Sáng kiến kinh nghiệm Tăng cường sử dụng phương pháp dạy học trực quan vào giảng dạy môn Toán THPT

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Tăng cường sử dụng phương pháp dạy học trực quan vào giảng dạy môn Toán THPT

1. Hình 17 Từ bài toán trên yêu cầu học sinh nêu phương án và ước tính chiều cao của tòa nhà 4 tầng trong trường THPT Thuận Thành số 1? Ví dụ 3: Từ hình ảnh thực tế là 1 tấm bìa như hình. Giáo viên gợi ý để học sinh biết cách xử lý bài toán sau đây: Hình 18 Bài toán: Bác Dũng muốn uốn tấm tôn phẳng có dạng hình chữ nhật vối bể ngang 32cm thành một rãnh dẫn nước bằng cách chia tấm tôn đó thành ba phần rồi gấp hai bên lại theo một góc vuông (Hình 19). Để đảm bảo kĩ thuật, diện tích mặt cắt ngang của rãnh dẩn nước phải lớn hơn hoặc bằng 120 cm2 . 18
2. Hình 19 Ví dụ 4: Thực hành phần mềm Geogebra với nội dung: “Vẽ biểu đồ và tính các số đặc trưng đo xu thế trung tâm, đo mức độ phân tán cho mẫu số liệu không ghép nhóm”. Thực hành: Bảng 1 dưới đây thống kê nhiệt độ (đơn vị : oC ) ở Thành phố Hồ Chí Minh ngày 03/06/2021 sau tám lần đo là: Bảng 1 Thời điểm đo 1h 4h 7h 10h 13h 16h 19h 22h Nhiệt độ ( oC ) 27 26 28 32 34 35 30 28 Em hãy vẽ biểu đồ cột mô tả tần số và tìm số trung bình cộng, trung vị, tứ phân vị, phương sai, độ lệch chuẩn của mẫu số liệu trên. Hướng dẫn Bước 1: Vào phần mềm Geogebra, màn hình xuất hiện Hình 20 19
3. Bước 2: Chọn “Hiển thị”, rồi chọn “Hiển thị spreadsheet”, khi đó màn hình xuất hiện Hình 21 Bước 3: Nhập dữ liệu của bảng 1 vào cột A, màn hình xuất hiện Hình 20 20
4. Bước 4: Nháy chuột vào cột A, chọn , rồi nhấn vào . Khi đó màn hình xuất hiện Hình 23 Bước 5: Nháy chuột vào ta nhận được bảng hiện thị kết quả cần tìm Hình 20 21
5. Kết luận: Số trung bình cộng là 30 32 34 Trung vị M 33 e 2 Tứ phân vị là Q1 27,5;Q2 29;Q3 33. Phương sai  2 (3,1225)2 9, 75 Độ lệch chuẩn  3,1225 Chương 3: Kiểm chứng các biện pháp đã triển khai của sáng kiến 1. Mô tả cách thức nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Tôi tiến hành nghiên cứu sư phạm tại trường THPT Thuận Thành số 1 để kiểm chứng tính khả thi và tính chính xác của việc sử dụng phương pháp trực quan trong dạy nội dung một số bài dạy trong chương trình Toán THPT: Hàm số bậc hai, đồ thị hàm số bậc hai và ứng dụng; Khái niệm vectơ; Giải tam giác, đối với lớp 10A7, 10A8, 10A11. Kết quả kiểm chứng đã chứng tỏ tính đúng đắn, khoa học và sự cần thiết của việc sử dụng phương pháp dạy học trực quan và được vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo và phù hợp cho từng đối tượng HS để góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn Toán. * Đối tượng nghiên cứu Căn cứ vào phạm vi nghiên cứu của đề tài và căn cứ vào tình hình thực tiễn giảng dạy ở trường THPT, tôi đã chọn 3 lớp mình đang giảng dạy là lớp 10A7; 10A8 và lớp 10A11. * Nội dung và phương pháp kiểm chứng - Nội dung: Tôi lập kế hoạch giảng dạy và tìm hoặc tự tạo nhưng video hình ảnh trực quan để sử dụng trong tiết học. Sau học kì I tôi tiến hành cho hai lớp làm một đề kiểm tra nhằm đánh giá năng lực HS và một phiếu điều tra giáo viên về tính khả thi của phương pháp sau khi áp dụng phương pháp dạy học trực quan. 22
6. - Phương pháp: + Các lớp thực nghiệm: Tôi sử dụng PPDH trực quan, trò chơi, hoạt động nhóm kết hợp với việc sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại (máy tính, máy chiếu ) + Các lớp đối chứng: Tôi sử dụng chủ yếu các phương pháp dạy học truyền thống (thuyết trình, đàm thoại gợi mở ) kết hợp với việc sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại (máy tính, máy chiếu ) 2. Kết quả đạt được * Về mặt định tính: Với việc áp dụng phương pháp dạy học trực quan giúp các em tiếp nhận một sự trải nghiệm đầy thú vị trong chính lớp học của mình. Các em học tập sôi nổi hơn, thảo luận nhiều hơn, hăng hái phát biểu hơn và chú ý vào bài giảng, nhất là những em học sinh sợ học Toán. HS thấy học bộ môn Toán dễ nhớ, gần gũi, có ý nghĩa thiết thực, mang tính liên hệ thực tiễn cao. Kết quả kiểm tra đã chứng minh rằng, ở lớp thực nghiệm số học sinh đạt tỉ lệ điểm khá và giỏi cao hơn nhiều so với tỉ lệ này ở lớp đối chứng. Giờ học trở thành giờ phát hiện vấn đề mới, kiến thức mới, giúp học sinh phát huy tính tự giác, sáng tạo của bản thân. Nhiều tiết học học sinh thể hiện được năng lực tư duy của bản thân. Qua đó, học sinh được hình thành và phát triển rất nhiều phẩm chất năng lực đáp ứng yêu cầu của đề án đổi mới giáo dục. Với những lớp không áp dụng phương pháp của đề tài, học sinh chưa thực sự hứng thú học tập, làm cho giờ học hiệu quả thấp. * Về mặt định lượng: Sau khi sử dụng PPDH trực quan tôi đã cho học sinh làm một bài kiểm tra 45 phút gồm 20 câu hỏi trắc nghiệm và 2 câu tự luận. Nội dung kiểm tra không chỉ ghi nhớ, tái hiện kiến thức mà còn là hiểu, vận dụng và liên hệ kiến thức nhằm giải quyết vấn đề thực tiễn. Đề kiểm tra bao gồm đủ mức độ: nhận biết, thông 23
7. hiểu, vận dụng thấp và vận dụng cao. Sau khi kiểm tra, tôi thống kê toán học và thu được kết quả như sau: Năm học LỚP Tổng Giỏi Khá TB Y số HS 2022-2023 10A7 42 36%(15) 48%(20) 16%(7) 2022-2023 10A8 45 36%(16) 49%(22) 15%(7) 2022-2023 10A11 48 38%(18) 50%(24) 12%(6) Tổng 135 36%(36) 49%(108) 15%(40) 24
8. PHẦN 3. KẾT LUẬN 1.Những vấn đề quan trọng nhất được đề cập đến của sáng kiến Giáo viên tăng cường tìm tòi và tạo ra các hình ảnh, video trực quan phù hợp với nội dung bài học giúp học sinh được quan sát và được trải nghiệm. Từ đó tạo hứng thú học tập cho học sinh và giúp học sinh nắm chắc được nội dung bài học. Sáng kiến với minh chứng rõ ràng thể hiện tính khả thi cao trong việc áp dụng PPDH trực quan trong mỗi tiết học. Đối với bộ môn Toán nói riêng, sáng kiến thể hiện rõ tầm quan trọng của phương pháp dạy học trực quan trong mỗi tiết dạy. 2. Hiệu quả thiết thực của sáng kiến Dạy học trực quan là một PPDH tích cực giúp HS hiểu sâu và vận dụng tốt kiến thức đã học. GV sẽ tạo được cho HS môi trường học tập tốt, HS học với sự hứng thú và sự tự giác, tích cực qua đó vừa tự chiếm lĩnh kiến thức, đồng thời phát triển các năng lực như tự học, hợp tác, giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Sử dụng phương pháp dạy học trực quan nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục về kiến thức, kĩ năng và hình thành những năng lực cần thiết cho HS. Việc áp dụng sáng kiến sẽ giúp học sinh không còn cảm thấy sợ và nhàm chán môn học, đồng thời nâng cao chất lượng giảng dạy, nâng cao khả năng tư duy của học sinh để lĩnh hội các phần kiến thức khác. Sáng kiến giúp cho học sinh sẽ có nền tảng để tiếp thu các kiến thức hay và khó ở những bậc học tiếp theo. Sáng kiến góp phần làm phong phú hơn kho tàng các kinh nghiệm dạy và học bộ môn Toán THPT 25
9. 3. Kiến nghị với các cấp quản lý Để nâng cao chất lượng dạy học môn Toán bằng việc vận dụng PPDH trực quan trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực của người học, tôi xin có một số kiến nghị như sau: a. Đối với giáo viên Nên tăng cường áp dụng phương pháp dạy học trực quan trong giảng dạy nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, áp dụng công nghệ thông tin vào tiết dạy và đầu tư theo chiều sâu để giúp học sinh chủ động nắm bắt kiến thức, tạo hứng thú với học sinh để các em cảm giác vừa học vừa chơi mà vẫn đem lại hiệu quả cao trong học tập. Giáo viên nên đưa ra nhiệm vụ phù hợp với từng đối tượng học sinh của lớp. b. Đối với tổ chuyên môn Thường xuyên dự giờ đồng nghiệp và trao đổi kinh nghiệm để GV nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Tổ chức thường xuyên các buổi sinh hoạt chuyên đề về đổi mới PPDH, kĩ thuật dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học. Với các GV trực tiếp giảng dạy môn Toán ở các khối lớp nhất là khối 10 cần quan tâm hơn nhiều hơn nữa đến việc đổi mới PPDH và tăng cường vận dụng PPDH tích cực nhằm nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực người học. c. Đối với nhà trường Tăng cường công tác chỉ đạo, khuyến khích GV tích cực đổi mới PPDH. Sát sao việc kiểm tra công tác giảng dạy cũng như việc thực hiện phương pháp đổi mới trong quá trình dạy học. Về trang bị các phương tiện: dạy học trực quan nhất thiết cần phải trang bị các phương tiện dạy học như mô hình toán học, máy tính, mạng internet . d. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Ninh Tổ chức thêm nhiều lớp tập huấn về các kĩ thuật dạy học tích cực và đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. 26
10. Trên đây là phần trình bày biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán mà tôi đã áp dụng tại trường THPT Thuận Thành số 1. Với sự trăn trở, tâm huyết trong công tác giảng dạy, tôi đã không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức và thay đổi phương pháp giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực người học, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán và bước đầu đã đạt những hiệu quả nhất định. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện biện pháp không tránh khỏi những sai sót. Kính mong được sự góp ý chân thành của Hội đồng nhà trường, Ban giám khảo cuộc thi các đồng chí, đồng nghiệp để biện pháp của tôi được hoàn thiện hơn. 27
11. PHỤ LỤC Một số hình ảnh thực tế GV giảng dạy tại trường THPT Thuận Thành số 1 28
12. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bùi Thị Ngọc Mùi - Lí luận dạy học [2] Huỳnh Minh Trí - Dạy học phương pháp trực quan [3] Ngô Hoàng Châu - Một số phương pháp dạy học – NXB ĐHQG Hà nội [4] Một số tài liệu sưu tầm internet 29