Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh Tiểu học

1. I. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Một học sinh có năng lực cảm thụ văn học tốt sẽ cảm nhận được nhiều nét đẹp trong mỗi bài văn, bài thơ. Những nét đẹp đó được tích lũy dần dần sẽ làm phong phú cho các em về cách nói Tiếng Việt sao cho thật trong sáng, thật sinh động. Có năng lực cảm thụ văn học tốt còn giúp cho các em viết văn tốt hơn, bài văn dễ đi sau vào lòng người đọc. Chính vì vậy, trong quá trình dạy học Tiếng Việt ở tiểu học, việc giúp cho các em năng cao năng lực cảm thụ văn học là một việc làm không thể thiếu được. Để xây dựng tốt các biện pháp nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh, trước hết giáo viên phải hiểu một cách chính xác thế nào là cảm thu văn học. Cảm thụ văn học chính là giúp cho học sinh cảm nhận được những giá trị nỗi bậc, những điểm sâu sắc, tế nhị và đẹp đẽ của văn học được thể hiện thông qua các tác phẩm văn học, hay một bộ phận của tác phẩm, thậm chí chỉ là một từ ngữ có giá trị nghệ thuật trong câu văn, câu thơ. Cảm thụ văn học ở bậc tiểu học là cả một quá trình. Các em được cảm nhận các sâu sắc, tinh tế của tác phẩm thông qua việc đọc mẫu của giáo viên, thông qua việc rèn luyện đọc và đặc biệt trong việc khai thác, tìm hiểu mội dung, ý nghĩa cũng như nghệ thuật của tác phẩm. Học sinh tiểu học mặc dù còn ít tuổi, song các em vẫn có khả năng rèn luyện, trao dồi để từng bước năng cao khả năng cảm thụ văn học, giúp cho các em học tập môn Tiếng Việt ngày càng tốt hơn. Là một giáo viên giảng dạy ở tiểu học, nhận thức được vai trò quan trọng của việc nâng cao năng lực cảm thụ văn học cũng như những khó khăn mà học sinh tiểu học thường gặp phải trong quá trình học Tiếng Việt, bản thân tôi luôn trăn trở làm thế nào để học sinh cảm thụ các tác phẩm văn học một cách sâu sắc hơn, tôi mạnh dạn thực hiện đề tài “Một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cảm thụ văn học cho học sinh tiểu học”. Đề tài nhằm chia sẻ một số biện pháp rèn kỹ năng nói Tiếng Anh cho học sinh lớp 5; tạo cho các em hứng thú và tự tin trong giao tiếp và giúp chất lượng giáo dục bộ môn Tiếng Anh trong nhà trường được nâng cao. B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ. Một số biện pháp bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi Tiếng Việt lớp 4,5. 1
2. I. Biện pháp 1. Cảm thu văn học qua việc khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ. Một trong những biên pháp giúp cho các em có năng lực cảm thụ văn học tốt là giúp cho học sinh nhận biết được các biện pháp nghệ thuật và tác dụng của nó được tác giả sử dụng trong các tác phẩm văn học. Các biện pháp nghệ thuật thương gặp trong các bài văn, bài thơ ở bậc Tiểu học là so sánh, nhân hóa, điệp từ và đảo ngữ.) Để Cảm thụ tốt các tác phẩm văn học thông qua việc khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ. Học sinh cần thực hiện tốt các yêu câu sau đây. - Hiểu được thế nào là biện pháp nghệ thuật: So sánh, nhân hóa, điệp từ và đảo ngữ , (thôngqua phân môn Luyện từ và câu.) - Xác định đúng những biện pháp nghệ thuật trong bài văn, bài thơ. - Xác định đúng những từ, cụm từ, hình ảnh (ngữ liệu) thể hiện biện pháp nghệ thuật. - Cảm nhận được giá trị nghệ thuật làm tăng giá trị nội dung, ý nghĩa của bài văn, bài thơ. 1. Một số biện pháp nghệ thuật tiêu biểu thường gặp trong các bài tập đọc ở chương trình bậc tiểu học. a. Biện pháp nghệ thuật so sánh. So sánh là việc đối chiếu hai hay nhiều sự vật, sự việc cùng có một nét giống nhau nào đó, nhằm diễn tả một cách đầy đủ các hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng. Ví dụ: “Quê hương là chum khế ngọt Cho con trèo hái mỗi ngày ” + Học sinh xác định được: Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu thơ trên là: Nghệ thuật so sánh Hình ảnh so sánh: Quê hương (là) chum khế ngọt + Học sinh cảm nhận được: Chùm khế ngọt, là hình ảnh quen thuộc, gần gủi với làng quê, gắn bó với con người Việt Nam. Đặc biệt là gắn liền với những kĩ niệm của thời thơ ấu mỗi người. Qua đó cho ta thấy hình ảnh quê hương trong tâm trí của người Việt nam luôn gần gủi, thanh bình và không bao giờ quên được. * Vì vậy khi so sánh, cần biết lựa chọn những sự vật, hình ảnh quen thuộc, gần gủi, sẽ có tác dụng gợi hình ảnh để cho lời nói hay câu văn thêm sinh động hơn. b. Biện pháp nghệ thuật nhân hóa. 2
3. - Nhân hóa là sự diễn đạt bằng cách biến các sự vật không phải là người thành những nhân vật mang tính chất như con người. Ví dụ: Cho đoạn thơ: “ Rừng mơ ôm lấy núi Sương trắng đọng thành hoa Gió chiều đông gờn gợn Hương bay gần bay xa.” ( Rừng mơ- Trần Lê Văn.) Hãy nêu những cảm nhận của em về vẽ đẹp của rừng mơ Hương Sơn được gợi tả trong đoạn thơ trên. + Học sinh xác định được : Nghệ thuật được sử dụng : Nghệ thuật nhân hóa Hình ảnh nhân hóa : ôm lấy núi. + Cảm nhận được : Rừng mơ bao quanh núi được nhân hóa (ôm lấy núi) cho thấy sự gắn bó gần gũi, thân mật và thắm đượm tình cảm của cảnh thiên nhiên. Hoa mơ nở trắng như mây trên trời đọng (kết) lại. Gió chiều đông nhè nhẹ (gờn gợn) đưa hương hoa mơ lan tỏa đi khắp nơi. Có thể nói, đoạn thơ trên đã vẽ ra bức tranh mang vẽ đẹp của đất trời hòa quyện trong rừng mơ Hương Sơn. * Vì vậy, khi sử dụng nghệ thuật nhân hóa hợp lý sẽ tạo cho sự vật trở nên sinh động, gợi hình ảnh biểu cảm. c. Nghệ thuật điệp ngữ. - Điệp ngữ là cách diễn đạt một từ, một ngữ được nhắc lại nhiều lần nhằm mục đích nhấn mạnh ý, khẳng định, gây ấn tượng mạnh hoặc gợi ra những cảm xúc trong lòng người đọc, người nghe. Ví dụ : “ Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết Thành công, thành công, đại thành công.” ( Hồ Chí Minh) + Học sinh xác định được: Nghệ thuật được sử dung : Điệp ngữ Từ ngữ được nhắc lại trong hai câu thơ (đoàn kết, thành công.) + Học sinh cảm nhận được sự mạnh mẽ trong lời khẳng định của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tinh thần đoàn kết sẻ đem đến sự thành công to lớn. * Vì vậy, sử dụng điệp ngữ có chọn lọc, hợp lý sẻ có tác dụng làm nổi bậc ý, giúp câu văn, câu thơ mạnh mẽ, nhịp nhàn và tạo nên âm điệu, tính nhạc cho đoạn thơ, câu văn. Ghi chú: Khi sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp ngữ trong viết văn, tranh nhầm lẩn với trường hợp lặp từ. d. Nghệ thuật đảo ngữ. 3
4. - Nghệ thuật đảo ngữ là hình thức đảo trật tự thông thường của cụm chủ - vị trong câu. Nhằm mục đích nhấn mạnh hoạt động, tính chất, trạng thái của đối tượng trình bày. Ví dụ : Câu đảo ngữ : Đẹp biết bao // tổ quốc chúng ta! VN CN + Học sinh xác định đúng bộ phận chủ - vị của câu đảo ngữ. Thông qua đó để hiểu được giá trị về nội dung, ý nghĩa của câu. Khẳng định vễ đẹp bất tận của tổ quốc Việt Nam ta. Vì vậy, đảo ngữ có tác dụng làm nổi bậc ý và giúp cho việc diển đạt có giá trị biểu cảm. 2. Một số bài tập phát triển cảm thụ văn học. Ví dụ 1: Trong bài thơ Cô giáo lớp em (TV2/1)nhà thơ Nguyễn Xuân Sanh có viết: “Cô dạy em tập viết Gió đưa thoảng hương nhài. Nắng ghé vào cửa lớp Xem chúng em học bài.” Em hãy cho biết: khổ thơ trên tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì nổi bậc? Biện pháp nghệ thuật đó giúp em thấy được điều gì đẹp đẽ ở các bạn học sinh. Học sinh nêu được. + Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của + Biện pháp nghệ thuật: Nhân hóa. đọan thơ trên là gì? + Các từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật ? + Được thể hiên qua các từ ngữ ( ghé, xem) + Tác dụng của biện pháp nghệ thuật + Cho ta thấy được tinh thần học tập rất nhân hóa trong khổ thơ trên ? chăm chỉ của các bạn học sinh ( làm cho nắng như đứa trẻ nhỏ đang tung tăng chạy nhãy cũng muốn dừng lại ghé vào cửa lớp để xem các bạn học bài.) Ví dụ 2: Trong bài thơ Tre Việt nam ( SGK -TV5/1) nhà thơ Nguyễn Duy có viết “Mai sau, Mai sau, 4
5. Mai sau, Đất xanh xanh mãi xanh màu tre xanh.” Em hãy cho biết : tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì nổi bậc ? Cách sử dụng nghệ thuật đó đã nói lên điều gì? Nhằm khẳng định điều gì ? Học sinh nêu được . + Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của + Biện pháp nghệ thuật : Điệp ngữ. đọan thơ trên là gì? + Các từ ngữ nào thể hiện biện pháp + Từ ngữ được lặp lại là :Mai sau, xanh nghệ thuật ? + Nêu tác dụng của biện pháp nghệ + Với sự thay đổi cách ngắt nhịp, ngắt thuật điệp ngữ. dòng và hình thức điệp ngữ (Mai sau,/ (Gợi ý1 : nhận xét về cách ngắt nhịp, Mai sau,/ Mai sau./) đã góp phần gợi ngắt dòng và điện ngữ Mai sau ) cảm xúc về thời gian như mỡ ra vô tận, tạo cho ý thơ âm vang bay bỏng và đem đến cho người đọc những liên tưởng phong phú. (Gợi ý2 : Xem xét việc lặp lại từ từ + Với cách nhắc lai từ xanh, nhằm xanh trong dòng thơ cuối) khẳng định một màu xanh vĩnh cửu của tre Việt nam. Qua đó nói lên sức sống bất diệt của con người Việt Nam, đề cao truyền thống cao đẹp của dân tộc Việt Nam. Ví dụ 3 : Trong bài thơ Cây dừa ( SGK-TV2/1) nhà thơ Trần Đăng Khoa có đoạn. « Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu Dang tay gọi gió, gật đầu gọi trăng. Thân dừa bạc phếch tháng năm, Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao. Đêm hè hoa nở cùng sao Tàu dừa – chiếc lược chải vào mây xanh. » Theo em, phép nhân hóa và phép so sanh được thể hiện qua những từ ngữ nào trong khổ thư trên. Hãy cảm nhận cái hay, cái đẹp của nghệ thuật nhân hóa, so sanh được sử dung trong đoạn thơ trên. 5
6. Học sinh nêu được : + Những từ ngữ nào thể hiện nhệ thuật +Phép nhân hóa được thể hiện qua các nhân hóa. từ ngữ : Dang tay đón gió ; gật đầu gọi trăng. + Nêu tác dụng của các từ ngữ Dang + Các từ ngữ đó có tác dụng làm cho tay ; gật đầu ? các vật vô tri vô giác (là cây dừa) trở nên có những biểu hiện tình cảm như con người. Dừa cùng biết mở rộng vòng tay để đón gió, cũng gật đầu mời gọi trăng lên. + Những từ ngữ nào thể hiện nghệ +Phép so sánh được thể hiện qua các từ thuật so sánh. ngữ : Quả dừa(gióng như)đàn lợn con ; tàu dừa (giống như) chiếc lược. + Nêu tác dụng của các từ ngữ thể hiện + Cách so sánh ở đây được chon những nghệ thuật so sánh. sự vật thật là gần gủi, thể hiện sự liên tưởng rất phong phú của tác giả. * Qua cách so sánh này làm cho cảnh vật trong thơ trở nên sinh động, có đường nét, hình khối và có sức gợi tả, gợi cảm cao. Ví dụ 4. Trong bài thơ Tiếng hát mùa gặt( SGK-TV5/1) nhà thơ Nguyễn Duy có viết : “Gió nâng tiếng hát chói chang Long lang lưỡi hái liếm ngang chân trời. ” Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì nỗi bậc trong hai câu thơ trên ? Biện pháp nghệ thuật đó đã giúp em cảm nhận được nội dung, ý nghĩa gì đẹp đẽ ? Yêu cầu học sinh nêu được. + Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của + Biện pháp nghệ thuật được sử dụng đọan thơ trên là gì? trong hai câu thơ trên là: phép nhân hóa. + Các từ ngữ nào thể hiện nghệ thuật ? Được thể hiện qua các từ thường chỉ đặc điểm của người như: nâng, liếm. +Nêu tác dụng của biện pháp nghệ + Gợi tả cảnh mùa gặt ở nông thôn Việt thuật Nam thật tươi vui và náo nức(Gió nâng ( Gợi ý : Gợi tả cảnh gì ? Cảnh vật đó tiếng hát chói chang); cánh đồng rộng như thế nào ?) mênh mong, đang hứa hẹn một cuộc 6
7. sống ấm no và hạnh phúc(Long lang lưỡi hái liếm ngang chân trời). Cảm nhận được : Với biên pháp nghệ thuật nhân hóa, tác giả đã cho ta thấy được không khí vui tươi, nhôn nhịp, thanh bình và ấm no nơi làng quê Việt Nam vào những ngày mùa . 3.Kết luận : Trong quá trình bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5, theo hướng khai thác các biện pháp nghệ thuật trong các bài văn, bài thơ.Giáo viên cần phải : + Trang bị đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh( đặc biệt là kiến thức về ngữ pháp như : từ vựng và các kiến thức về các biện pháp tu từ ) + Giúp học sinh phát hiện ra được các biện pháp nghệ thuật được tác giả được sử dụng trong tác phẩm và các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật . Qua đó giúp các em cảm nhận nội dung, ý nghĩa của nghệ thuật làm tô đẹp giá trị của tác phẩm. + Trong giảng dạy phân môn tập đọc, giáo viên cần thực hiện tốt việc đọc diễn cảm và luyện đọc diễn cảm cho học sinh. II. Biện pháp 2. Cảm thụ văn học thông qua việc tìm hiểu nội dung, ý nghĩa. Mỗi bài văn, bài thơ hay đoạn, câu văn, thơ đều mang một nội dung, ý nghĩa. Việc khai thác nội dung của nó giúp học sinh cảm nhận được nét tinh tế, và giá trị nghệ thuật mà tác giả đã nhắn gửi vào. 1. Một số ví dụ minh họa Ví dụ 1:Trong bài thơ Dừa ơi(SGK- TV5/2) nhà thơ Lê Anh Xuân có viết : “Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng. Rễ dừa bám sâu vào lòng đất Như dân làng bám chặc quê hương.” En hãy cho biết : hình ảnh cây dừa trong đoạn thơ trên nói lên những điều gì đẹp đẽ về người dân miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ. -Học sinh phải trả lời được các câu hỏi. - Từ ngữ hình ảnh nào miêu tả cây dừa + Dáng : đứng hiên ngang. ( dáng, lá, rể) ? + Lá : rất mực dịu dàng. 7
8. + Rể : bám sâu vào lòng đất. - Hình ảnh so sánh trong đoạn thơ ? + Rể dừa bán sâu vào lòng đất ( như) dân làng bám chặc quyê hương. - Nêu được những điều đẹp để về người dân miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ( qua hình ảnh cây dừa) +Câu Dừa vẫn đứng hiên ngang cao +Câu Dừa vẫn đứng hiên ngang cao vút có ý ca ngợi những phẩm chất gì vút có ý ca ngợi phẩm chất kiên cường, của con người miện Nam trong kháng anh dũng, hiêng ngang, tự hào trong chiến chống Mỹ? chiến đấu. + Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng + Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng Ca ngợi những phẩm chất gì của con Ca ngợi phẩm chất trong sáng, thủy người miền Nam trong kháng chiến chung, dịu dàng, đẹp đẽ trong cuộc chống Mỹ ? sống. + Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng + Câu Lá vẫn xanh rất mực dịu dàng Ca ngợi phẩm chất gì của con người Ca ngợi phẩm chất trong sáng, thủy miện Nam trong kháng chiến chống chung, dịu dàng, đẹp đẽ trong cuộc Mỹ ? sống. + Câu Rễ dừa bám sâu vào lòng đất - + Câu Rễ dừa bám sâu vào lòng đất - Như dân làng bám chặc quê hương. Ý Như dân làng bám chặc quê hương. nói phẩm chất gì của con người miền Ý nói phẩm chất kiên cường bám trụ Nam trong kháng chiến chống Mỹ ? giữ đất, giữ làng, gắng bó chặt chẽ với mãnh đất quê hương miên Nam. *Cảm nhận được : +Cây dừa là hình tượng của con người miền Nam. +Rể, thân ,lá, dáng vóc của dừa qua ngòi bút miêu tả của tác giả trở thành phẩm chất cao đẹp của con người miền Nam. Ví dụ 2 : Trong bài Vạm Cỏ Đông (SGK-TV3/1) nhà thơ Hoài Vũ có viết : « Đây con sông như dòng sữa mẹ Nước về xanh ruộng lúa, vườn cây Và ăm ắp như lòng người mẹ Chở tình thương trang trải đêm ngày. » Đọc đoạn thơ trên, em cảm nhận được vẻ đẹp đáng quý của dòng sông quê hương như thế nào ? - Học sinh phải trả lời được các câu hỏi. - Biện pháp nghệ thuật của đoạn thơ là + Nghệ thuật so sánh 8
9. gì ? - Hình ảnh so sánh trong đoạn thơ ? + Dòng sông- dòng sữa mẹ. + Nước dòng sông đầy- tấm lòng người mẹ - Học sinh nêu được : + Hai dòng thơ đầu ý gợi tả gì ? + Hai dòng thơ đầu : Ý nói dòng sông ( Gọi ý : Vì sao được ví như dàng sửa quê hương đưa nước về làm cho ruộng mẹ) lúa, vườn cây thêm xanh tươi, đầy sức sống. Vì vậy, nó được ví như dòng sữa mẹ nuôi dưỡng các con khôn lớn. + Hai dòng tiếp theo : Nước dòng sông + Hai dòng tiếp theo ý nói gì ? đầy ăm ắp như tấm lòng người mẹ ( Gợi ý : Tấm lòng người mẹ luôn đầy tràng đầy tình thương yêu, luông sẵn ăm ắp những gì ?) sàng chia sẻ ( trang trải đêm ngày) cho những đứa con, cho cả mọi người. *Cảm nhận được : Dòng sông quê hương luôn mang một vẽ đẹp hiền hòa và đầy ắp những kỹ niệm của mỗi con người. Những vẽ đẹp đầy ăm ắp tình người, làm cho chúng ta càng thêm yêu quý và gắn bó với dòng sông quê hương. Ví dụ 3 : Trong bài Nghe thầy đọc thơ (sách TV4/1) nhà thơ Trần Đăng Khoa có viết : « Em nghe thầy đọc bao ngày Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà Mái chèo nghe vọng sông xa Êm êm nghe tiếng của bà năm xưa Nghe trăng thở động tàu dừa » Theo em, cuộc sống xung quanh đã gợi lên như thế nào trong tâm trí của cậu học sinh khi nghe thầy đọc thơ. Học sinh trả lời được các ý sau : + Biên pháp nghệ thuât được sử dụng + Nghệ thuật nhân hóa và cách gieo trong đoạn thơ trên là gì ? vần. + Các từ nào thể hiện nghệ thuật ? + Nhân hóa : thở Cách gieo vần : ngày-cây ; nhà-xa ; xa- 9
10. bà ; xưa- dừa. + Tìm hình ảnh, âm thanh trong cuộc + Các hình ảnh : nắng chói chang, cây sống xung quanh đã gợi lên trong tâm cối xanh tươi trí câu học trò ? (Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà) + Các âm thanh. Tiếng mái chèo quẫy nước, khua nước vọng lại từ dòng sông hiện về trong kí ức. Tiếng ru ạ ơ của người bà ru cháu trong những năm tháng cậu học trò còn thơ bé. Tiếng tàu dừa trở mình dưới ánh trăng khuya - Cảm nhận được : + Với những lời thơ của thầy đọc, cảnh vật xung quanh muôn màu, muôn âm sắc tươi sáng đã hiện ra trong tâm trí của cậu học trò. + Cuộc sống được gợi lên, gợi ra có sự kết nối giữa quá khứ với hiện tại. Ví dụ 4 : Trong bài thơ Bóc lịch (SGK- TV2/1), nhà thơ Bế Kiến Quốc có đoạn viết : « Ngày hôm qua ở lại Trong vở hồng của con Con học hành chăm chỉ Là ngày mai vẫn còn » Theo em, qua đoạn thơ trên nhà thơ muốn nói với các em điều gì ? - Học sinh xác định được : - Em hiểu thế nào là trang vở hồng ? + Trang vở hồng là trang vở đẹp đẽ nhất của tuổi thơ. - Cái động lại trên trang vở hồng là + Cái động lại trên trang vở hồng là những gì ? những thành tích tốt đẹp đã đạt được của các en trong học tập - Hiểu như thế nào về hai dòng thơ + Kết quả của sự chăm chỉ học tập của Con học tập chăm chỉ ngày hôm qua như( điểm giỏi, những Là ngày mai vẫn còn lời khen của thầy cô ) được thể hiện ( Gợi ý :Kết quả của học tập chăm chỉ rõ trên trang vở hồng đẹp đẽ của tuổi là cái gì ?Là ngày mai vẫn còn nghĩa là thơ ; nó sẽ được lưu giữ lại mãi mãi thế nào ?) cùng với thời gian.Vì vậy có thể nói 10
11. ngày hôm qua cũng không thể nào bị mất đi Cảm nhận được : + Sự liên kết giữa : Ngày hôm qua là thì quá khứ, ngày mai là thì tương lai. + Hiểu được ý nghĩa : Khuyên mỗi một học sinh cần phải cố gắng chăm chỉ học hành để ngày mai, tương lai của các em càng thêm tươi sáng và đẹp đẽ hơn. 2. Kết luận. Bồi dưỡng cảm thụ văn học cho học sinh giỏi Tiếng Việt theo biện pháp Cảm thụ văn học thông qua tìm hiểu nội dung, ý nghĩa. Thực chất chính là hình thức tìm hiểu nội dung khi dạy tập đọc. Song trong việc tìm hiểu nội dung, ý nghĩa của tác phẩm. Chúng ta không chỉ dừng lại ở mức tái hiện những kiến thức có trong tác phẩm mà dựa trên những vấn đề mà học sinh đã phát hiện được như :(các biện pháp nghệ thuật, các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật )để định hướng cho học sinh cảm nhận được giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Chính cái đó mới là cảm thụ văn học. Vì vậy trong giảng dạy phân môn tập đọc người giáo viên cần lưu ý một số điểm sau : + Để học sinh có được kỷ năng cảm thụ văn học tốt. Ngay từ khi các em được học tập đọc thì người giáo viên phải cho các em nghe được những lời đọc hay. Để có được điều đó thì giáo viên phải thực hiện tốt phần đọc mẫu của mình. Trong hoạt động luyện đọc cần cho các em làm quen và rèn luyện kỷ năng đọc diễn cảm. Vì thông qua đọc giúp cho các em hiểu về nội dung tác phẩm. + Trong hoạt động tìm hiểu nội dung bài đọc. Phải dẫn dắc học sinh tìm hiểu tốt nội dung bài đọc. Đặc biệt trong hệ thống câu hỏi, cần có những câu hỏi mang tính mỡ dành cho đối tượng học sinh giỏi. Để các em phát huy năng lực hiểu và cảm thụ văn của mình. + Trong việc giải nghĩa từ, ngoài những từ mới trong SGK cung cấp. Giáo viên cần mạnh dạng chon những từ chì khóa( từ chứa đựng giá trị nội dung và nghệ thuật) để giảng giải cho học sinh. ( đây là cách lãy từ -giải nghĩa) III. BÀI HỌC KINH NGHIỆM. Qua thực tế công tác bồi dưỡng học sinh gỏi môn Tiếng Việt khối 4,5 và việc nghiên cứu, thực sáng kiến. Bản thân tôi đã rút ra được những bài học kinh nghiệm về việc bồi dưỡng năng lực cảm thụ văn học cho học sinh giỏi lớp 4,5 như sau : 1. Phải cung cấp đầy đủ kiến thức về luyện từ và câu cho học sinh( đặc biệt là kiến thức về ngữ pháp như :từ vựng và các kiến thức về biện pháp tu từ ) 2. Trong giảng dạy phân môn tập đọc, giáo viên cần thực hiện tốt việc đọc diễn cảm, cần cho các em làm quen dần ( ở lớp,2,3) và rèn luyện kỷ năng đọc diễn cảm( ở lớp 4,5). 11
12. 3. Cần trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về cuộc sống , tập tục văn hóa Những mãng hình ảnh điển hình trong văn thơ Việt Nam được chon lọc đưa vào giảng dạy ở chương trình Tiểu học như : + Cây tre là hình tượng của con người Việt Nam. + Cây dừa là hình tượng của con người miền Nam. + Những phẩm chất cao quý của con người Việt Nam ( trong cuộc sống, trong chiến đấu và trong lao động sảng xuất. Trong mối quan hệ của các thành viên trong gia đình, xã hội, cộng đồng ) thường được hình tượng hóa trong các tác phẩm văn - thơ. + Nói đến làng quê Việt Nam thì kể đến :( cây đa, giếng nước, mái đình; con sông, rặng (lũy tre), đường làng, ruộng đồng ) 4. Phát hiện và khai thác tốt các ngữ liệu thể hiện biện pháp nghệ thuật để cảm nhận được giá trị nội dung, ý nghĩa và nghệ thuật của tác phẩm. 5. Cần khai thác tốt nội dung tác phẩm, giúp học sinh cảm nhận được những điểm sâu sắc, tế nhị và đẹp đễ của văn học . 6. Phải phối hợp tốt giữa hai biện pháp ( một và hai) để rèn luyện kỷ năng cảm thụ cho học sinh. 7. Tránh lạm dụng vào việc tổ chức hoạt động tìm hiểu nội dung trong tiết dạy tập đọc. Chỉ để tham khảo và áp dụng cho việc bồi dưỡng học sinh giỏi. Với kinh nghiệm của bản thân trong nhiều năm phụ trách công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Bản thân tôi mạnh dạng xây dựng sáng kiến này.Mặc dù đây chỉ là hai trong nhiều giải pháp để bồi dưỡng cho học sinh giỏi cảm thụ văn học. Song nó đã đem lại hiệu quả cao cho các em được bồi dưỡng Tiếng Việt của đơn vị đi dự thi cấp huyện. Nhưng trong khi trình bày không thể tráng khỏi những thiếu sót. Do vây bản thân tôi rất mong sự góp ý chân thành của hội đồng khoa và quý đồng nghiệp. Để tôi sớm hoàn thiện hơn sáng kiến này. Xin chân thành cảm ơn ! Vĩnh Hòa, ngày 28 tháng 03 năm 2009 Người thực hiện Nguyễn Viết Út ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ * Nhận xét : . * Xếp loại 12
13. CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG KHOA HỌC ( Ký tên, đóng dấu) ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO * Sáng kiến được Hội đồng khoa học xếp loại : CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG KHOA HỌC ( Ký tên, đóng dấu) 13