SKKN Sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội Lớp 3

Nội dung tóm tắt: SKKN Sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội Lớp 3

1. 50 đánh giá đã có sự thay đổi rõ rệt. Nhóm học sinh đạt Hoàn thành tốt đã tăng lên gấp 5 lần so với đầu năm và so với lớp đối chứng, nhóm Hoàn thành đã giảm mạnh xuống còn 4,76% và Chưa hoàn thành đã hoàn toàn triệt tiêu. Cụ thể: Ở lớp 3A2, tôi nhận thấy kết quả sau khi thực hiện các giải pháp của sáng kiến thì số học sinh đánh giá Hoàn thành tốt là 95,24% tăng 78,57% so với trước thực hiện sáng kiến (16,67%). Đặc biệt, số học sinh đánh giá Hoàn thành đã giảm mạnh (từ 78,57% xuống còn 4,76%). Số học sinh đánh giá Hoàn thành giảm xuống sau quá trình thực hiện các giải pháp của sáng kiến không phải là điều đáng lo. Bởi sau khi rà soát lại các bài kiểm tra, chúng tôi nhận thấy tất cả các em trong nhóm này sau thực nghiệm đã đạt Hoàn thành tốt. Ở lớp đối chứng, vẫn giữ nguyên như đầu năm. Điều này cho thấy rằng phương pháp dạy học truyền thống chưa đáp ứng hết được các nhu cầu của dạy học hiện đại, còn mang tính thụ động đối với học sinh. Học sinh chưa thực sự làm chủ tri thức, phát triển năng lực của bản thân. Còn dạy học STEM kết hợp với sơ đồ tư duy đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Giúp học sinh học tập một cách tích cực, chủ động sáng tạo, phát triển toàn diện các năng lực cho học sinh. Bảng khảo sát mức độ hứng thú môn Tự nhiên & Xã hội Rất hứng thú Hứng thú Bình thường Không hứng Lớp Sĩ số thú SL % SL % SL % SL % 3A2 42 42 100 0 0 0 0 0 0 3A3 42 7 16,67 10 23,81 23 54,76 2 4,76 Thông qua bảng thống kê kết quả khảo sát về mức độ hứng thú, tôi nhận thấy các giải pháp của sáng kiến đã thu hút được toàn bộ học sinh của lớp thực nghiệm. Ở mức độ Rất hứng thú cuối năm học lên đến 100% tăng 83,33% so với
2. 51 đầu năm (16,67%). Thành quả nổi trội hơn cả là sáng kiến đã giúp 64,28% học sinh không có hứng thú với môn Tự nhiên & Xã hội đã trở lên rất hứng thú. Đó là những thành công bước đầu của sáng kiến thông qua định lượng. Về mặt định tính, sáng kiến “Sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3” đã thu hoạch được những kết quả như sau: Việc sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM đối với môn Tự nhiên & Xã hội là một bước tiến mới trong đổi mới phương pháp và hình thức dạy học của giáo viên tiểu học. Đây chính là một đề xuất về phương pháp dạy học hợp lý, hiện đại phù hợp với yêu cầu giáo dục hiện đại. Qua điều tra sau khi thực hiện mỗi bài STEM đối với môn Tự nhiên & Xã hội thì tất cả học sinh lớp 3A2 đều khẳng định có thể vận dụng kiến thức vào thực tiễn và đều có được những sản phẩm theo yêu cầu của bài học. Đây chính là một minh chứng khẳng định tính hợp lý và đúng đắn của các giải pháp trong sáng kiến. Khi đưa ứng dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM trong môn Tự nhiên & Xã hội đã kích thích sự tò mò và ham học hỏi. Nó cho phép học sinh tự do khám phá và tìm hiểu kiến thức theo chủ đề, giúp khơi gợi sự tò mò và ham học hỏi. Qua việc thực hiện vẽ sơ đồ tư duy hay thực hiện tạo ra sản phẩm STEM, học sinh được tiếp cận với nhiều nguồn tài liệu, thông tin đa dạng, kích thích tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Đưa ứng dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM trong môn Tự nhiên & Xã hội còn làm tăng cường tính chủ động và tích cực của học sinh. Ở đây, học sinh đóng vai trò chủ đạo trong việc lên kế hoạch, thực hiện và đánh giá sản phẩm STEM hay vẽ sơ đồ tư duy. Việc học tập của các em trở nên chủ động, tích cực hơn khi học sinh được tự tay thực hiện làm sản phẩm hay vẽ sơ đồ theo sở thích và năng lực của bản thân. Đưa ứng dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM trong môn Tự nhiên & Xã hội giúp học sinh phát triển kỹ năng giao tiếp và hợp tác. Nó khuyến khích học sinh làm việc nhóm, chia sẻ ý tưởng, phối hợp thực hiện và thuyết trình sản phẩm. Qua đó, học sinh rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác, thuyết
3. 52 trình và làm việc nhóm hiệu quả. Việc sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM nâng cao hứng thú học tập cho học sinh: giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tạo hứng thú và niềm vui khi học tập. Khi học sinh hứng thú, kết quả học tập cũng sẽ được cải thiện rõ rệt. Như vậy, sáng kiến “Sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với giáo dục STEM nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3” rất phù hợp với môn Tự nhiên & Xã hội và đem lại hiệu quả cao trong việc dạy học. Việc áp dụng phương pháp này góp phần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay ở bậc Tiểu học. Bài học kinh nghiệm. Qua quá trình thực hiện sáng kiến, tôi rút ra được một số kinh nghiệm sau: Để truyền tải kiến thức hiệu quả và phát huy tính tích cực của học sinh trong quá trình học tập, giáo viên cần nắm vững nội dung bài học một cách sâu sắc. Hiểu rõ nội dung sẽ giúp giáo viên lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp, đồng thời giải đáp các thắc mắc của học sinh một cách chính xác. Bên cạnh việc nắm vững nội dung, giáo viên cũng cần trang bị cho mình kỹ năng xây dựng sơ đồ tư duy và hoạt động STEM phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh. Sơ đồ tư duy là công cụ hữu ích giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức, ghi nhớ thông tin một cách khoa học và kích thích khả năng sáng tạo. Việc xây dựng sơ đồ tư duy hiệu quả đòi hỏi giáo viên phải có khả năng phân tích nội dung, lựa chọn ý chính và sắp xếp các ý theo một trật tự logic. Hoạt động STEM là phương pháp giáo dục hiện đại, khuyến khích học sinh học tập thông qua trải nghiệm thực tế. Để tổ chức hoạt động STEM thành công, giáo viên cần có kiến thức về khoa học, kỹ thuật, công nghệ và toán học, đồng thời có khả năng thiết kế các hoạt động phù hợp với độ tuổi và khả năng của học sinh. Nắm vững nội dung bài học, kỹ năng xây dựng sơ đồ tư duy và tổ chức hoạt động STEM là những yếu tố quan trọng giúp giáo viên truyền tải kiến thức
4. 53 hiệu quả, tạo hứng thú cho học sinh và khơi dậy niềm đam mê học tập trong các em. Khi hướng dẫn học sinh cách xây dựng sơ đồ tư duy, cần đảm bảo tính khoa học, logic và dễ hiểu. Cụ thể: - Cấu trúc sơ đồ tư duy phải rõ ràng, mạch lạc, thể hiện đầy đủ các ý chính và ý phụ. Sử dụng các từ khóa, hình ảnh, màu sắc phù hợp để truyền tải thông tin một cách hiệu quả. Bố cục sơ đồ tư duy phải cân đối, hài hòa, dễ nhìn. - Các ý tưởng được sắp xếp theo trật tự logic, từ chủ đề chính đến các ý phụ, từ khái quát đến cụ thể. Mối quan hệ giữa các ý tưởng được thể hiện rõ ràng bằng các đường nối, mũi tên. Sơ đồ tư duy phải đảm bảo tính chính xác về mặt thông tin. - Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với trình độ của học sinh. Hạn chế sử dụng các thuật ngữ chuyên ngành, các ký hiệu phức tạp. Để thúc đẩy hiệu quả và phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập STEM, việc tạo dựng một môi trường học tập tích cực là vô cùng cần thiết. Môi trường này cần đáp ứng các yếu tố sau: - Học sinh được tự do chia sẻ ý tưởng, quan điểm và giải pháp với bạn bè và thầy cô. Giáo viên tạo điều kiện cho học sinh thảo luận, tranh biện và học hỏi lẫn nhau. Sử dụng các phương pháp giảng dạy như học tập hợp tác, thảo luận nhóm, thuyết trình để khuyến khích tương tác. - Học sinh được làm việc nhóm để giải quyết vấn đề, thực hiện dự án và hoàn thành nhiệm vụ. Vì các hoạt động nhóm giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác và chia sẻ kiến thức. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, hỗ trợ và thúc đẩy sự hợp tác hiệu quả giữa các thành viên trong nhóm. - Học sinh được khuyến khích đưa ra ý tưởng mới, thử nghiệm giải pháp sáng tạo và độc đáo. Giáo viên tạo điều kiện cho học sinh khám phá, trải nghiệm và tự do sáng tạo trong các hoạt động STEM. Sử dụng các công cụ và tài nguyên hỗ trợ học sinh phát triển tư duy sáng tạo, như công nghệ in 3D, phần mềm lập trình, v.v. - Sử dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo, đa dạng và hấp dẫn để thu
5. 54 hút học sinh. Liên hệ kiến thức STEM với thực tế đời sống, giúp học sinh nhận thấy ứng dụng của STEM trong các lĩnh vực khác nhau. Tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí, thi đua STEM để khơi gợi niềm hứng thú và đam mê cho học sinh. - Tập trung vào quá trình học tập và nỗ lực của học sinh hơn là kết quả. Sử dụng các phương pháp đánh giá đa dạng, như đánh giá theo nhóm, đánh giá dự án, Khuyến khích học sinh tự đánh giá và rút kinh nghiệm từ những sai lầm. Bằng cách tạo dựng môi trường học tập tích cực, STEM sẽ trở nên hấp dẫn và hiệu quả hơn, giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng và kiến thức cần thiết cho tương lai. 3. Khả năng áp dụng và nhân rộng: Sáng kiến không chỉ áp dụng trong môn Tự nhiên & Xã hội 3 trường Tiểu học Mỹ Thắng, huyện Mỹ Lộc mà còn có thể áp dụng rộng rãi cho các môn học khác và tất cả các khối lớp 1, 2, 3 tại các trường Tiểu học trong cả nước. IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền. Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trên là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. NHÓM TÁC GIẢ SÁNG KIẾN Trần Thị Anh Đặng Thị Phương Anh
6. 55 CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN (ghi rõ nhận xét, phạm vi ảnh hưởng và hiệu quả áp dụng có đạt được mức cơ sở hay không, tính mới của sáng kiến là gì?) (Ký tên, đóng dấu) XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GD&ĐT (Ký tên, đóng dấu)
7. 56 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Lăng Bình và cộng sự (2022). Dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm. 2. Tưởng Duy Hải và cộng sự (2020). Hoạt động giáo dục STEM lớp 3. Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 3. Vũ Văn Hùng và cộng sự (2021). Tự nhiên và Xã hội 3. Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 4. Vũ Văn Hùng và cộng sự (2021). Vở Bài tập Tự nhiên và Xã hội 3. Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. 5. Lê Anh Vinh và cộng sự (2021). Giáo dục STEM lớp 3. Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam.
8. 57 PHỤ LỤC CÁC SẢN PHẨM STEM CỦA HỌC SINH LỚP 3A2
9. 60 CÁC SẢN PHẨM SƠ ĐỒ TƯ DUY CỦA HỌC SINH LỚP 3A2
10. 61 MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG STEM TRONG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN & XÃ HỘI