập đọc và vận dụng vào cho tiết Tập làm văn sau đó với bài về “Tổ chức cuộc họp”. 2.2.6 Sử dụng nhiều sơ đồ cho một bài Tập đọc Trong quá trình dạy học, tôi không hạn chế các em sử dụng sơ đồ. Có khi trong một bài Tập đọc, các em có thể tự do sử dụng loại sơ đồ mà các em thích, các em cho là phù hợp, kích thích khả năng sáng tạo của các em. Ví dụ 1: Khi dạy học sinh Tìm hiểu bài “Vẽ quê hương”, sau quá trình thảo luận nhóm tôi đã thu được kết quả khá bất ngờ, các em có rất nhiều sáng tạo khi lập sơ đồ mà vẫn đảm bảo về nội dung bài. Ngoài sơ đồ hình tròn như cô giáo hướng dẫn ban đầu, có nhóm sử dụng sơ đồ cành cây và có nhóm thậm chí còn vẽ hẳn một cái cây để thể hiện nội dung bài.
8. 18 Ví dụ 2: Bài Tập đọc “Cuộc họp của chữ viết”
9. 19 Bài tập đọc này được triển khai với 5 tiểu chủ đề vì vậy ngoài sơ đồ lí tưởng là sơ đồ cành cây, tôi hướng dẫn các em có thể lựa chọn những sự vật ở ngay xung quanh các em mà chia được thành 5 phần thể hiện được 5 tiểu chủ đề này. Và không bất ngờ khi tôi thu về những sơ đồ chứa đựng sự sáng tạo nhưng cũng không thiếu sự hồn nhiên của các em học sinh. Sơ đồ của học sinh cho bài “Cuộc họp của chữ viết”
10. 20 Sơ đồ của học sinh cho bài “Cuộc họp của chữ viết” III. HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI 1. Hiệu quả kinh tế Giảm bớt chi phí mua các tài liệu tham khảo để nâng cao khả năng đọc hiểu của các em. 2. Hiệu quả xã hội Sau một thời gian tôi áp dụng phương pháp sơ đồ lồng ghép trong các tiết học Tập đọc tôi nhận thấy rằng việc tìm hiểu bài của các em học sinh trong lớp tôi có hiệu quả hơn. Các em hoạt động nhóm rất tích cực, một số em học yếu, không thích thú, hay mất tập trung trong tiết học cũng giảm đi đáng kể. Các em ai cũng được phân công những nhiệm vụ khác nhau, phù hợp với khả năng của mình. Hiệu quả của tiết học được tăng lên khá nhiều so với thời điểm ban đầu mà tôi nhận lớp. Không chỉ thế, các em háo hức hơn, hứng thú hơn với những tiết Tập đọc không sử dụng sơ đồ và thậm chí có những em học tốt còn gợi ý cho tôi sử dụng sơ đồ gì khi học bài Tập đọc nào. Với những tiết Tập đọc có áp dụng phương pháp sơ đồ, các em nắm được nội dung bài nhanh hơn, rất phù hợp để chuẩn bị cho tiết học Kể chuyện ngay sau đó hoặc ứng dụng nhanh cho phân môn Tập làm văn.
11. 21 Như vậy, việc sử dụng sơ đồ trong dạy học phân môn Tập đọc mang lại những hiệu quả tích cực. Không khí trong các tiết học sôi nổi hơn, học sinh được hoạt động tích cực hơn là việc thụ động trả lời các câu hỏi trong Sách giáo khoa. Đồng thời, sử dụng sơ đồ góp phần hình thành cho học sinh tư duy ngắn gọn, mạch lạc, biết cách nhìn nhận vấn đề một cách khoa học, sâu sắc. Hơn nữa, với các em học sinh lớp lớn hơn có thể rèn cho các em khả năng trình bày vấn đề trước lớp tăng thêm sự tự tin của các em. 3. Khả năng áp dụng và nhân rộng Qua một thời gian áp dụng, bản thân tôi thấy có thể áp dụng cho tất cả các khối lớp, trong các tiết học Tập đọc. IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền Trên đây là nội dung sáng kiến kinh nghiệm “ Sử dụng sơ đồ trong dạy hoạt động Tìm hiểu bài phân môn Tập đọc lớp 3” của tôi. Sáng kiến được tạo nên từ những nghiên cứu và áp dụng thực tế trong môn Tiếng Việt khối lớp 3, trường tiểu học xã Nghĩa Hồng năm học 2019 – 2020. Tôi xin cam kết sáng kiến của tôi không sao chép và vi phạm bản quyền. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung đã cam kết. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN Trần Thị Ánh Tuyết