SKKN Xây dựng công cụ kiểm tra đánh giá trong bài “Chu kì tế bào và nguyên phân” theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh

Nội dung tóm tắt: SKKN Xây dựng công cụ kiểm tra đánh giá trong bài “Chu kì tế bào và nguyên phân” theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh

1. 12 b. Dựa vào kiến thức về chu kì tế bào, em hãy giải thích cơ chế tạo ra các tế bào ung thư phổi? c. Có một số người nghĩ rằng không hút thuốc lá sẽ không bị ung thư phổi, điều đó có đúng không? Tại sao? d. Em hãy đề xuất biện pháp phòng tránh bệnh ung thư phổi nói riêng và các bệnh ung thư nói chung? e. Em hãy đưa ra thông điệp về phòng chống tác hại của thuốc lá cho các bạn HS và những người xung quanh? Gợi ý đáp án: a. Bệnh ung thư phổi rất phổ biến ở Việt Nam. Nguyên nhân chính gây ung thư phổi là do hút thuốc lá. b. Trong khói thuốc lá có nhiều chất độc hại và các chất gây ung thư. Các hoá chất này tác động lên tế bào bề mặt của đường hô hấp gây nên tình trạng viêm mạn tính, phá huỷ tổ chức, biến đổi tế bào dẫn đến rối loạn cơ chế điều hòa phân bào, khiến tế bào phân chia không kiểm soát tạo nên khối u ác tính. c. Có một số người nghĩ rằng không hút thuốc lá sẽ không bị ung thư phổi là chưa đúng. Vì theo thông tin trên, có 90% bệnh nhân bị ung thư phổi là do hút thuốc lá, như vậy còn khoảng 10% là do nguyên nhân khác như: ô nhiễm môi trường sống, ít vận động, chế độ ăn uống không hợp lí - Ngoài ra, theo nguồn thông tin trên thì những người không hút thuốc lá nhưng tiếp xúc lâu dài với khói thuốc thụ động cũng làm tăng nguy cơ ung thư phổi. d. Đề xuất các biện pháp tránh ung thư phổi: - Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân gây ung thư trong đó yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng ngừa ung thư phổi là giảm hút thuốc lá. Ngoài ra cần có chế độ ăn uống phù hợp, tích cực tập thể dục thể thao, tinh thần lạc quan và thăm khám sức khỏe định kì để tầm soát, phát hiện sớm các khối u. e. Một số thông điệp về phòng chống tác hại của thuốc lá mà chúng em muốn đưa ra là: - Hãy bỏ thuốc lá ngay hôm nay để giảm nguy cơ tử vong do ung thư phổi. - Thuốc lá gây ô nhiễm trái đất và đe dọa sức khỏe con người. - Mọi người có quyền được sống và làm việc trong môi trường không khói thuốc lá. - Không hút thuốc lá là khỏe mạnh, văn minh, lịch sự. - Thanh niên Việt Nam nói không với thuốc lá.
2. 13 2.3. Biện pháp 3. Định hướng sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá trong dạy học bài “Chu kì tế bào và nguyên phân” theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. - Các công cụ kiểm tra, đánh giá ở trên được áp dụng cho việc đánh giá định kì và đánh giá quá trình. - Tôi đã sử dụng các công cụ đánh giá vào các hoạt động dạy học, cụ thể như sau: Năng lực Yêu cầu cần đạt Công cụ Hoạt động đánh giá dạy học Nhận thức - Nêu được khái niệm chu kì tế Bảng kiểm Hình thành sinh học bào. Dựa vào sơ đồ, trình bày kiến thức được các giai đoạn và mối quan mới hệ giữa các giai đoạn trong chu kì tế bào. - Dựa vào cơ chế nhân đôi và Câu hỏi trắc Luyện tập phân li của nhiễm sắc thể để giải nghiệm thích được quá trình nguyên phân là cơ chế sinh sản của tế bào. Vận dụng - Giải thích được sự phân chia tế Bài tập thực Vận dụng kiến thức, kĩ bào một cách không bình thường tiễn năng đã học có thể dẫn đến ung thư. - Trình bày được một số thông tin về bệnh ung thư ở Việt Nam. Nêu được một số biện pháp phòng
3. 14 tránh ung thư. 3. Thực nghiệm 3.1. Mục đích thực nghiệm Thử nghiệm các công cụ kiểm tra, đánh giá đã đề xuất để khẳng định tính khả thi, hiệu quả. Từ ý kiến, nhận xét của GV về các công cụ, tôi sẽ có những đánh giá định tính; từ kết quả của HS sau khi đề kiểm tra, tôi sẽ có được những đánh giá định lượng. Thông qua việc xử lí số liệu, tôi sẽ hoàn thiện dần và có những kết luận bước đầu để từng bước nâng cao chất lượng của các bộ công cụ đáp ứng với yêu cầu đổi mới đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS. 3.2. Mô tả cách thức thực nghiệm - Tôi tiến hành thực nghiệm tại trường THPT Tiên Du số 1, nơi tôi đang công tác. - Lớp tham gia khảo sát gồm có: lớp 10A5 và lớp 10A11. Trong đó: + Lớp 10A11 (sĩ số 40 HS), là lớp thực nghiệm (có áp dụng các công cụ kiểm tra, đánh giá thiết kế trong biện pháp). + Lớp 10A5 (sĩ số 45 HS) là lớp đối chứng (không áp dụng các công cụ kiểm tra, đánh giá thiết kế trong sáng kiến kinh nghiệm). Trong qua trình dạy học, tôi đã sử dụng các công cụ kiểm tra, đánh giá như thiết kế. Sau khi kết thúc các hoạt động dạy học bài “Chu kì tế bào và nguyên phân”, để đánh giá xem có đạt được mục đích nghiên cứu ban đầu đề ra hay không, tôi đã dùng các công cụ sau: - Đề kiểm tra trong thời gian 15 phút để đánh giá sự hình thành phẩm chất và các năng lực đặc thù môn Sinh học của HS. - Phiếu khảo sát sự hứng thú học tập và ý kiến của HS - Bảng kiểm để GV đánh giá HS và HS đánh giá lẫn nhau nhằm đánh giá sự hình thành phẩm chất, năng lực của HS. 3.3. Kết quả thực nghiệm - Về kết quả bài kiểm tra, tôi thống kê được phổ điểm lớp 10A11 cao hơn so với lớp 10A5 - Về kết quả phiếu khảo sát: 100% học sinh lớp 10A11 hứng thú với bài học có sử dụng các công cụ kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực. Bảng: Kết quả bài kiểm tra Lớp Số HS Điểm Điểm Điểm Điểm Điểm
4. 15 0-2 3-4 5-6 7-8 9-10 10A11 40 0 0 5 26 9 10A5 45 0 2 10 28 5 3.4. Điều chỉnh, bổ sung sau thực nghiệm GV cần bổ sung và điều chỉnh công cụ kiểm tra đánh giá cho phù hợp với từng đối tượng HS để tránh HS không quá sức hay nhàm chán với các công cụ kiểm tra đánh giá. 4. Kết luận Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tôi đã đánh giá được thực trạng về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Sinh học THPT. Qua đó, đề tài đã xây dựng bộ công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển năng lực trong dạy học Sinh học THPT. Xây dựng bộ công cụ kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực trong quá trình dạy học là một vấn đề khá mới mẻ. Theo tìm hiểu của cá nhân tôi thì số lượng công trình, bài viết, tài liệu bàn về vấn đề này chưa nhiều. Điểm mới của đề tài là không những đưa ra được quy trình xây dựng, sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực cho HS trong bài “Chu kì tế bào và nguyên phân” mà còn đưa ra những định hướng chung về mặt phương pháp, quy trình thiết kế, cách thức sử dụng các công cụ kiểm tra, đánh giá năng lực HS, giúp GV có thể áp dụng để thiết kế bộ công cụ kiểm tra, đánh giá ở những bài học, chủ đề khác. 5. Kiến nghị, đề xuất a. Đối với nhóm/ tổ chuyên môn Cần nhận thức được vai trò, sự cần thiết của việc đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực. Có niềm đam mê đối với nghề nghiệp, có ý thức nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Tích cực học hỏi, đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá. Tích cực tìm hiểu, thiết kế và đưa vào ứng dụng các công cụ kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS. b. Đối với lãnh đạo nhà trường Cần đẩy mạnh hơn nữa việc đổi mới kiểm tra đánh giá trong môn Sinh học, nắm bắt kịp thời bộ công cụ kiểm tra đánh giá hiện đại để có sự định hướng, bổ sung, điều chỉnh cho phù hợp. c. Đối với Sở GD &ĐT
5. 16 Cần triển khai các hội thảo, các lớp bồi dưỡng, tập huấn về đổi mới kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao năng lực của đội ngũ giáo viên, từ đó nâng cao chất lượng học tập của học sinh. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ giáo dục và đào tạo (2018). Chương trình giáo dục phổ thông môn Sinh học (Ban hành kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo). 2. Bộ giáo dục và đào tạo. Tài liệu hướng dẫn bồi dưỡng giáo viên phổ thông cốt cán, modun kiểm tra, đánh giá học sinh THPT theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực môn sinh học, tháng 9 năm 2020. 3. Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới. 4. Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt kì 2 tháng 5/2020, tr 190-195 5. Phạm Văn Lập (Tổng chủ biên kiêm chủ biên), Bùi Thị Việt Hà, Đinh Đoàn Long, Nguyễn Thị Quyên, Nguyễn Lai Thành, SGK Sinh học 10, NXB giáo dục Việt Nam 6.
6. 17 MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP PHIẾU KHẢO SÁT PHIẾU KHẢO SÁT Ý KIẾN HỌC SINH (DÀNH CHO HS 10A11) Họ và tên: Lớp: Hãy khoanh tròn vào ý mà em lựa chọn. Câu 1. Em hãy cho biết mức độ cần thiết của việc thay đổi công cụ kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực của HS? a. Không cần thiết b. Bình thường c. Cần thiết d. Rất cần thiết Câu 2. Qua việc đã được thử nghiệm với tiết học/chủ đề có sử dụng các công cụ đánh giá định hướng phát triển phẩm chất, năng lực của HS, em hãy cho biết mức độ hứng thú của em? a. Không hứng thú b. Bình thường c. Hứng thú d. Rất hứng thú Câu 3. Em thấy việc sử dụng một số công cụ đánh giá định hướng phát triển phẩm chất, năng lực của HS mà em được thực hiện như thế nào? a. Khó b. Bình thường c. Dễ d. Quá dễ Câu 4. Em có muốn các tiết học/chủ đề đều được áp dụng công cụ kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực như trên không? a. Không muốn b. Phân vân c. Muốn d. Rất muốn
7. 18 CAM KẾT Tôi cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền; các biện pháp đã triển khai thực hiện và minh chứng về sự tiến bộ của học sinh là trung thực. Tiên Du, ngày 07 tháng 11 năm 2023 GIÁO VIÊN (ký và ghi rõ họ tên) Nguyễn Thị Hà