Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh cách viết văn nghị luận xã hội

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh cách viết văn nghị luận xã hội

1. Ý 3. Hậu quả (Xấu) hoặc kết quả (Tốt). Ý 4. Biện pháp khắc phục hậu quả hoặc phát huy kết quả. C. KẾT BÀI - Tóm lược nội dung đã trình bày - Nêu suy nghĩ về tầm quan trọng của vấn đề đã nghị luận. - Đưa ra một thông điệp, hay lời khuyên cho mọi người. Lưu ý : Hiện tượng được nêu trong đề có thể là: Hiện tượng tích cực hoặc tiêu cực. Nếu đề bài ra vấn đề tích cực, thì phải bộc lộ quan điểm ca ngợi, công nhận, biểu dương. Ngược lại đề ra về hiện tượng tiêu cực thì bộc lộ quan điểm phê phán, lên án. - Trường hợp đề ra thông qua một thông điệp, một nhận định chung thì phải thực hiện đồng thời quan điểm ca ngợi cái tốt, và phê phán cái xấu từ đó xác định được hành động hướng theo cái tốt. Giáo viên có thể cụ thể hóa thông qua mô hình câu hỏi: A. MỞ BÀI - Yêu cầu: Nêu lên được tính cấp thiết của vấn đề cần nghị luận. - Định hướng thực hiện thông qua trả lời các câu hỏi. + Hiện tượng này xuất hiện từ bao giờ ở đâu? Gợi ý : Những năm gần đây, những tháng gần đây, hiện nay/ Tại Việt nam, thế giới, Đông nam á . + Hiện tượng này tạo nên ảnh hưởng gì cho xã hội con người? Gợi ý : Làm cho xã hội rối loạn, nhức nhối/ làm cho con người đau khổ/ ) + Tính cấp thiết của vấn đề ở chỗ nào? Gợi ý : Vấn đề đã thành mối quan tâm của mọi người/ thành bức xúc của con người/ tất cả đang tìm mọi biện pháp để khắc phuc, loại trừ nó xây dựng một xã hội lành mạnh) B. THÂN BÀI Ý 1. Thực trạng của vấn đề cần nghị luận 6
2. - Yêu cầu : Trình bày được biểu hiện của hiện tượng trong thực tế. - Định hướng thực hiện thông qua trả lời các câu hỏi. + Nhờ đâu em biết những biểu hiện này? Gợi ý: Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng/ qua bài giảng của cô giáo/ qua chứng kiến thực tế ( có thể nêu rõ em biết qua đài nào, báo nào ) + Hiện tượng diễn ra trên quy mô nào? Gợi ý : Diễn ra quy mô rộng (hẹp) trên địa bàn toàn quốc/ Các tỉnh thành phố/ thôn xóm/ hay nhà trường. ( có thể nêu rõ các số liệu về người, thiệt hại em biết ) + Mức độ diễn ra? Gợi ý : Diễn ra thường xuyên từng ngày từng giờ? Hay hạn chế trong thời gian ngắn? + Đối tượng tham gia thực hiện các hành vi này? Gợi ý : Mọi người/ thanh thiếu niên/ ( có thể nêu rõ số liệu về người, vụ việc em biết ) + Hãy kể hoặc miêu tả một vài thực tế về con người vi phạm những hành vi bị cấm mà em chứng kiến hoặc biết? Gợi ý trả lời: Kể 1 chuyện em biết/chứng kiến, theo mẫu : Thời gian địa điểm chứng kiến? nhân vật làm gì? Hậu quả/ kết quả xảy ra. Ý 2. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên (Khách quan và chủ quan). - Những nguyên nhân khách quan nào dẫn đến hiện tượng? Gợi ý : Đất nước hội nhập nhiều phong cách sống xa lạ, văn hóa tiêu cực tràn vào chưa kịp xóa bỏ/ Đất nước còn nghèo, đời sống khó khăn/ Pháp luật đang trong quá trình hoàn thiện còn những khuyếm khuyết/ khả năng quản lý nhà nước còn những bất cập - Những nguyên nhân chủ quan nào dẫn đến tình trạng trên? 7
3. Gợi ý : Nhận thức của con người về vấn đề còn hạn chế không có ý thức học tập cập nhật/ Suy nghĩ nông cạn tham lợi trước mắt/Thói quen sống buông thả, tùy tiện dễ bị lôi kéo/ Ý thức công dân mình vì mọi người, cống hiến cho xã hội kém. Ý 3. Hậu quả (Xấu) hoặc kết quả (Tốt). + Hiện tượng làm ảnh hưởng đến đời sống xã hội ? Gợi ý : Làm cho hình ảnh đất nước xấu đi trong con mắt bạn bè thế giới/ Nền kinh tế, chậm phát triển vì những chi phí vô nghĩa/ an ninh đất nước trở nên phức tạp, gây khó khăn cho quản lý/ Để lại hàng loạt những vấn đề khác cho xã hội phải giải quyết : bảo hiểm thất nghiệp, y tế, trợ giúp nhân đạo phải hỗ trợ cho hậu quả gây ra + Hiện tượng làm ảnh hưởng đến con người (đặc biệt học sinh) như thế nào? Gợi ý : Ảnh hưởng đến học tập tu dưỡng? Đến kinh tế gia đình? Đến đời sống tình cảm quan hệ với mọi người? Đến sức khỏe, uy tín và tương lai bản thân? Ý 4. Biện pháp khắc phục hậu quả (Vấn đề phê phán) hoặc phát huy kết quả (Vấn đề tốt). Gợi ý : - Biện pháp Chung : tuyên truyền cho mọi người có nhận thức về tác dụng, tác hại/ Giáo dục cho mọi người hiểu sâu sắc và tự tuyên truyền cho nhau/ Xây dựng hành động và hành động thực tế ứng xử trong cuộc sống như thế nào cho đúng. - Biện pháp cá nhân : tự học tập nâng cao nhận thức về cuộc sống/ tìm hiểu sâu sắc về vấn đề và kêu gọi bè bạn và cộng đồng tham gia/ xây dựng những hành động đúng trước vấn đề đó trong cuộc sống/ phê phán hành vi xấu, học tập tấm gương tốt. - Đề nghị : Nhà nước hỗ trợ những biện pháp và điều kiện tốt về luật, về môi trường, về cơ sở vật chất và con người có năng lực nhiệt tình tham gia các chương trình hoạt động 8
4. C. KẾT BÀI - Tóm lược nội dung đã trình bày Gợi ý : Những lý giải, phân tích và chứng minh trên đây đã làm rõ vấn đề .đồng thời cũng chỉ rõ những nguyên nhân, hậu quả/kết quả của nó . Mặt khác bài viết cũng đã đưa ra những giải pháp khắc phục . - Nêu suy nghĩ về tầm quan trọng của vấn đề đã nghị luận. Gợi ý : Vấn đề đặt ra ở đây luôn là vấn đề thời sự, nóng bỏng/ nó tác dộng mạnh mẽ tới xã hội cuộc sống và mỗi con người / nếu loại trừ (tiêu cực)/ phát huy tích cực thì xã hội, cuộc sống, con người như thế nào? - Đưa ra một thông điệp, hay lời khuyên cho mọi người. Gợi ý : Từ đó, mỗi con người hãy nhận thức và hành động đúng về hiện tượng đó, xây dựng cuộc sống hạnh phúc hơn, xã hội tốt đẹp hơn. 2.1.2. Một số đề bài tham khảo và cách giải : Đề 1 Viết một bài văn nghị luận ngắn (khoảng 1 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về vấn đề: Làm thế nào để giữ môi trường sống của chúng ta ngày càng sạch đẹp? Gợi ý : * Ý 1. Giải thích môi trường sạch đẹp. - Môi trường sống bao gồm môi trường không khí, đất, nước. - Môi trường sạch đẹp là môi trường không bị ô nhiễm, có sự hài hòa, vẻ mĩ quan cao. - Vai trò của môi trường sạch đẹp: tránh bệnh tật, có lợi cho sức khỏe * Ý 2. Môi trường sống sạch đẹp đang bị thu hẹp, nguyên nhân và hậu quả: Thực trạng và nguyên nhân: Hiện nay chúng ta phải đối mặt với tình trạng nguồn nước, không khí đang đứng trước nguy cơ ô nhiễm nghiêm trọng vì sự vô trách nhiệm của con người. 9
5. Rừng trên thế giới và ở nước ta đã bị khai thác, đốt phá quá mức, đang bị hủy hoại nghiêm trọng. Rác thải và xử lí nước thải ở mức báo động cao về độ an toàn vệ sinh. Hậu quả: Môi trường bị ô nhiễm, làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng cuộc sống của con người. Bệnh dịch dễ phát sinh, hiện tượng căng thẳng mỏi mệt do môi trường gia tăng. Môi trường ô nhiễm làm xấu tổng thể mĩ quan, làm suy giảm sự phát triển kinh tế - xã hội * Ý 3. Giải pháp bảo vệ môi trường sống sạch đẹp. Đối với xã hội: Khai thác tài nguyên thiên nhiên phải hợp lí. Không làm ô nhiễm các nguồn nước, không khí, không làm ảnh hưởng xấu đến bầu khí quyển bảo vệ trái đất. Cần có phương án bảo vệ các loài thú, đặc biệt là các loài đang đứng trước nguy cơ diệt vong. Tích cực tu bổ làm phong phú thêm thiên nhiên (trồng cây, gây rừng) Khi xây dựng nhà ở, nhà máy, cơ sở sản xuất cần tôn trọng và thực hiện đúng các yêu cầu đối với việc bảo vệ môi trường và xử lí tích cực nguồn khói thải, nước thải, chất thải công nghiệp. Đối với cá nhân: Cần có những hành động thiết thực làm cho môi trường sống ngày càng sạch đẹp. Mỗi học sinh phải luôn ý thức giữ gìn vệ sinh trường lớp, không xả rác bừa bãi ra sân trường và lớp học, thường xuyên tham gia các hoạt động trồng cây xanh do nhà trường và địa phương tổ chức. Đề 2 Viết một bài văn ngắn (khoảng 1 trang giấy thi) trình bày ý kiến của em về nạn bạo hành trong xã hội. 10
6. Gợi ý * Ý 1. Giải thích, nêu thực trạng hiện tượng - Nạn bạo hành: sự hành hạ, xúc phạm người khác một cách thô bạo, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần của người khác, đang trở thành phổ biến hiện nay. - Nạn bạo hành: thể hiện ở nhiều góc độ, nhiều phương diện của đời sống xã hội. Nạn bạo hành diễn ra trong: gia đình, trường học, công sở * Ý 2. Nguyên nhân của hiện tượng: - Do bản tính hung hăng, thiếu kiềm chế của một số người. - Do ảnh hưởng của phim ảnh mang tính bạo lực (nhất là đối với tầng lớp thanh thiếu niên). - Do áp lực cuộc sống. - Do sự thiếu kiên quyết trong cách xử lí nạn bạo hành. * Ý 3. Tác hại của hiện tượng - Làm tổn hại đến sức khỏe, tinh thần của con người. - Làm ảnh hưởng đến tâm lí, sự phát triển nhân cách, đặc biệt là tuổi trẻ. * Ý 4. Đề xuất giải pháp - Cần lên án đối với nạn bạo hành. - Cần xử lí nghiêm khắc hơn với những người trực tiếp thực hiện hành vi bạo hành. - Cần quan tâm, giúp đỡ kịp thời đối với nạn nhân của bạo hành. 2.2. Đối với dạng bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí: Đây là một dạng đề của nghị luận xã hội. Đề tài được đưa ra trong đề là những vấn đề về tư tưởng, đạo lí vô cùng phong phú. Các vấn đề tiêu biểu thường gặp là : - Nhận thức : Lí tưởng, mục đích sống. - Tâm hồn, tích cách : Lòng yêu nước, nhân ái, tính trung thực, dũng cảm, chăm chỉ cần cù, thái độ hòa nhã, khiêm tốn, thói ba hoa, ích kỉ, vụ lợi 11
7. - Quan hệ gia đình : Tình mẫu tử, tình anh em. - Quan hệ xã hội : Tình đồng bào, tình thầy trò, tình bạn. - Cách ứng xử của mọi người trong cuộc sống. Đề văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lý thường có những từ ngữ tuy không khó, nhưng nếu HS hiểu không đúng, bài văn sẽ bị lệch hướng, lạc đề. Những từ ngữ như lý tưởng, mục đích, hoài bão, ước mơ thường học sinh có hiểu, nhưng khó diễn đạt thành ý mạch lạc. 2.2.1. Hai dạng đề nghị luận về một tư tưởng, đạo lí thường gặp : - Dạng đề trong đó tư tưởng, đạo lí được nói tới một cách trực tiếp Ví dụ: Đề 1: Suy nghĩ của em về đức tính hy sinh. Đề 2: Trình bày ý kiến của em về vấn đề: Sự tự tin của con người trong cuộc sống. - Dạng đề trong đó tư tưởng, đạo lí được nói tới một cách gián tiếp: Ở dạng đề này, vấn đề tư tưởng, đạo lí được ẩn trong một câu tục ngữ, một câu danh ngôn, một câu ngạn ngữ, một câu chuyện, một văn bản ngắn Ví dụ: Đề 1: Viết một bài văn ngắn (không quá 1 trang giấy thi) trình bày ý kiến của em về câu nói sau đây của nhà văn Nga Lep Tôn-xtôi: “Bạn đừng nên chờ đợi những quà tặng bất ngờ của cuộc sống mà hãy tự mình làm nên cuộc sống”. Đề 2: Viết một bài văn ngắn (không quá 1 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về câu nói sau : “Một trong những tổn thất không có gì bù đắp được là tổn thất về thời gian”. 2.2.2. Bố cục bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí : A. MỞ BÀI - Phần mở bài cần nêu lên được tính cấp thiết của vấn đề cần nghị luận. B. THÂN BÀI Ý 1. Giải thích để chỉ ra vấn đề cần nghị luận là gì. 12
8. Ý 2. Bình luận (Nêu quan điểm của mình về vấn đề) - Bình: khẳng vấn đề vừa xác định (ở phần giải thích là đúng hay sai hoặc có ý đúng, đồng thời cũng có ý sai theo quan điểm của mình. - Nêu những biểu hiện về vấn đề trong thực tế để chứng minh. Ý 3. Luận: bàn bạc và bày tò ý kiến của người viết đối với vấn đề ( Phê phán cái xấu/ tiêu cực và bênh vực ca ngợi cái tốt /tích cực) Ý 4. Phương hướng của bản thân người viết sau khi bình luận (Làm gì để đạt mục tiêu như bình luận) C. KẾT BÀI - Tóm lược nội dung đã trình bày - Nêu suy nghĩ về tầm quan trọng của vấn đề đã nghị luận. - Đưa ra một thông điệp, hay lời khuyên cho mọi người. 2.2.3. Mô hình thực hiện bài viết qua trả lời câu hỏi : A. MỞ BÀI - Phần mở bài cần nêu lên được tính cấp thiết của vấn đề cần nghị luận. B. THÂN BÀI Ý 1. Giải thích để chỉ ra vấn đề cần nghị luận là gì. Gợi ý : Những từ ngữ nào quan trọng trong đề, chúng có ý nghĩa gì? Tổng hợp ý của các từ ngữ vừa giải thích thì đề muốn đề cập đến nội dung gì? (Đây là nội dung cần bình luận). Ý 2. Bình (Nêu quan điểm của mình về vấn đề), khẳng vấn đề vừa xác định (ở phần giải thích) là đúng hay sai hoặc có ý đúng, đồng thời cũng có ý sai theo quan điểm của mình. Gợi ý : Vấn đề vừa nêu đúng hoặc sai vì sao? - Nếu vấn đề đúng thường có biểu hiện sau đây: Nó phù hợp với văn hóa truyền thống Việt Nam/ Mang lại giá trị cho con người về cuộc sống tốt đẹp/ Nó giáo dục những điều tốt để con người vươn lên chinh phục cuộc sống. Nó được mọi người thừa nhận yêu mến và làm theo. 13
9. - Nếu vấn đề là sai thì dùng lý luận phê phán ngược lại những ý trên. - Nếu vấn đề có chỗ đúng có chỗ sai thì dùng 2 loại ý kiến khẳng định hoặc phê phán theo gợi ý. - Nêu những biểu hiện về vấn đề trong thực tế để chứng minh. Gợi ý : Dẫn chứng từ cụ thể cuộc sống, hoặc sách vở báo chí thông tin về việc con người đã làm theo nó như thế nào? Đã có ai răn dạy điều tương tự? Có tấm gương tiêu biểu nào? Có số liệu cụ thể gì? Ý 3. Luận: bàn bạc và bày tỏ ý kiến của người viết đối với vấn đề ( Phê phán cái xấu/ tiêu cực và bênh vực ca ngợi cái tốt /tích cực) + Vấn đề làm ảnh hưởng đến đời sống xã hội ? Phê phán ? Gợi ý : Làm cho hình ảnh đất nước xấu đi trong con mắt bạn bè thế giới/ Nền kinh tế, chậm phát triển vì những chi phí vô nghĩa/ an ninh đất nước trở nên phức tạp, gây khó khăn cho quản lý/ Để lại hàng loạt những vấn đề khác cho xã hội phải giải quyết : bảo hiểm thất nghiệp, y tế, trợ giúp nhân đạo phải hỗ trợ cho hậu quả gây ra + Hiện tượng làm ảnh hưởng đến con người (đặc biệt học sinh) như thế nào? Gợi ý : Ảnh hưởng dến học tập tu dưỡng? Đến kinh tế gia đình? Đến đời sống tình cảm quan hệ với mọi người? Đến sức khỏe? uy tín và tương lai bản thân? Ghi chú: Nếu là bài ca ngợi bênh vực thì làm ngược lại theo hướng dẫn trên. Ý 4. Phương hướng của bản thân người viết sau khi bình luận (Làm gì để đạt mục tiêu như bình luận) Gợi ý trả lời: - Biện pháp chung : tuyên truyền cho mọi người có nhận thức về tác dung, tác hại./ Giáo dục cho mọi người hiểu sâu sắc và tự tuyên truyền cho nhau/ Xây dựng hành động và hành động thực tế ứng xử trong cuộc sống như thế nào cho đúng. 14
10. - Biện pháp cá nhân : tự học tập nâng cao nhận thức về cuộc sống/ tìm hiểu sâu sắc về vấn đề và kêu gọi bè bạn và cộng đồng tham gia/ xây dựng những hành động đúng trước vấn đề đó trong cuộc sống/ phê phán hành vi xấu, học tập tấm gương tốt. C. KẾT BÀI - Tóm lược nội dung đã trình bày Gợi ý : Những lý giải, phân tích và chứng minh trên đây đã làm rõ vấn đề đồng thời cũng chỉ rõ những nguyên nhân, hậu quả/kết quả của nó . Mặt khác bài viết cũng đã đưa ra những giải pháp khắc phục . - Nêu suy nghĩ về tầm quan trọng của vấn đề đã nghị luận. Gợi ý : Vấn đề đặt ra ở đây luôn là vấn đề thời sự, nóng bỏng/ nó tác dộng mạnh mẽ tới xã hội cuộc sống và mỗi con người / nếu loại trừ tiêu cực/ phát huy tích cực thì xã hội, cuộc sống, con người như thế nào? - Đưa ra một thông điệp, hay lời khuyên cho mọi người. Gợi ý trả lời: Từ đó, mỗi con người hãy nhận thức và hành động đúng (về vấn đề ) chúng ta sẽ có cuộc sống hạnh phúc hơn, xã hội tốt đẹp hơn. 2.2.3. Một số đề bài tham khảo và cách giải : Đề 1 Viết một bài văn ngắn (không quá 1 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về câu nói: Thất bại là mẹ thành công. Ý 1. Giải thích Câu nói hàm chứa triết lý sống, cách sống mạnh mẽ: thất bại không được nản lòng, sau mỗi lần thất bại giúp ta tiến đến thành công Ý 2. Phân tích, Chứng minh - Trong cuộc đời mỗi con người, ai mà không có lần thất bại trong công việc, nhưng đừng vì thất bại (dù tới vài lần liên tiếp) mà nản lòng. - Có thất bại rồi mới có kinh nghiệm và rút ra bài học sau mỗi lần thất bại để sửa đổi lại lối suy nghĩ, cách làm việc và từ đó giúp ta tiến gần đến sự thành công. 15
11. Có được những thành công trong cuộc sống chính là biết đi lên từ những thất bại (có thể lấy dẫn chứng từ cuộc đời của các nhà khoa học, những con người nổi tiếng trong cuộc sống) Ý 3. Bình luận - Câu nói bao hàm một nhân sinh quan tích cực, một lời khuyên đúng đắn: sống mạnh mẽ, lạc quan và luôn có niềm tin vào mục đích sống tốt đẹp. - Ý kiến riêng của cá nhân về ý nghĩa của câu nói (Học sinh có sự lí giải khác nhau nhưng cần lôgic và có sức thuyết phục). Đề 2 Viết một bài văn ngắn (không quá 1 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về câu ngạn ngữ Hi Lạp: “Cái rễ của học hành thì cay đắng nhưng quả của nó thì ngọt ngào”. Gợi ý * Ý 1. Giải thích câu ngạn ngữ - Học hành là quá trình học và thực hành để mở mang kiến thức, nâng cao trình độ hiểu biết của mỗi người. - Rễ đắng và quả ngọt là hình ảnh ẩn dụ chỉ công lao học hành và kết quả học tập. => Câu ngạn ngữ thể hiện nhận thức sâu sắc về quy luật của học vấn và vai trò quan trọng của việc học hành đối với mỗi người. * Ý 2. Phân tích, Chứng minh câu ngạn ngữ. - Học hành có những chùm rễ đắng cay: tốn thời gian, công sức ; bị quở mắng; thi hỏng Quá trình học tập có những khó khăn, gian nan, vất vả. - Vị ngọt của quả tri thức: niềm vui, niềm tự hào của gia đình; những khát vọng mới mẻ, sự thành công của bản thân trên con đường lập nghiệp. - Chấp nhận đắng cay giai đoạn đầu để sau đó hưởng thành quả tốt đẹp lâu dài. (Lấy dẫn chứng từ cuộc đời của các nhà văn, nhà khoa học ) *Ý 3. Bình luận câu ngạn ngữ 16
12. - Bài học tư tưởng: + Câu nói bao hàm một nhận thức đúng đắn, một lời khuyên tích cực: nhận thức được quá trình chiếm lĩnh tri thức, mỗi người cần có bản lĩnh, chủ động vượt qua khó khăn để thu nhận được thành quả tốt đẹp trong học tập. + Trong thực tế, nhiều người lười biếng không chịu khó học hỏi, trau dồi kiến thức, không biết biến nhựa đắng thành quả ngọt dâng cho đời. - Bài học hành động: (Học sinh có sự lí giải khác nhau nhưng cần hợp lí và có sức thuyết phục cao) Đề 3 Viết một bài văn ngắn (không quá 1 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về ý kiến của nhà văn Ban-dắc: “Khi công nhận cái yếu của mình, con người trở nên mạnh mẽ”. Gợi ý * Ý 1. Giải thích ý kiến - Công nhận cái yếu của mình tức là con người có đủ dũng cảm, trung thực và năng lực nhận thức để kiểm điểm bản thân một cách khách quan, toàn diện. - Điều ấy giúp con người có nghị lực, trưởng thành “trở nên mạnh mẽ” *Ý 2. Phân tích, Chứng minh ý kiến - Trong mỗi con người, ai cũng có những thế mạnh và yếu. - Con người sẽ trở nên mạnh mẽ khi nhận thức, kiểm điểm bản thân một cách nghiêm túc, trung thực - Vấn đề này đã được chứng minh trong thực tiễn cuộc sống ở nhiều lĩnh vực, trong những hoàn cảnh khác nhau (đưa dẫn chứng cụ thể) *Ý 3. Bình luận ý kiến - Bài học tư tưởng: + Vấn đề đặt ra đúng đắn, sâu sắc, có ý nghĩa định hướng cho con người trong nhận thức, lối sống. 17
13. + Khi công nhận cái yếu của bản thân, cá nhân không tự cao, tự đại, biết ứng xử một cách khiêm tốn, đúng mực; biết nhìn nhận mọi người xung quanh một cách khách quan, đúng đắn; biết học tập vươn lên. + Đây không phải chỉ là vấn đề đặt ra với cá nhân mà còn có ý nghĩa với cả tập thể, quốc gia, dân tộc. - Bài học hành động: liên hệ bản thân (Học sinh có sự lí giải khác nhau nhưng cần hợp lí và có sức thuyết phục cao) Đề 4 “Điều gì có thể theo đuổi suốt cuộc đời” – Khổng Tử đáp: “Chỉ có lượng thứ mà thôi”. Từ câu trả lời trên, em hãy trình bày trong một đoạn văn ngắn (không quá 1 trang giấy thi) suy nghĩ của mình về sự lượng thứ, lòng khoan dung trong cuộc sống của mỗi con người. Gợi ý * Ý 1. Giải thích Lời đáp của Khổng Tử cho thấy sự lượng thứ, khoan dung chính là cách ứng xử độ lượng, vị tha, biết hy sinh, nhường nhịn đối với người khác, biết bỏ qua những lỗi lầm của người khác gây ra cho mình hoặc cho xã hội. *Ý 2. Phân tích, Chứng minh - Nhờ có lượng thứ, khoan dung làm cho cuộc sống trở nên tốt đẹp, con người sống gần gũi đáng yêu hơn (đưa dẫn chứng minh họa). - Sống lượng thứ, khoan dung cũng không phải là sự đồng nhất với nhu nhược hoặc bao che, dung túng, đồng tình với những khuyết điểm của người khác. *Ý 3. Bình luận - Lượng thứ, khoan dung là một phẩm chất cao đẹp, một ứng xử cao thượng cần được thực hiện và ca ngợi. 18
14. - Trong cuộc sống xã hội hiện đại ngày nay, nhiều người trở nên vô cảm, dửng dưng thiếu trách nhiệm và quên đi những truyền thống đạo lí tốt đẹp. Những con người ấy cần bị lên án. - Mỗi học sinh cần phải không ngừng học tập để nâng cao trình độ văn hóa, tri thức để có sự hiểu biết phong phú, biết sống vị tha, bao dung hơn. Tích cực thực hành và bồi đắp lẽ sống khoan dung, sự lượng thứ từ những việc nhỏ xung quanh mình, với những người thân của mình; tích cực tham gia các hoạt động của cộng đồng, xã hội. 3. Kết quả : Khi tăng cường cho học sinh các nội dung của đề tài trên, các em hiểu sâu sắc và phong phú hơn vấn đề, định hướng được cách làm bài nghị luận xã hội theo yêu cầu của chương trình. Đặc biệt, những học sinh trung bình, yếu kém cũng bắt kịp nội dung và thực hiện tương đối tốt theo hướng dẫn. Đồng thời tạo được tâm lý thoải mái khi học Tập làm văn. Các em ngày càng tiến bộ rõ rệt hơn. Kết quả : Năm học Giỏi Khá 2013 - 2014 21,6% 28,2% 2014-2015 (HKI) 23,2% 29,8% C. PHẦN KẾT LUẬN Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn chế nhất định, trong thực tế, không có phương pháp nào là hoàn hảo, tối ưu. Vấn đề là người dạy phải biết vận dụng phương pháp nào và vận dụng ra sao để đem lại hiệu quả tốt nhất cho người học. Nhất là các phương pháp dạy học tích cực hiện nay, luôn coi trọng mục tiêu lấy người học làm trung tâm. Trong quá trình thực hiện, bài viết sẽ có những hạn chế và chưa thể đưa được hết các phương pháp tối ưu khi dạy văn nghị luận xã hội. Mỗi cá nhân giáo viên khi thực hiện phương pháp này, tùy vào điều kiện thưc tế, sẽ có những bổ sung, điều 19
15. chỉnh cho phù hợp, để phương pháp thực sự phát huy được tính tích cực chủ động học tập của học sinh. Chúc các bạn thành công. Người viết Đào Thị Bé Chính 20