SKKN Một số kinh nghiệm và biện pháp giáo dục đạo đức học sinh tiểu học hiện nay

Nội dung tóm tắt: SKKN Một số kinh nghiệm và biện pháp giáo dục đạo đức học sinh tiểu học hiện nay

1. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc MỘT SỐ KINH NGHIỆM VÀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH TIỂU HỌC HIỆN NAY Họ và tên: Ngô Văn Nam Đơn vị công tác:Trường Tiểu học Phú Thủy Phú Thủy, tháng 5 năm 2017 1
2. SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT SỐ KINH NGHIỆM VÀ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH TIỂU HỌC HIỆN NAY A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Giáo dục là sự nghiệp trồng người, với mục tiêu đào tạo ra những công dân tốt cho đất nước. Để đào tạo được những công dân tốt trong tương lai thì phải kết hợp chặt chẽ giữa dạy kiến thức văn hóa với dạy người, giữa truyền thụ tinh hoa tri thức nhân loại với những giá trị truyền thống của dân tộc, giữa giáo dục tri thức khoa học với giáo dục đạo đức. Chiến lược Giáo dục Việt Nam giai đoạn 2010-2020 xác định: “Giáo dục và đào tạo có sứ mạng đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, đồng thời tạo lập nền tảng và động lực công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Hiện nay, do sự tác động và ảnh hưởng của mặt trái kinh tế thị trường làm cho đạo đức xã hội có chiều hướng giảm sút. Các hiện tượng học sinh vô lễ với thầy giáo, cô giáo và những người sinh thành, dưỡng dục mình; học sinh tụ tập thành băng nhóm quậy phá, ăn chơi, hút chích, đánh nhau không còn hiếm. Nguyên nhân của những hiện tượng trên có nhiều, nhưng một trong những nguyên nhân cơ bản là sự xuống cấp đạo đức học sinh đi cùng với sự xuống cấp đạo đức xã hội; việc giáo dục đạo đức cho các em còn nhiều hạn chế, cả về nội dung và phương pháp, sự quan tâm cho các em của nhà trường, xã hội và gia đình. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng đến việc bồi dưỡng và xây dựng những con người xã hội chủ nghĩa. Trong nhiều bài viết, bài nói chuyện của mình Người đều nhấn mạnh: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội phải có con người xã hội chủ nghĩa”. Con người mới xã hội chủ nghĩa là những người có đạo đức và tri thức, là những người vừa “hồng” vừa “chuyên”. Xã hội càng phát triển con người càng phải hoàn thiện, một con người hoàn thiện về nhân cách là con người không chỉ có tài mà cần phải có cả đức. Nhân cách của con người muốn được xây dựng và phát triển cần bắt đầu ngay từ khi mới sinh ra và đặc biệt là trong giai đoạn ngồi trên ghế nhà trường. Có thể nói, việc hình thành và phát triển các phẩm chất đạo đức, tri thức cho thế hệ trẻ là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng và cấp thiết, đây cũng là một trong những nhiệm vụ của nhà 2
3. trường nói riêng, của ngành giáo dục nói chung cần phải thực hiện. Vì vậy công tác giáo dục trước tiên phải đặt chăm lo bồi dưỡng đạo đức cho học sinh, coi đó là cái căn bản, cái gốc cho sự phát triển nhân cách. Khi nói đến nhân cách của việc học trong chế độ mới chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Bây giờ phải học; học để yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu đạo đức”. Học để có đạo đức, để hành động có đạo đức, để yêu đạo đức. Đó là một tư tưởng lớn của thời đại, một định hướng đúng đắn và quan trọng của nền giáo dục hiện đại. Ngày nay, với những thành tựu vĩ đại của cách mạng khoa học và kỹ thuật, con người nắm trong tay những tư tưởng và khoa học hết sức sáng tạo, to lớn. Bước tiến phi thường đó của xã hội loài người đòi hỏi mỗi con người, mỗi dân tộc nhất thiết phải có tâm hồn và đạo đức trong sáng của lòng nhân ái. Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài làm việc gì cũng khó”. Đức là nền tảng tạo đà cho tài phát triển, tài làm cho đức phát triển toàn diện vững chắc làm gia tăng các giá trị xã hội cho mỗi người. Người còn nhấn mạnh: “ Dạy cũng như học, phải biết chú trọng cả tài lẫn đức. Đức là đạo đức Cách mạng, đó là cái gốc rất quan trọng, nếu không có đạo đức Cách mạng thì có tài cũng vô dụng ”. Người Việt Nam từ xưa đã có biết bao truyền thống tốt đẹp. Truyền thống tôn sư trọng đạo được người Việt Nam tôn vinh, người thầy được kính trọng và đề cao. Song, do sự du nhập của nhiều nguồn văn hóa không lành mạnh và do xu thế cơ chế thị trường hiện nay thì việc giáo dục đạo đức có ít nhiều bị ảnh hưởng. Trước đây trong các trường học, hiện tượng vô lễ với giáo viên, nói tục chửi bậy là rất hiếm, ý thức kỷ luật của học sinh rất tốt, tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái rất cao. Trong gia đình con cháu yêu thương ông bà, cha mẹ, ở trường học trò kính yêu, lễ phép với thầy cô giáo. Song do xu thế phát triển của xã hội, các trào lưu văn hóa không lành mạnh du nhập vào nước ta đã làm chất lượng đạo đức đang bị suy giảm trông thấy, trong các nhà trường hiện tượng vô lễ, nói tục chửi bậy tăng lên, phong trào học tập một số ít có chiều hướng đi xuống, hiện tượng lười học, chán học tăng vọt, truyền thống tôn sư trọng đạo bị giảm sút. Ngoài xã hội xuất hiện nhiều tiêu cực, tệ nạn xã hội gia tăng và tràn lan khắp mọi nơi. Có những gia đình cha mẹ cuốn theo cơn lốc xoáy của kinh tế thị trường nên đã quên đi trách nhiệm giáo dục con cái và chính sự thiếu quan tâm giáo dục của gia đình làm cho giá trị đạo đức bị giảm sút 3
4. nghiêm trọng. Trước thực trạng đó đạo đức càng trở nên cần thiết và quan trọng. Thế hệ trẻ hôm nay là tương lai của đất nước ngày mai. Vì vậy, mọi nhà trường cần phải coi trọng và ngày càng làm tốt hơn việc bồi dưỡng đạo đức cho thế hệ trẻ đang lớn lên và tiến hành ngay từ cấpTiểu học đó là điều rất cần thiết. Xuất phát từ những lý luận và thực tiễn nêu trên, để góp phần vào công tác giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học trong giai đoạn hiện nay và qua thực tiễn công tác giảng dạy. Tôi nhận thấy việc nắm rõ thực trạng và đề ra những giải pháp về công tác giáo giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học trong giai đoạn hiện nay là một nhiệm vụ hết sức quan trọng của người làm công tác giáo dục. Đó là lý do tôi chọn đề chọn đề tài: “Một số kinh nghiệm và biện pháp giáo dục đạo đức học sinh tiểu học trong giai đoạn hiện nay”. 2. Điểm mới của đề tài: Trang bị cho học sinh tiểu học những hiểu biết nhất định về đạo đức của xã hội đối với cá nhân, các yêu cầu biểu thị dưới dạng các chuẩn mực đạo đức, các quy tắc đạo đức, các khái niệm đạo đức, các nguyên tắc đạo đức, các lý tưởng đạo đức để giúp cho học sinh ý thức được ý nghĩa, tính đúng đắn, giá trị của các hành vi đạo đức phù hợp với các yêu cầu để ứng xử đúng đắn trong các tình huống đạo đức. Hình thành cho học sinh những kinh nghiệm đạo đức, thói quen đạo đức thông qua việc tổ chức các hoạt động (học tập, lao động, công tác xã hội, sinh hoạt tập thể, kỷ năng sống ). Thói quen hành vi đạo đức chỉ được hình thành và trở nên bền vững thông qua hoạt động, mối quan hệ đa dạng với những người khác, trẻ em tự khẳng định, tự tin đó là điều quan trọng trong việc ứng xử đạo đức. Bồi dưỡng cho học sinh ý thức, thái độ, hành vi đối với phẩm giá của con người trong quan hệ đối với người khác. Giáo dục học sinh về truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức về việc gìn giữ và phát huy truyền thống văn hóa, tôn vinh những nét văn hóa đậm đà bản sắc của dân tộc, nêu cao tinh thần làm chủ quê hương đất nước. 4
5. B. PHẦN NỘI DUNG Đạo đức là những tiêu chuẩn, nguyên tắc xử lý các mối quan hệ trong gia đình, cộng đồng hay xã hội, được thừa nhận rộng rãi. Đạo đức quy định hành vi, quan hệ của con người đối với nhau và đối với xã hội nói chung; là những nguyên tắc phải tuân theo trong quan hệ giữa người với người, giữa cá nhân với xã hội, phù hợp yêu cầu của mỗi chế độ chính trị và kinh tế xã hội nhất định. Ngày nay, cùng với sự phát triển và đi lên của xã hội, mỗi chúng ta được sống trong môi trường văn minh, hiện đại hơn, nhưng kéo theo đó cũng có nhiều vấn đề nảy sinh làm ảnh hưởng ít nhiều đến đời sống xã hội. Một trong những vấn đề đáng lo ngại hiện nay, đó là đạo đức học đường của một bộ phận học sinh đang có chiều hướng giảm sút, dẫn đến tình trạng bạo lực học đường, những hành vi gian lận, vô đạo đức ở nhiều góc độ xảy ra ngày càng phổ biến. Đây là những biểu hiện lệch lạc trong hành vi, nhân cách đạo đức học sinh. Điều này không những gây hoang mang cho dư luận xã hội mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về lối sống đạo đức, nhân cách của giới trẻ ngày nay. Sự xuống cấp của đạo đức có nhiều nguyên nhân, trách nhiệm thuộc về nhiều ngành, nhưng trước hết trách nhiệm đó là của nhà trường - nơi giáo dục đạo đức từ khi mới cắp sách đi học đến lúc bước chân vào đời. I. Thực trạng vấn đề đạo đức học sinh tiểu hiện nay. Hiện nay, đất nước ta đang trong thời kì đổi mới, hội nhập và phát triển. Do vậy, nước ta tiếp cận với sự phát triển vượt bật của các quốc gia phát triển trên thế giới về mọi lĩnh vực kinh tế, khoa học công nghệ, văn hóa Việc tiếp cận này luôn thể hiện tính hai mặt. Nếu chúng ta tiếp thu và vận dụng đúng đắn những thành quả mà nhân loại đạt được vào thực tiễn đất nước thì sẽ mang lại những thuận lợi rất lớn, giúp cho đất nước phát triển. Ngược lại, nếu chúng ta tiếp thu không chọn lọc và vận dụng những thành tựu ấy không phù hợp với điều kiện thực tiễn nước ta sẽ mang lại những hậu quả khôn lường. Trong những năm gần đây, nước ta chịu ảnh hưởng rất lớn bởi nền văn hóa phương Tây, tiếp cận với nền kinh tế thị trường nên sẽ có nhiều mặt tiêu cực tác động đến đạo đức, tư duy và lối sống của nhân dân. Đặc biệt, sự tác động của chúng ảnh hưởng đến lối sống, đạo đức của một bộ phận không nhỏ thế hệ trẻ của Việt Nam, nhất là các em học sinh. Cụ thể, đạo đức trong học đường đang có nguy cơ xuống cấp. Học sinh rơi vào những tệ nạn xã hội, bạo lực học đường; không kính trọng thầy 5
6. cô, xem thường bạn bè, mọi người xung quanh; không hiếu thảo với ông bà cha mẹ; thiếu tính nhân đạo; các em mê games, bỏ học, thiếu các hành vi có văn hóa Từ đó làm suy thoái những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Vì vậy việc giáo dục đạo đức trong học sinh phổ thông là điều rất cấp thiết để thúc đẩy sự hoàn thiện con người nói riêng và đẩy nhanh sự phát triển của đất nước nói chung. 1. Thực trạng giáo dục đạo đức và chất lượng đạo đức học sinh tại trường. Trường có qui mô rộng lớn, Toàn trường có 554 học sinh/21 lớp học sinh trong đó: Khối 1 có 102 em; khối 2 có 97 em; khối 3 có 98 em; khối 4 có 158 em; khối 5 có 99 em. Trường liên tục nhiều năm gần đây đã tạo được môi trường giáo dục khá tốt, cùng với chất lượng văn hoá, chất lượng hạnh kiểm của học sinh từng bước được nâng lên hàng năm có 100% học sinh xếp loại hạnh kiểm thực hiện đầy đủ. Trong các phong trào: “ Dạy tốt, học tốt”, Nói lời hay, làm việc tốt”, Thầy cô gương mẫu , học trò chăm ngoan” được duy trì và đạt hiệu quả nên bước đầu đã tạo không khí giáo dục đạo đức trong sạch, lành mạnh trong nhà trường. Song bên cạnh đó vẫn còn có những hành vi đạo đức chưa được chuẩn mực như: Vẫn còn có số các em nghịch ngợm, ý thức học tập còn hời hợt, chây lười lao động, lên lớp không chú ý nghe giảng, không làm bài tập ở nhà, làm bài không đầy đủ, quay cóp bài khi làm bài kiểm tra và còn nói tục chửi bậy, thiếu ý thức tổ chức kỷ luật, ăn mặc lôi thôi bẩn thỉu, không tuân thủ theo quy định chung của trường, thiếu lễ phép với thầy cô giáo, hay nói dối, ít tham gia các hoạt động của lớp. Ở ngoài trường còn la cà hàng quán, ăn quà, tiêu tiền tùy tiện Trước tình hình này đòi hỏi phải có sự “giáo dục tay ba” giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Cần phải có những biện pháp phù hợp, kịp thời để giáo dục các em nhằm phát triển toàn diện đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện nay. 2. Thực trạng vi phạm đạo đức của học sinh ở trường. + Ý thức thực hiện nội quy của học sinh Qua thực tế cho thấy, ý thức thực hiện nội quy của học sinh trong nhà trường còn một số hiện tượng chưa tốt như: Học sinh đi học muộn, lười học và làm bài cũ, còn coi cóp trong kiểm tra . Các bài giảng của giáo viên chưa được hấp dẫn để học sinh chưa say học, chuyện riêng trong giờ học. Một số HS vi phạm các điều cấm như: nói tục, nói bậy, nói trống không, nói leo, quên sách quên vở, đồ dùng học tập, vứt rác bừa bãi, vẽ bẩn lên tường phòng học, vặn rửa nước bừa bãi, vi phạm luật giao thông, đi xe đạp không đúng qui định 6
7. + Nguyên nhân vi phạm nội quy của học sinh Thiết nghĩ học sinh hư hay ngoan không chỉ là do nguyên nhân chủ quan mà còn do tác động của khách quan đem lại những tồn tại về hành vi đạo đức của học sinh cũng là do các nguyên nhân cơ bản sau: Nhà trường “chú trọng dạy chữ, còn xem nhẹ công tác giáo dục đạo đức”, và “buông lỏng việc quản lý, giáo dục học sinh cá biệt . Chức năng của nhà trường là giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh, tuy nhiên các nhiệm vụ giáo dục toàn diện ở nhà trường chưa được thực hiện đồng bộ, mới chỉ chú trọng “dạy chữ” mà xem nhẹ việc “dạy người”. Một số gia đình xem nhà trường là môi trường giáo dục duy nhất cho trẻ, vì vậy trẻ hư thì đổ lỗi hoàn toàn cho nhà trường. Xét về phía nhà trường, công tác phối hợp với gia đình và xã hội chưa được đầu tư chiều sâu. Ban đại diện cha mẹ học sinh của trường và các lớp đang hoạt động mang tính hình thức hoặc có hoạt động thì chỉ tập trung vào một số nội dung nhằm hỗ trợ nhà trường về các điều kiện vật chất. Giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò nòng cốt trong sự phối hợp với gia đình và nhà trường, nhưng thực chất vì nhiều lý do khác nhau mà giáo viên chủ nhiệm chưa thực sự nhiệt tình và có trách nhiệm đối với công việc này, chưa có sự liên hệ chặt chẽ với gia đình và thống nhất với gia đình về nội dung, phương pháp giáo dục. + Những yếu tố ảnh hưởng: Trong quá trình tự rèn luyện tư cách đạo đức, học sinh luôn chịu sự tác động yếu tố tình cảm gia đình. Đó là quan hệ giữa cha mẹ, họ hàng, cách đối xử của cha mẹ đối với các thành viên trong gia đình. Mối quan hệ với bạn bè là xu hướng chính trong giao tiếp của học sinh: các em thường xuyên trao đổi các vấn đề về bản thân, chia sẻ sở thích, niềm vui với các bạn nhiều nhất, sau đó mới tới cha mẹ và thầy cô giáo. Tác động từ bạn bè đến nhận thức và hành vi đạo đức của học sinh là rất mạnh, ảnh hưởng này có thể là tích cực hoặc tiêu cực. Một trong những nguyên nhân chính gây nên thực trạng đạo đức hiện nay là do học sinh bị ảnh hưởng tiêu cực từ bạn bè có tư cách đạo đức không tốt. Yếu tố xã hội quan trọng có ảnh hưởng đến nhận thức về chuẩn mực đạo đức và hình thành thế giới quan và nhân sinh quan của học sinh là nguồn thông tin từ mạng internet: trang tin, nhật ký điện tử (blog), trò chơi trực tuyến (game 7
8. online) Ngoài ra, ảnh hưởng của sách báo, tạp chí, phim ảnh và các chương trình trên truyền hình cũng có tác động đáng kể. Các sự kiện chính trị - xã hội diễn ra hàng ngày trong cuộc sống và các hoạt động phong trào chưa có tác động nhiều đến nhận thức của học sinh về trách nhiệm, nghĩa vụ của người công dân và phát triển tinh thần tập thể. Sự phối hợp chưa có hiệu quả giữa gia đình, địa phương và nhà trường về các trường hợp học sinh có vi phạm về đạo đức. Ban đại diện cha mẹ học sinh chưa phát huy hết vai trò là cầu nối giữa nhà trường và gia đình. 3. Đánh giá thực trạng giáo dục đạo đức học sinh. Nhìn chung, công tác giáo dục đạo đức của trường còn những tồn tại như: Việc xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức chưa thật cụ thể, chưa thật phù hợp với đặc điểm tình hình mà thường xây dựng chung với kế hoạch chuyên môn; nội dung các hoạt động giáo dục đạo đức thực hiện ở mức độ trung bình; các phương pháp giáo dục đạo đức chưa được sâu, học sinh chưa thấy được tác dụng hiệu quả của các phương pháp trong việc rèn luyện bản thân; vai trò các lực lượng giáo dục chưa có sự phối hợp nhịp nhàng, thống nhất và đồng bộ; việc kiểm tra đánh giá nhiều lúc còn chiếu lệ, qua loa, chưa mang tính động viên, khuyến khích, răn đe kịp thời; Giáo viên chủ nhiệm chưa xây dựng được kế hoạch cụ thể hàng tuần phù hợp với đặc thù riêng của lớp, ít quan tâm và đầu tư công sức vào công tác chủ nhiệm; ý thức thực hiện nội quy của học sinh chưa cao, nhiều em thường xuyên vi phạm. Như vậy có thể đánh giá chung việc giáo dục đạo đức của trường chỉ ở mức khá tốt. 4. Những nguyên nhân cơ bản gây ra sự giảm sút đạo đức trong học sinh hiện nay. Thứ nhất. Trẻ thiếu sự quan tâm giáo dục của gia đình. Hiện nay, vấn đề “cơm áo gạo tiền” cũng là một trong những nguyên nhân làm ảnh hưởng sâu sắc đến việc giáo dục đạo đức con cái của các bậc cha mẹ vì đời sống vật chất góp phần chi phối đời sống tinh thần của mỗi cá nhân. Trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế, việc mưu sinh kiếm sống gặp không ít khó khăn. Chẳng hạn, đối với gia đình cha mẹ sống hòa thuận, có điều kiện phát triển về kinh tế, cha mẹ có điều kiện và thời gian chăm sóc, yêu thương và quan tâm đến việc nuôi dạy con cái thì trẻ sẽ có phẩm chất đạo đức tốt. Còn đối với những gia đình thiếu về vật chất, cha mẹ 8
9. phải bôn ba lo cuộc sống thì việc giáo dục con cái bị sao lãng. Bên cạnh điều kiện sống của gia đình, tấm gương đạo đức của bố mẹ ảnh cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hình thành các hành vi đạo đức con cái. Cha mẹ có lối sống lành mạnh, hòa nhập, sống thiện, sống tốt, có lòng nhân nghĩa và biết quan tâm giúp đỡ mọi người xung quanh, hiếu thảo với ông bà cha mẹ, thì con cái cũng học tập và có những phẩm chất tốt đẹp của cha mẹ vì “gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”. Ngược lại, nếu trẻ sống trong gia đình mà cha mẹ gây cãi, đánh nhau, rượu chè cờ bạc, hút chích ma túy, chơi số đề, cá độ, đá gà, cũng ảnh hưởng xấu đến việc hình thành nhân cách và đạo đức của trẻ. Hơn nữa, cuộc sống hôn nhân của cha mẹ cũng quyết định quá trình hình thành đạo đức của trẻ. Cha mẹ có cuộc sống hôn nhân hạnh phúc, quan tâm, thương yêu giúp đỡ và chia sẽ lẫn nhau những khó khăn trong cuộc sống luôn tạo ra một niềm tin và định hướng cho con cái phát triển. Ngược lại, cuộc sống hôn nhân của cha mẹ không hạnh phúc, đỗ vỡ sẽ tạo ra một áp lực lớn về tinh thần cho con cái, làm cho con cái chán nản, bi quan trong cuộc sống, dễ rơi vào tệ nạn xã hội, đạo đức bị suy thoái. Có thể nói, gia đình là cái nôi, là nền tảng hình thành nhân cách và hoàn thiện đạo đức cho con cái. Thời gian trẻ tiếp xúc với gia đình nhiều hơn thời gian trẻ ở bên ngoài xã hội. Do vậy, cha mẹ cần phải quan tâm giáo dục con cái trưởng thành và trở thành công dân tốt cho xã hội. Đồng thời với sự giáo dục của cha mẹ, con cái muốn có những phẩm chất cao đẹp phải có sự đóng góp to lớn của ngành giáo dục. Thứ hai. Nền tảng giáo dục trong nhà trường góp phần hoàn thiện đạo đức và nhân cách của học sinh. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Hiền dữ phải đâu là tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên”. Do vậy, bên cạnh sự giáo dục đạo đức ở gia đình, việc giáo dục đạo đức ở nhà trường cũng rất quan trọng. Thực tế cho thấy, hiện nay học sinh ở các cấp học đều có những biểu hiện suy thoái về đạo đức. Nguyên nhân cơ bản là do có một số giáo viên chỉ chú trọng dạy chữ mà chưa quan tâm đến việc dạy học sinh cách làm người. Một phần do nhận thức sai lệch của giáo viên khi cho rằng, giáo dục đạo đức học sinh là trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm hay giáo viên giảng dạy môn đạo đức, giáo dục công dân mà quên rằng đây là trách nhiệm chung của tất cả các giáo viên. Thông qua các tiết dạy, giáo 9
10. viên vừa trang bị kiến thức, vừa trang bị kỹ năng sống và vừa giáo dục đạo đức trong học sinh. Bên cạnh sự giáo dục của gia đình, nhà trường, để học sinh ngày càng hoàn thiện về đạo đức và nhân cách thì không thể thiếu sự quan tâm giáo dục của xã hội. Thứ ba. Sự giáo dục đạo đức của xã hội là quá trình hoàn thiện đạo đức của học sinh. Trong quá trình hội nhập và phát triển hiện nay, cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ đã làm cho những giá trị đạo đức của con người đang đứng trước nguy cơ suy thoái trầm trọng. Việc giao lưu văn hóa ngoại ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị đạo đức của học sinh. Khoa học công nghệ phát triển, học sinh tiếp xúc với internet và học rất nhiều điều hữu ích từ nó. Tuy nhiên, bên cạnh mặt tích cực, internet có nhiều điểm tiêu cực như có những hình ảnh, phim ảnh không phù hợp với những giá trị đạo đức của con người Việt Nam. Học sinh xem nhưng thiếu người định hướng và giáo dục nên sẽ dễ nhận thức sai lầm kéo theo hành vi sai và phạm tội. Mặt khác, xã hội ngày nay phát triển đa dạng, phong phú. Những mặt trái của sự phát triển nền kinh tế thị trường để lại hậu quả suy thoái về đạo đức. Môi trường sống xung quanh cùng với những tệ nạn xã hội đang diễn ra tràn lan và ngày càng xâm nhập sâu vào học đường cũng là nguyên nhân gây ra sự suy thoái về đạo đức . Do vậy, chúng ta cần tạo một môi trường xã hội thật sự trong sạch, lành mạnh và phát triển để giáo dục đạo đức học sinh ngày càng tốt đẹp hơn. 5. Những nội dung cơ bản về giáo dục đạo đức, nhà trường đã vận dụng trong những năm học qua. * Các hoạt động ngoại khóa: - Trường đã tổ chức cho học sinh (trong đó quan tâm đặc biệt đến học sinh chưa ngoan) tham gia tích cực các hoạt động giáo dục như: Tổ chức sinh hoạt dưới cờ hàng tuần phát động các phong trào thi đua có liên quan đến các hoạt động giáo dục đạo đức trong nhà trường, nêu gương người tốt việc tốt, vượt khó học giỏi - Hàng tuần trường đều tổ chức hoạt động sinh hoạt Đội, vào ngày thứ sáu nhằm giáo dục học sinh làm theo 5 điều Bác Hồ dạy, giáo dục cho học sinh các kỹ 10
11. năng sinh hoạt tập thể, để học sinh rèn luyện trở thành con ngoan, trò giỏi, bạn tốt, công dân tốt. * Các hoạt động giáo dục lao động, kỷ năng sống: - Giáo dục lao động: Trường tổ chức cho học sinh lao động hàng tuần, thu dọn vệ sinh môi trường, cải tạo cảnh quan sư phạm. Thông qua các buổi lao động giáo dục cho học sinh tinh thần kỷ luật, biết thương yêu và kính trọng người lao động. - Giáo dục thẩm mỹ : Thông qua bộ môn Mỹ thuật, sinh hoạt Đội TNTP Hồ Chí Minh để giáo dục cho các em biết cảm nhận được cái đẹp chân chính. * Chú trọng đến hoạt động của giáo viên chủ nhiệm: - Công tác giáo viên chủ nhiệm đối với công tác giáo dục đạo đức trong nhà trường: Giáo viên chủ nhiệm là lực lượng chính là nhân tố quyết định chất luợng trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Cũng là người quán xuyến nắm chắc các đối học sinh chưa ngoan và mọi hoạt động của học sinh lớp học, là người triển khai thực hiện mọi hoạt động của nhà trường, Liên đội đến từng lớp, từng học sinh. Chính vì vậy, mà vào mỗi đầu năm học Ban giám hiệu trường cân nhắc, định hướng cẩn thận việc phân công những giáo viên làm công tác chủ nhiệm theo những tiêu chí phù hợp với hoàn cảnh của từng giáo viên. * Sự tham gia giáo dục đạo đức cho học sinh của các giáo viên bộ môn Đầu năm học Ban giám hiệu nhà trường đã quán triệt trong hội đồng giáo viên nhiệm vụ, trách nhiệm giáo dục đạo đức cho học sinh là nhiệm vụ của mọi thành viên trong nhà trường, giáo dục đạo đức cho học sinh là một quá trình thường xuyên, liên tục, diễn ra ở mọi lúc, mọi nơi. Một giờ dạy trên lớp không chỉ đơn thuần là truyền thụ kiến thức khoa học cho học sinh mà còn giáo dục cho các em những hành vi, cử chỉ, tình cảm, nhân sinh quan, thế giới quan khoa học. Do vậy Giáo viên bộ môn đã có chú ý liên hệ giáo dục đạo đức học sinh thông qua bài học, tiết học. Thường xuyên nhắc nhở uốn nắn những sai phạm của học sinh chưa ngoan trong giờ học. Tuy nhiên vẫn còn một số giáo viên quá gò bó, đơn điệu khi gán ghép liên hệ giáo dục đạo đức thông qua bài học nên hiệu quả chưa cao. Một số giáo viên vẫn còn vi phạm nghe điện thoại, làm việc riêng trong khi giảng dạy nên ảnh hưởng không nhỏ đến việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Trước những thực trạng và nguyên nhân trên, để giúp cho học sinh có thái độ hành vi đạo đức tốt để trở thành người công dân tốt có ích cho xã hội. Thông qua quá 11
12. trình nghiên cứu và trải nghiệm trong công tác giảng dạy của bản thân, tôi xin rút ra một số giải pháp cơ bản sau đây: II. Một số giải pháp cơ bản để giáo dục đạo đức học sinh tiểu học hiện nay. Giải pháp1. Tăng cường công tác lãnh đạo của Chi ủy, Chi bộ và chỉ đạo của Ban Giám hiệu đối với chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh là nội dung quan trọng và có tính cấp thiết trong tình hình hiện nay. Vì vậy, để tăng cường giáo dục đạo đức cho học sinh và thường xuyên nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức đòi hỏi phải tăng cường công tác lãnh đạo của Chi ủy, Chi bộ; Ban Giám hiệu phải thường xuyên quan tâm và chỉ đạo chặt chẽ, sâu sát, cả nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục. Đây là giải pháp quan trọng để nâng cao phẩm chất, đạo đức, nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức học sinh góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo tạo của nhà trường. Một trong những nội dung quan trọng đầu tiên là nghị quyết lãnh đạo của chi bộ nhà trường phải sát với thực tế và đưa ra được các biện pháp phù hợp để góp phần làm chuyển biến về đạo đức và chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh. Thông qua nghị quyết để góp phần thống nhất nhận thức của đội ngũ cán bộ, đảng viên, giáo viên, nhân viên toàn trường đối với việc giáo dục đạo đức, nhất là đối với đội ngũ giáo viên nói chung và những giáo viên được phân công giảng dạy các nội dung có liên quan đến đạo đức học sinh. Trên cơ sở nghị quyết Chi bộ, Ban Giám hiệu tổ chức triển khai thực hiện các nội dung của nghị quyết, thường xuyên kiểm tra, đôn đốc các giáo viên giảng dạy môn đạo đức và các nội dung có liên quan đến đạo đức, ý thức của học sinh. Khi đánh giá xếp loại thi đua của giáo viên trong từng năm học, phải gắn nội dung giáo dục đạo đức với đánh giá trình độ, năng lực của giáo viên. Chi ủy, chi bộ và Ban giám hiệu phải tăng cường kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở giáo viên về giáo dục đạo đức học sinh một cách thường xuyên, chặt chẽ và nghiêm túc Thông qua kiểm tra để phát hiện những vấn đề bất cập, thiếu sót, khuyết điểm trong giáo dục học sinh về phẩm chất, đạo đức, tư cách, kết hợp với quản lý, rèn luyện học sinh, nắm chắc diễn biến tư tưởng của các học sinh yếu kém , để kịp thời đề ra các nội dung, biện pháp nhằm hạn chế những thiếu sót và sửa chữa, khắc phục các khuyết nhược điểm của học sinh trong học tập, rèn luyện. 12
13. Giải pháp 2. Phải thiết lập được mối quan hệ bền vững giữa gia đình – nhà trường – xã hội. Trong cuộc sống chúng ta luôn có những khó khăn vì nhiều lí do khác nhau. Cha mẹ phải chăm lo cuộc sống vật chất và tinh thần cho gia đình nên đôi lúc không thể có được thời gian theo sát con cái để có những biện pháp giáo dục thích hợp hướng con mình theo cái tốt, cái thiện. Do vậy, cha mẹ muốn con trở thành công dân tốt phải tạo sự gắn kết với nhà trường (đặc biệt là thường xuyên liên lạc với giáo viên chủ nhiệm) và xã hội. Với nhà trường thì phải không ngừng liên lạc với phụ huynh (nhất là những học sinh yếu kém, thường vi phạm nội quy, nề nếp ) để hiểu nhiều hơn về học sinh và có giải pháp khắc phục hữu hiệu. Đồng thời cả gia đình, nhà trường và xã hội phải có sự kết nối và thống nhất trong các hoạt động vui chơi giải trí và biện pháp giáo dục trẻ. Nhà nước phải can thiệp và quản lý những hoạt động văn hóa - xã hội, đảm bảo tạo môi trường sống lành mạnh cho trẻ. Chính vì thế, chúng ta phải đặt quan hệ giữa gia đình, nhà - trường - xã hội trong mối quan hệ biện chứng không thể tách rời nhau. Đây là giải pháp cơ bản nhất để hoàn thiện việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ hiện nay. Giải pháp 3. Phải tạo một môi trường sống, môi trường giao tiếp và học tập tốt ở gia đình, nhà trường và xã hội. Đây là một trong những yếu tố cần thiết cho sự phát triển nhân cách ở trẻ. Có môi trường sống, làm việc và học tập tốt, học sinh sẽ ít trở thành người xấu, ít mắc vi phạm về các hành vi đạo đức. Hiện nay, môi trường sống xung quanh rất phức tạp, luôn diễn ra những tệ nạn xã hội ảnh hưởng không tốt đến việc hình thành tư tưởng, đạo đức lối sống của học sinh. Do vậy, bản thân của các bậc phụ huynh, giáo viên phải nắm được những hoạt động văn hóa, thương mại, các trò chơi giải trí và con người xung quanh nhà và trường. Vì chính môi trường xã hội gần gũi này trực tiếp ảnh hưởng và góp phần hình thành và hoàn thiện nhân cách của học sinh. Nếu môi trường xung quanh phức tạp thì chúng ta sẽ có những biện pháp phòng ngừa để ngăn chặn những hậu quả xấu xảy ra đối với học sinh. Giải pháp 4. Những người giáo dục phải gương mẫu, hiểu tâm sinh lý của học sinh và có tâm huyết với việc giáo dục trẻ thành công dân tốt. Cha mẹ, giáo viên phải luôn là tấm gương sáng cho học sinh noi theo, có những hình thức khen thưởng và xử phạt công bằng giữa các thành viên, không phân 13
14. biệt đối xử giữa các con và các học sinh; phải biết cách khen chê đúng lúc, nên khen nhiều hơn chê để động viên và khích lệ trẻ. Cha mẹ và thầy cô phải đặt mình vào vị trí của học sinh, phải hiểu được tâm sinh lý của học sinh để có những phương pháp giáo dục đúng đắn phù hợp cho từng đối tượng học sinh. Chúng ta phải có sự hòa nhập và hợp tác với chúng, vừa là các bậc tiền bối, cũng vừa là những người bạn và vừa là những nhà tư vấn tâm lý đáng tin cậy để chúng có thể chia sẽ những vui buồn và những bế tắt trong cuộc sống, trong học tập và trong các mối quan hệ bạn bè và xã hội khác. Giải pháp 5. Chúng ta phải giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ nhỏ và giáo dục phải thường xuyên, suốt đời; phải theo dõi các mối quan hệ của học sinh và giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho học sinh. Việc giáo dục đạo đức cho một học sinh trở thành một công dân tốt thì nhà trường phải chú trọng ngay từ khi trẻ mới hình thành nhận thức, đó là những lúc ở nhà và việc giáo dục đạo đức ở trẻ bắt đầu từ các cấp học. Quan trọng nhất là nền tảng giáo dục ở cấp Tiểu học vì đây là những buổi học đầu tiên mà học sinh làm quen với môi trường giáo dục. Có lẽ ở nhà các em được cưng chiều nhiều nên khi vào học các thầy cô sẽ là những người dạy cho các em lẽ sống công bằng, phân biệt đúng - sai và phải làm đúng theo lẽ phải, dạy cho các em hiểu vai trò, trách nhiệm của một người con trong gia đình và cách giao tiếp văn hóa trong xã hội, Ở bậc tiểu học là thời điểm các em chưa có nhận thức đúng đắn về các hành vi của mình, các em luôn hiếu động, tò mò, muốn khám phá thế giới xung quanh. Vì vậy, chúng ta phải dạy cho học sinh cách tiếp cận và thu nhận thông tin từ thực tiễn cuộc sống và vận dụng nó một cách đúng đắn vào cuộc sống và dạy người cho học sinh phải xuyên suốt không gián đoạn. Giải pháp 6. Xây dựng môi trường trong sáng để giáo dục đạo đức cho học sinh. Một trong các yếu tố góp phần hết sức quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh là: Cảnh quan sư phạm, làm sao để nhà trường thật sự là “ Mỗi ngày đến trường là một niềm vui”. Giáo dục nhà trường giữ vai trò chủ đạo vì nó định hướng cho toàn bộ quá trình giáo dục hình thành nhân cách của học sinh, khai thác có chọn lọc những tác động tích cực và ngăn chặn những tác động tiêu cực từ gia đình và xã hội. Tổ chức, sắp xếp, tu sửa, xây dựng bộ mặt vật chất, khung cảnh của nhà trường làm sao cho toàn trường đều toát lên ý nghĩa giáo dục đối với học sinh. Tạo nên bầu 14
15. không khí giáo dục trong toàn trường và ở mỗi lớp học, hình thành nên một phong cách sinh hoạt của nhà trường , biểu hiện như sau: Nề nếp tốt, trật tự, vệ sinh, ngăn nắp, nghiêm túc. Có dư luận tập thể tốt, ủng hộ cái tốt, cái tiến bộ, phê phán cái sai, cái lạc hậu, có phong trào thi đua sôi nổi đúng thực chất. Có quan hệ tốt giữa các thành viên trong trường: giữa thầy với thầy, giữa thầy với trò, giữa học sinh với nhau. Trong các mối quan hệ phải thực sự đúng mực, hài hòa; giáo viên thương yêu tôn trọng học sinh. Học sinh không hỗn xược, không khúm núm sợ sệt, yêu mến và tin tưởng thầy cô. Học sinh đối với nhau thì đoàn kết, thân ái giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, không thù hằn, bè cánh đánh nhau, không nói tục chửi bậy, không tham gia vào tệ nạn xã hội. Phối hợp chặt chẽ với Phụ huynh học sinh có kết quả học tập chưa cao để tìm ra biện pháp giúp đỡ động viên các em phấn đấu tốt hơn. Phối hợp với Phụ huynh học sinh để động viên tinh thần cho những em có nhà xa, tạo điều kiện tốt trong học tập cũng như trong việc tham gia phong trào ở trường lớp. Đề cử, động viên những em học khá, giỏi giúp đỡ những bạn học còn yếu và trung bình tiến bộ hơn trong học tập bằng cách tổ chức học nhóm, truy bài, giải đáp một số thắc mắc trước khi vào tiết học. Trao đổi với giáo viên bộ môn giúp các em còn yếu bộ môn đó cố gắng học tập để tiến bộ hơn. Giải pháp 7. Nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn đạo đức ở trường Môn đạo đức có vai trò, vị trí rất quan trọng trong giáo dục nhân cách học sinh, vì thông qua các bài học người giáo viên sẽ trang bị, hình thành cho học sinh những phẩm chất, những chuẩn mực, hành vi đạo đức cần thiết trong cuộc sống một cách có hệ thống, đúng phương pháp, đúng quy trình. Trong thực tế hiện nay, nhiều trường trong huyện nói chung và tại trường nói riêng môn đạo đức chưa được xem trọng, chưa có vị trí vai trò xứng đáng cần phải có trong nhà trường. Việc đưa ra những biện pháp để nâng cao vai trò, vị trí và chất lượng giảng dạy môn đạo đức là một việc làm có ý nghĩa đến công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, qua đó để làm cho Cha mẹ học sinh, cán bộ giáo viên của trường nhận thức một cách đầy đủ về tầm quan trọng của môn đạo đức đối với công tác giáo dục đạo đức cho học sinh trong giai đoạn hiện nay, để từ đó họ có sự thay đổi nhận thức và có những hành động tích cực đối với việc dạy và học môn đạo đức. Giáo viên là lực lượng quyết định việc nâng cao chất lượng giáo dục, do đó đội ngũ giáo viên 15
16. nhất là giáo viên dạy môn đạo đức phải được đào tạo chính quy đúng chuyên ngành giảng dạy, phải thường xuyên được bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, phải có nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí của môn đạo đức. Phải xác định được trách nhiệm của bản thân, chú trọng đầu tư cho giảng dạy. Ban giám hiệu, giáo viên dạy môn đạo đức cần quán triệt mục tiêu môn học trong quá trình dạy học. Phải nắm rõ cái đích cuối cùng cần đạt được trong dạy học đạo đức là hành động phù hợp với các các chuẩn mực đạo đức, pháp luật. Nếu học sinh, còn vi phạm các hành vi đạo đức không có chuyển biến tiến bộ thì việc dạy học không đạt hiệu quả Mặt khác cần đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá môn đạo đức là biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức. Yêu cầu khi kiểm tra đánh giá phải coi trọng đánh giá cả nhận thức và đánh giá thái độ hành vi của học sinh chưa ngoan trước những vấn đề có liên quan đến nội dung bài học. Kiểm tra đánh giá phải chú trọng đến kiểm tra thái độ, tình cảm, các kỹ năng nhận xét đánh giá, phân biệt đúng sai, khả năng vận dụng và thực hành trong cuộc sống. Qua việc kiểm tra đánh giá phải giúp đỡ học sinh thấy rõ được năng lực học tập môn học của bản thân, động viên khuyến khích học sinh học tập môn học và giúp giáo viên thấy rõ năng lực học tập của từng học sinh để điều chỉnh việc dạy cho phù hợp. Giải pháp 8. Đổi mới công tác chủ nhiệm trong nhà trường là giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh. Giáo viên chủ nhiệm có vai trò rất to lớn trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, vì giáo viên chủ nhiệm là người quản lý toàn diện học sinh của lớp được phụ trách, là cầu nối giữa Ban giám hiệu với các tổ chức trong nhà trường, các giáo viên bộ môn với tập thể lớp, là người cố vấn tổ chức các hoạt động tự quản của lớp, đồng thời là người đứng ra phối hợp các lực lượng xã hội nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của trường. Xuất phát từ thực trạng công tác chủ nhiệm của trường, việc đưa ra các biện pháp giúp Giáo viên chủ nhiệm định hướng đổi mới công tác chủ nhiệm cho phù hợp với tình hình thực tế của địa phương mang ý nghĩa quan trọng đối với công tác giáo dục đạo đức học sinh trong giai đoạn hiện nay. Do tính đặc thù của một số địa bàn nên còn có rất nhiều học sinh chưa ngoan, còn vi phạm đạo đức, có mối quan hệ gia đình rất đa dạng và phức tạp. Việc tìm hiểu 16
17. điểm tình hình lớp, tình hình học sinh giúp cho giáo viên chủ nhiệm thuận lợi trong việc quản lý, giáo dục học sinh . Vì vậy, ngay từ đầu năm học giáo viên chủ nhiệm phải có những thông tin khái quát về gia đình học sinh chưa ngoan như: Nơi ở, hoàn cảnh sống, lối sống, hoàn cảnh kinh tế gia đình, giáo dục của gia đình, sự quan tâm của cha mẹ đối với con cái, quan hệ của gia đình láng giềng. Việc tìm hiểu này sẽ giúp giáo viên chủ nhiệm kết hợp tốt với gia đình trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh chưa ngoan. Đồng thời, giáo viên chủ nhiệm phải nắm được đặc điểm học sinh về: Sức khỏe, đạo đức, năng lực học tập, động cơ học tập, quan hệ của học sinh với cha mẹ, Ông bà, anh chị em trong gia đình, ở trường với thầy cô và ngoài xã hội, cộng đồng. Việc tìm hiểu học sinh về mọi mặt là rất cần thiết nhưng giáo viên chủ nhiệm phải thấy được nguyên nhân dẫn đến thực trạng giảm sút đạo đức của học sinh đó. Mặt khác, Giáo viên chủ nhiệm phải tìm hiểu cơ cấu, lứa tuổi, năng lực học tập, hoạt động, mối quan hệ giữa học sinh với học sinh chưa ngoan, học sinh với giáo viên, sự đoàn kết của lớp mình chủ nhiệm. Để vận dụng tốt vào công tác chủ nhiệm của mình giáo viên chủ nhiệm cần phải nắm vững mục tiêu giáo dục, mục tiêu cấp học, lớp học, kế hoạch, nhiệm vụ giáo dục, dạy học của học kỳ, năm học. Phải nắm vững tri thức lý luận giáo dục, có nghệ thuật sư phạm, xây dựng và phối hợp tốt các mối quan hệ trong nhà trường và địa phương. Tìm hiểu tiềm năng của cộng đồng, địa phương, xã hội, theo dõi thời sự trong nước và quốc tế để vận dụng những hiểu biết đó vào công tác chủ nhiệm. Để liên kết và phối hợp có hiệu quả giữa nhà trường, đại diện là Giáo viên chủ nhiệm với địa phương trong công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. Cộng tác chặt chẽ với Ban trường trực hội Cha mẹ học sinh của lớp, chủ động phối hợp với giáo viên bộ môn, Đoàn, Đội TNTP Hồ Chí Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong hoạt động giáo dục đạo đức học sinh. Xây dựng những truyền thống tốt đẹp của lớp. Tích cực tham gia vào công tác đánh giá xếp loại hạnh kiểm, xét thi đua, khen thưởng và kỷ luật học sinh với tư cách là người bảo vệ quyền lợi chính đáng cho học sinh. Giải pháp 9. Giáo dục đạo đức thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp, phát huy vai trò giáo viên bộ môn và các tổ chức đoàn thể. * Đối với hoạt động ngoài giờ lên lớp: 17
18. - Tổ chức các buổi sinh hoạt dưới cờ vào mỗi thứ hai hàng tuần, biểu dương các tập thể, cá nhân, uốn nắn những thiếu sót và giới thiệu, định hướng những nội dung cần giáo dục cho học sinh. - Tổ chức tốt các ngày chủ điểm trong năm học gắn với kỷ niệm các ngày lễ lớn của dân tộc; thông qua đó giáo dục truyền thống cách mạng, long tự hào dân tộc, ý chí quật cường và tình yêu quê hương đất nước cho học sinh. Thông thường mỗi tháng trong năm học đều có ngày lễ lớn chẳng hạn: Kỷ niệm cách mạng thánh Tám và Quốc khánh 2/9 . Ngày 15/10: Bác Hồ gửi lá thư cuối cùng cho ngành giáo dục - Đào tạo trước khi Bác ra đi, đồng thời cũng là ngày anh Nguyễn Văn Trỗi hy sinh. Ngày 20/10: Thành lập Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam. Ngày 20/11: Ngày nhà giáo Việt Nam. Ngày 22/12: Ngày thành Quân đội nhân dân Việt Nam, ngày quốc phòng toàn dân. Ngày 03/02: Ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam. Ngày 08/3: Ngày Quốc tế phụ nữ và khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Ngày 26/3: Ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Ngày 10/3 âm lịch: Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương. Ngày 30/4: Ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Ngày 19/5: Kỷ niệm ngày sinh của Hồ Chủ Tịch. Ngày 01/6: Ngày Quốc tế Thiếu nhi. Ngày 27/7: Ngày thương binh liệt sĩ . Dựa vào các ngày lễ vừa nêu trên, có thể tổ chức cho các em sinh hoạt theo chủ đề, chủ điểm với nhiều nội dung phong phú chẳng hạn: + Tháng 9-10: Hãy viết và nói gì về kỷ niệm một ngày khai trường để lại cho em nhiều ấn tượng sâu sắc nhất. Hãy nói và kể những công việc em đã làm để làm sạch đẹp trường lớp ; + Tháng 11: Trao đổi về tình thầy trò, ca hát, đọc thơ, kể chuyện, tiểu phẩm nói về thầy giáo, cô giáo; + Tháng 12: Tổ chức thi tìm hiểu tấm gương về người con anh hùng của đất nước, của quê hương; thi tìm hiểu về tiểu sử các anh hùng, liệt sỷ ở địa phương + Tháng 01-02: Mùa xuân và ước mơ của các em về nghề nghiệp; tìm hiểu lịch sử truyền thống nhà trường, truyền thống văn hóa địa phương. + Tháng 3: Hãy nói tình cảm của mình với bà, với mẹ, cô giáo; hát ngững bài hát về bà, mẹ, cô giáo + Tháng 4: Sưu tầm tranh ảnh, tư liệu về Quân đội nhân dân Việt Nam. + Tháng 5: Trao đổi về thái độ học tập, về 5 diều Bác Hồ dạy, nói những gì em biết về thời niên thiếu của Bác Hồ 18
19. - Tổ chức cho học sinh tiếp xúc, giao lưu trò chuyện với người thật, việc thật. Nhân kỷ niệm các ngày lễ lớn và tùy nội dung cần giáo dục Liên đội mời các vị lão thành cách mạng, các anh hùng lực lượng vũ trang, những người đạt thành tích cao trong lao động sản xuất, về trường gặp gỡ, trò chuyện, giao lưu với học sinh. - Đẩy mạnh các hoạt động thiết thực phù hợp với lứa tuổi học sinh mang tính giáo dục như: + Hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao (yêu quê hương đất nước, mừng Đảng mừng xuân, nhớ ơn Bác Hồ, hướng về ngày 20/11, ). Đây là loại hình hoạt động khá hấp dẫn đối với học sinh Tiểu học, thu hút được nhiều em tham gia. + Hoạt động đền ơn đáp nghĩa như: Áo lụa tặng bà, chăm sóc giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, viếng và chăm sóc nghĩa trang liệt sĩ + Hoạt động mang tính giáo dục lòng nhân ái như tham gia các đợt ủng hộ đồng bào bị thiên tai, bão lụt, tham gia các chương trình vì người nghèo, phong trào giúp bạn vượt khó, Qua hoạt động ngoài giờ lên lớp, lòng nhân ái, tính vị tha, tinh thần dũng cảm, trách nhiệm vì tập thể được các em học sinh thể hiện rõ và chính những hoạt động đó đã đẩy mạnh phong trào học tập cũng như nâng cao tinh thần, thái đội, hành vi đạo đức của các em hơn. * Đối với Giáo viên bộ môn: Giáo viên bộ môn phải gương mẫu về mọi mặt, đoàn kết, nhất trí thành một khối thống nhất có tác dụng giáo dục mạnh mẽ đối với học sinh. Phải không ngừng tự hoàn thiện nhân cách của mình, phải thương yêu, tôn trọng, tin tưởng học sinh, có ý thức trách nhiệm về mọi hành vi, ngôn ngữ, cử chỉ của mình đối với học sinh, đồng nghiệp, bản thân phải là tấm gương sáng để cho học sinh noi theo. *Đối với tổ chức Đoàn, Đội TNTP Hồ Chí Minh: - Để tổ chức các hoạt động xuyên suốt có hiệu quả cho thiếu nhi thì Tổng phụ trách Đội phải xây dựng kế hoạch hoạt động theo chủ điểm từng tháng. Hàng tuần, sinh hoạt dưới cờ có đánh giá, nhắc nhở, khắc phục những hạn chế, tồn tại. Đồng thời phát huy những mặt tích cực, biểu dương tập thể lớp, cá nhân học sinh tiêu biểu trong học tập và hoạt động Đội. - Tăng cường tủ sách đạo đức và các hoạt động liên quan (giới thiệu sách, kể chuyện theo sách, kể chuyện đạo đức Bác Hồ, các tiểu phẩm, sân khấu hóa tiết chào 19
20. cờ ). Xây dựng và cụ thể hóa kế hoạch thực hiện chủ đề : “ Măng non đất nước, tiếp bước cha anh, làm nghìn việc tốt, xứng cháu Bác Hồ ”. Phát động thực hiện các phong trào thi đua nề nếp, kỷ luật, vệ sinh, kế hoạch nhỏ, phong trào học tập làm theo 5 điều Bác Hồ dạy thiếu nhi. - Giới thiệu tìm hiểu các di tích văn hóa, di tích lịch sử, tham quan thăm viếng, học tập tại Đài liệt sĩ, nghĩa trang, các địa địa đỏ trong địa bàn . . . - Tổng phụ trách Đội làm tốt công tác tham mưu lập kế hoạch, các biện pháp hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hướng dẫn giáo viên chủ nhiệm, phụ trách chi đội, lớp nhi đồng, phối hợp với Chi đoàn trường để tổ chức hoạt động, giáo dục đạo đức theo chủ điểm, phong trào thi đua, phong trào hoạt động khác. - Tăng cường các hình thức tuyên truyền thông qua việc phát huy hiệu quả đội tuyên truyền măng non để giáo dục đạo đức theo từng chủ đề và thông qua đó để biểu dương gương tốt, phát động phong trào chia sẽ giúp bạn, giúp người hoạn nạn. * Kết quả đạt được qua việc nâng cao công tác giáo dục đạo đức tại trường. Qua quá trình áp dụng thực hiện các biện pháp, giải pháp nêu trên vào việc giáo dục đạo đức cho học sinh trong nhà trường. Tôi thấy các em học sinh có chuyển biến rõ rệt, có ý thức cao trong học tập và rèn luyện. Biểu hiện cụ thể như sau: - Các em học sinh đã xác định được mục đích học tập, chuyên cần, ham học, trung thực trong học tập và đạt kết quả tốt. Luôn khiêm tốn và giúp đỡ nhau cùng học tập tiến bộ; mạnh dạn đấu tranh thói lười biếng, ỷ lại, thiếu trung thực trong học tập. - Tham gia đầy đủ và thực hiện tốt các buổi lao động, hoạt động tập thể. Có ý thức thực hành tiết kiệm, quý trọng và bảo vệ tài sản của nhà trường, của lớp học, sẵn sàng tham gia lao động góp phần xây dựng địa phương do nhà trường tổ chức. - Tích cực rèn luyện thân thể và tham gia các buổi thể dục chính khóa và ngoại khóa; luôn giữ vệ sinh cá nhân, giữ sạch đẹp trường lớp. - Thực hiện nếp sống lành mạnh, có văn hóa, có kỷ luật, nêu cao tính trung thực, đúng mực trong các mối quan hệ giao tiếp với thầy cô, bạn bè, gia đình và những người xung quanh. - Có ý thức thực hiện tốt pháp luật, chính sách liên quan đến bản thân. Có thái độ rõ ràng ủng hộ cái đúng, cái tốt; không đồng tình với những biểu hiện sai trái trong và ngoài nhà trường. Tích cực tham gia các hoạt động do nhà trường tổ chức, sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn. 20
21. C. PHẦN KẾT LUẬN 1. Ý nghĩa của đề tài: Từ chiều sâu lịch sử, dân tộc Việt Nam sớm hình thành một nền đạo đức và luôn có ý thức tu dưỡng, giữ gìn truyền thống đạo đức của dân tộc; luôn xem đạo đức cách mạng là phẩm chất đầu tiên, là cái gốc của mỗi con người. Bác Hồ đã dạy: “Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”. Từ thực tiễn, xây dựng, bảo vệ đất nước, từ những ý kiến chỉ dạy của Bác Hồ cho thấy việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ nói chung, cho học sinh bậc Tiểu học nói riêng là hết sức cần thiết và quan trọng. Đó là trách nhiệm của mỗi tổ chức xã hội, mọi người, mọi gia đình, đồng thời trách nhiệm nặng nề của ngành giáo dục và đào tạo, trong đó vai trò của nhà trường rất quan trọng. Giáo dục đạo đức cho học sinh bậc Tiểu học thông qua các hoạt động tập thể, thông qua sự phối hợp với gia đình, nhà trường và xã hội góp phần không nhỏ vào việc hình thành nhân cách, phẩm chất đạo đức cho học sinh. Để hoạt động này có hiệu quả người giáo viên Tiểu học có thể kết hợp nhiều phương pháp, nhiều biện pháp giáo dục. Vì có điều kiện thường xuyên tiếp xúc với các em, người giáo viên tiểu học có cơ hội hiểu biết đầy đủ đặc điểm tâm lí, sinh lí của học sinh, theo dõi được sự phát triển của từng em để có biện pháp giáo dục phù hợp. Để thực hiện được nhiệm vụ giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học, người giáo viên cần: - Góp phần vào việc xây dựng một bầu không khí lành mạnh (đầy lòng thương yêu, tin cậy, an toàn) trong trường và lớp. - Hiểu về đặc điểm phát triển của trẻ, lựa chọn biện pháp giáo dục với cả lớp và từng học sinh. - Tiến hành giáo dục đạo đức thông qua những tình huống cụ thể. Hết sức tránh lý thuyết và hô hào (trừ những trường hợp đặc biệt). - Tổ chức việc giáo dục đạo đức thông qua các hoạt động ngoài lớp và ngoài giờ, kết hợp chặt chẽ với giáo dục ở lớp. - Sử dụng một cách thận trọng các biện pháp giáo dục đạo đức trực tiếp, vì mỗi phương pháp giáo dục đều có hạn chế riêng của nó. 21
22. - Chớ quên rằng khi dạy bất kỳ môn học nào, người giáo viên đều làm nhiệm vụ giáo dục giá trị đạo đức. Cần làm cho học sinh hiểu môn học trong tổng thể; nội dung thông tin, phương pháp, những giá trị có trong đó. Người giáo viên có tác dụng giáo dục bằng toàn bộ nhân cách của mình. Trẻ em nhìn người giáo viên một cách tổng quát, vì vậy người giáo viên cần không ngừng tu dưỡng đạo đức. “Tấm gương bao giờ cũng cói giá trị hơn lời giáo huấn” điều này nhắc nhở rằng người giáo viên cần phải trung thực, thẳng thắn trong cách đối xử với học sinh. Nếu người giáo viên yêu môn học nào, học sinh cũng yêu môn học đó; Nếu người giáo viên quan tâm bảo vệ môi trường, học sinh cũng sẽ quan tâm đến điều đó; Nếu người giáo viên làm việc và sinh hoạt đúng giờ, cẩn thận, có tinh thần trách nhiệm, học sinh sẽ cố gắng được như vậy. Chúng ta luôn luôn lưu ý rằng giáo dục đạo đức không chỉ dừng ở việc hình thành thói quen, mà điều chủ yếu là phải từ việc rèn luyện thói quen hành vi đạo đức mà xây dựng được niềm tin đạo đức, làm cơ sở cho việc ứng xử thường xuyên của các em. Trong bối cảnh kinh tế, xã hội hiện nay, khi giáo dục đào tạo trở thành quốc sách hàng đầu, bậc tiểu học trở thành bậc nền tảng, cần nhanh chóng được phổ cập và nâng cao chất lượng, góp phần tích cực đào tạo nguồn nhân lực cho sự nghiệp Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Một trong những mục tiêu cơ bản trong chiến lược giáo dục đào tạo là phát triển nhân cách nguồn nhân lực. Nhân cách đó phải định hướng đúng đắn ngay từ bậc giáo dục tiểu học. Không chỉ riêng ai việc nắm chắc mục tiêu này để có kế hoạch, biện pháp phù hợp trong quá trình tổ chức thực hiện các hoạt động giáo dục nhằm hình thành nhân cách và giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học. Trong công cuộc đổi mới vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học được đặt ra với yêu cầu bức thiết: - Cần đảm bảo cư xử với học sinh như một chỉnh thể, một nhân cách đang hình thành. Nhà trường cần giáo dục toàn diện, thực hiện tốt các tiêu chuẩn quốc gia đối với một trường Tiểu học. Cần đảm bảo sự bình đẳng cho học sinh để hình thành và phát triển hành vi đạo đức, quan tâm đặc biệt đến những học sinh đang gặp những khó khăn bất lợi. Cần có những định hướng đúng đắn cho sự hình thành và phát triển hành vi đạo đức tiếp theo của học sinh sau bậc tiểu học. 22
23. - Tổ chức ngày hội truyền thống với nhiều hoạt động phong phú thu hút 100% học sinh tham gia. Tổ chức tốt việc thực hiện các chủ điểm giáo dục học sinh theo từng khối lớp nhằm rèn luyện nếp sống đạo đức cho các em. - Tạo điều kiện cho Đội Thiếu niên tiền phong tổ chức các hoạt động tập thể (chào cờ đầu tuần, múa hát tập thể, các hoạt động ngoài giờ lên lớp ). Làm tốt công tác giáo dục ý thức tiết kiệm, lòng từ thiện, đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn. - Giáo viên tự rèn luyện phong cách đạo đức, gương mẫu trước học sinh, phải là tấm gương sáng về mọi mặt để học sinh noi theo. Giảng dạy tốt các tiết Đạo đức theo hướng tích cực. Tăng cường giáo dục tình cảm, kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường, xã hội để có thể trực tiếp hoặc gián tiếp làm nền tảng cho việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Với những yêu cầu trên, nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội cần nhận thức đầy đủ và có trách nhiệm cùng với các nhà quản lý giáo dục tiến hành các hoạt động giáo dục thiết thực nhằm phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. 2. Bài học kinh nghiệm Qua kinh nghiệm thực tế làm công tác giáo dục đạo đức cho học sinh, tôi rút ra những bài học sau: a) Bài học về tư cách giáo viên: Muốn giáo dục đạo đức cho học sinh, giáo viên cần phải là người chuẩn mực, là tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Giáo viên cần phải luôn cân nhắc thận trọng mọi cử chỉ lời nói, việc làm, không để học sinh có nhận xét không tốt về thầy cô. b) Bài học về tìm hiểu học sinh: Quá trình tìm hiểu phải kĩ lưỡng, chính xác và chín chắn. Tìm hiểu về gia đình, xã hội xung quanh, quan hệ với bạn bè, thực hiện xem học bạ ở các năm học trước hoặc hỏi thăm giáo viên chủ nhiệm cũ. c) Bài học kinh nghiệm trong giáo dục: Giáo dục đạo đức học sinh không nên nóng vội, phải luôn thể hiện sự thương yêu học sinh, tin tưởng vào sự sẽ tiến bộ của các em. d) Bài học phối hợp: Cần phối hợp chặt chẽ với nhà trường, hội phụ huynh, cha mẹ học sinh. Không nên giáo dục bằng lí thuyết mà phải nêu gương điển hình để các em học tập. 3. Kiến nghị đề xuất: a. Đối với phòng giáo dục: 23
24. Hàng năm Phòng giáo dục nên tổ chức các buổi hội thảo, chuyên đề về giáo dục đạo đức để các trường có thể học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau trong công tác quản lý. Tổ chức các lớp bồi dưỡng cho giáo viên, tổng phụ trách Đội về kỹ năng vận dụng vào công tác giáo dục đạo đức. b. Đối với nhà trường và tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh - Nhà trường xây dựng, thống nhất kế hoạch, mục tiêu, nội dung chương trình phù hợp với đặc điểm học sinh, trình độ giáo dục, điều kiện vùng miền để ngăn ngừa và phòng chống các hiện tượng trái với chuẩn mực của xã hội. - Tăng cường sự quan tâm chỉ đạo sát sao hơn nữa của chi bộ Đảng, Ban Giám hiệu, các tổ chức đoàn thể, các lực lượng giáo dục trong và ngoài trường đối với công tác giáo dục đạo đức cho học sinh. - Liên đội chú trọng tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Tăng cường tủ sách đạo đức. Xây dựng và cụ thể hóa kế hoạch, thực hiện chủ đề năm học. Phối hợp với Hội đồng đội xã tổ chức tốt các hoạt động hè trên địa bàn dân cư. c. Đối với giáo viên: - Xây dựng kế hoạch thực hiện công tác chủ nhiệm và giáo dục đạo đức học sinh theo chương trình công tác Đội và phong trào thiếu nhi gắn với chủ đề năm học. Tăng cường giáo dục tích hợp qua các môn học có liên quan. Phải xem nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh là nền tảng để rèn nền nếp, kỷ cương của trường lớp, góp phần chống tình trạng học sinh lưu ban, bỏ học - Giáo viên phải nắm vững quy định về đạo đức nhà giáo, làm cơ sở để tự rèn luyện phẩm chất đạo đức nhà giáo, quy tắc ứng xử sư phạm, có lối sống và cách ứng xử chuẩn mực để thực sự làm tấm gương sáng đạo đức để học sinh noi theo. Tóm lại, Giáo dục đạo đức học sinh tiểu học hiện nay là sự nỗ lực của nhà trường, các thầy cô giáo với ý thức trách nhiệm, lương tâm đạo đức nhà giáo. Tuy nhiên, thiết nghĩ hiệu quả giáo dục đạo đức học sinh sẽ cao hơn nữa đáp ứng được yêu cầu của đất nước trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế nếu giáo dục đạo đức là sự tổng hòa các mối quan hệ tốt đẹp, đúng đắn với vai trò, vị trí, ý thức lương tâm, trách nhiệm trong cộng đồng xã hội. Hơn thế nữa, Chúng ta cần nhận thức đầy đủ rằng: Không phải chỉ quan tâm đến dạy chữ, dạy nghề mà phải hết sức chú ý đến việc dạy người; rèn luyện thế hệ trẻ thành lớp người " Hồng thắm, chuyên sâu" như lời dạy của Bác Hồ: 24
25. “ Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm trồng người”. Người viết sáng kiến kinh nghiệm 25