Tham luận Tổ chức dạy học môn Toán Lớp 1 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 năm học 2020-2021

Nội dung tóm tắt: Tham luận Tổ chức dạy học môn Toán Lớp 1 theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 năm học 2020-2021

1. ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN 10 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THAM LUẬN TỔ CHỨC DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 1 THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 NĂM HỌC 2020 - 2021 I. ĐẶT VẤN ĐỀ Nhằm cụ thể hóa mục tiêu đổi mới giáo dục trong Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội: “đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”, năm học 2020 - 2021, giáo dục tiểu học bắt đầu thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 lớp 1 với định hướng một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa, phát triển 5 phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm và 10 năng lực cốt lõi: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo; năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất. Môn Toán là một trong những bộ môn quan trọng trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Cùng với các môn học và hoạt động giáo dục khác, môn Toán góp phần không nhỏ trong quá trình hình thành, phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh, đặc biệt là năng lực tính toán. Xác định rõ vị trí của môn Toán trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và mục tiêu môn Toán lớp 1 trong chương trình môn học này, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 luôn quan tâm đến việc chỉ đạo triển khai dạy học môn Toán lớp 1 theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh nhằm đáp ứng việc thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông mới. II. THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN TRONG VIỆC THỰC HIỆN DẠY HỌC MÔN TOÁN LỚP 1 THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 TẠI QUẬN 10 1. Việc lựa chọn sách giáo khoa môn Toán lớp 1 Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 chỉ đạo các trường thực hiện việc lựa chọn sách giáo khoa theo đúng tinh thần Thông tư số 01/2020/TT-BGDĐT. Năm học 2020 - 2021, đối với môn Toán, toàn Quận có 20 trường tiểu học, trong đó 18 trường chọn bộ sách Chân trời sáng tạo, 2 trường chọn bộ sách Cánh diều. Các trường giới thiệu học sinh sử dụng thêm sách bổ trợ Vở bài tập Toán 1 (tập 1, 2) ở cả 2 bộ sách.
2. 2. Thuận lợi trong việc thực hiện dạy học môn Toán lớp 1 - Từ nhiều năm nay, 100% các trường tiểu học trên địa bàn Quận 10 tổ chức dạy 2 buổi/ ngày với sĩ số bình quân không vượt quá 35 học sinh/lớp và trong năm học 2020 - 2021, sĩ số bình quân trong 1 lớp là 33,7 em. - Ủy ban nhân dân Quận 10 cũng như cán bộ quản lí các trường quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại cho lớp 1 nhằm đảm bảo mỗi lớp được trang bị ti vi, máy chiếu hoặc bảng tương tác đáp ứng việc ứng dụng công nghệ thông tin và khai thác nguồn ngữ liệu số trong quá trình tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh. - Đội ngũ giáo viên phân công dạy lớp 1 là các cô giáo có nhiều kinh nghiệm, tận tâm và yêu thương học sinh. - Chương trình môn Toán lớp 1 nhẹ nhàng, giảm 35 tiết/năm so với chương hiện hành, chỉ còn tập trung 3 mạch nội dung (Số và phép tính, Hình học và đo lường, Hoạt động thực hành và trải nghiệm), trong đó có 2 mạch kiến thức chính, đó là Số và phép tính, Hình học và đo lường. Cấu trúc sách giáo khoa môn Toán lớp 1 mang tính kế thừa và phát triển giúp giáo viên dễ dàng tổ chức các hoạt động dạy học tích hợp và phân hoá; đặc biệt cách biên soạn theo hướng mở tạo điều kiện cho các em học sinh được trải nghiệm cuộc sống. - Giáo viên được chủ động trong việc thực hiện chương trình, xây dựng kế hoạch cá nhân phù hợp với năng lực học sinh lớp được phân công giảng dạy. - Phần lớn các trường lựa chọn cùng một bộ sách giúp Phòng Giáo dục và Đào tạo dễ dàng trong việc định hướng, chỉ đạo chuyên môn. - Quận 10 có một cán bộ quản lí vừa là tác giả vừa là báo cáo viên sách giáo khoa Toán lớp 1 và một cán bộ quản lí là báo cáo viên sách giáo khoa Toán lớp 1. Đây là các thành viên có thể hỗ trợ công tác chuyên môn cho ngành. 3. Khó khăn trong việc dạy học môn Toán lớp 1 - Đây là năm đầu tiên thực hiện chương trình và sách giáo khoa mới nên mỗi chủ đề, bài học là một trải nghiệm hoàn toàn mới đối với giáo viên, nhất là nội dung tách - gộp, một kiến thức quan trọng, là nền tảng để học sinh có thể học tốt môn Toán lớp 1. - Bộ đồ dùng học tập môn Toán được thiết kế chung cho chương trình nên khó có thể phù hợp với tất cả các bộ sách giáo khoa. Vì thế, có những hoạt động cần thao tác trên đồ dùng học tập, học sinh không thể cho ra kết quả chính xác. - Một số giáo viên chưa quen với việc chủ động thực hiện chương trình, chủ yếu theo phân phối chương trình do các tác giả bộ sách Toán 1 biên soạn gợi ý. Một số ít giáo viên mạnh dạn chủ động thay đổi, sắp xếp nội dung trong từng chủ đề, tuy nhiên không tránh khỏi việc thiết kế lại số lượng bài tập trong một tiết dạy
3. chưa hợp lí. Bên cạnh đó, việc sử dụng phối hợp giữa sách giáo khoa và vở bài tập trong một số tiết dạy chưa hiệu quả, còn mất nhiều thời gian. - Khi thực hiện chương trình, bộ sách giáo khoa lớp 1 mới và thực hiện đánh giá học sinh theo Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT, nhiều phụ huynh còn thắc mắc, chưa phối hợp tốt với giáo viên chủ nhiệm trong việc dạy học và giáo dục học sinh. III. GIẢI PHÁP NHẰM THỰC HIỆN TỐT DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 TẠI QUẬN 10 Để các trường trong Quận có tâm thế sẵn sàng triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 bắt đầu từ năm học 2020 - 2021, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 đã thực hiện một số giải pháp như sau: 1. Chỉ đạo việc triển khai dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh Từ những năm học trước, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 tổ chức triển khai cụ thể việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh nhằm giúp giáo viên từng bước tiếp cận với cách tổ chức các hoạt động, việc lựa chọn phương pháp dạy học tích cực, đáp ứng yêu cầu đổi mới của ngành. Hàng năm, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 tổ chức các chuyên đề ở các môn học trong đó có môn Toán theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Từ đó, giáo viên có thể tự tin chuẩn bị bước vào thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 theo lộ trình quy định bắt đầu từ năm học 2020 - 2021. 2. Chú trọng bồi dƣỡng chƣơng trình, sách giáo khoa cho đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên dạy lớp 1 2.1. Bồi dƣỡng Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 Nhằm đạt hiệu quả tốt nhất trong việc bồi dưỡng cán bộ quản lí và giáo viên, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 xây dựng kế hoạch, trình Ủy ban nhân dân Quận phê duyệt mời giảng viên cốt cán trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh bồi dưỡng mô đun 1 cho toàn thể ngũ cán bộ quản lí, giáo viên dạy lớp 1 trong tháng 6 năm 2020 ở tất cả các môn học. Cán bộ quản lí cốt cán và giáo viên cốt cán Quận 10 cùng hỗ trợ giảng viên cốt cán trong các lớp bồi dưỡng. Điều này giúp cán bộ quản lí, giáo viên dạy lớp 1 trong Quận nắm bắt đầy đủ, đúng tinh thần Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và có sự thống nhất cao khi thực hiện. Qua đợt bồi dưỡng Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 chỉ đạo các trường, thông qua bộ sách lựa chọn khác nhau thực hiện đúng, đủ nội chương trình vì chương trình là pháp lệnh, sách giáo khoa được linh động thực hiện.
4. (Một số hình ảnh bồi dưỡng Chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Toán do giảng viên cốt cán hướng dẫn) 2.2. Tập huấn sử dụng sách giáo khoa môn Toán lớp 1 Thực hiện sự chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 tổ chức nghiêm túc các điểm cầu học trực tuyến và các địa điểm học trực tiếp, phục vụ tốt việc tập huấn sử dụng các bộ sách giáo khoa các trường trong Quận lựa chọn. Với những kiến thức đã được tiếp cận trong các lớp bồi dưỡng Chương trình giáo dục phổ thông 2018, cán bộ quản lí, giáo viên dạy lớp 1 tích cực xây dựng các hoạt động, lựa chọn phương pháp thực hành sử dụng sách giáo khoa, trong đó có sách giáo khoa môn Toán.
5. 3. Tố chức dạy thực nghiệm sách giáo khoa môn Toán lớp 1 Sau khi ra quyết định và công khai chọn bộ sách giáo khoa lớp 1, các trường tiểu học trong Quận đã tổ chức dạy thực nghiệm các môn, trong đó có môn Toán theo bộ sách mà trường lựa chọn giảng dạy trong năm học 2020 - 2021. Đây là hoạt động giúp giáo viên lớp trải nghiệm thực tế, chuẩn bị tốt cho việc dạy học lớp 1 năm học 2020 - 2021. 4. Tăng cƣờng sinh hoạt chuyên môn tổ khối theo hƣớng nghiên cứu bài học và tích cực làm đồ dùng dạy học 4.1. Tăng cƣờng sinh hoạt chuyên môn tổ khối theo hƣớng nghiên cứu bài học Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn, tổ khối thực hiện 4 bước sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học. Chú trọng thảo luận các bài có nội dung mới như bài Tách - gộp. Bên cạnh đó, tổ khối tích cực trao đổi về việc phân bố hợp lí nội dung chương trình, chủ đề, bài học khi tổ chức cho học sinh học trong nhiều tiết; trao đổi về ngữ liệu trong sách giáo khoa, tham khảo các bộ sách còn lại, chủ động thay đổi ngữ liệu chưa phù hợp trong các tiết học Toán nhằm phát triển năng lực học sinh. Sinh hoạt tổ khối trường Thiên Hộ Dương Sinh hoạt tổ khối trường Triệu Thị Trinh
6. Cán bộ quản lí thường xuyên sinh hoạt chuyên môn cùng tổ khối 1 nhằm kịp thời định hướng, tư vấn, hỗ trợ giáo viên trong việc xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân, chủ động thực hiện chương trình và sử dụng sách giáo khoa. 4.2. Tích cực làm, sử dụng đồ dùng dạy học Nhằm mang đến các tiết học sinh động, trực quan và hiệu quả, giáo viên các trường tích cực làm, sưu tầm các đồ dùng dạy học phục vụ tiết học và thay thế, khắc phục hạn chế bộ đồ dùng học tập sẵn có của học sinh. Bên cạnh đó, các trường còn khai thác hiệu quả nguồn học liệu số do các nhà xuất bản cung cấp.
7. 5. Xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra việc triển khai thực hiện Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 Từ đầu năm học 2020 - 2021, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 đã xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 lớp 1 tại các trường trong Quận, trong đó chú trọng dự giờ, thăm lớp nhằm tư vấn về công tác quản lí của ban giám hiệu và tổ chức các hoạt động giáo dục của giáo viên lớp 1. Tiết học Toán trường Bắc Hải Tiết học Toán trường Điện Biên Tiết học Toán trường Trần Quang Cơ Qua đợt kiểm tra các trường, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 tổ chức tổng kết, ghi nhận những khó khăn của nhà trường, giáo viên để xây dựng chuyên đề thiết thực và định hướng các giải pháp giải quyết khó khăn chung của các đơn vị. 6. Tập huấn Thông tƣ số 27/2020/TT-BGDĐT ban hành Quy định đánh giá học sinh tiểu học Để thực hiện việc đánh giá học sinh lớp 1 theo đúng tinh thần Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 chỉ đạo các trường tập huấn lại một cách chi tiết, cụ thể đến từng giáo viên sau khi hiệu trưởng các trường tham dự buổi tập huấn chuyên môn do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức tại huyện Củ Chi vào tháng 10 năm 2020.
8. Việc hiệu trưởng tổ chức tập huấn lại Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT giúp giáo viên lớp 1 tự tin trong đánh giá phẩm chất và năng lực học sinh; mạnh dạn trao đổi kinh nghiệm, phương pháp đánh giá với đồng nghiệp trong các buổi sinh hoạt chuyên môn hay chuyên đề của cụm, chuyên đề cấp quận. Tập huấn tại trường Trần Quang Cơ Tập huấn tại trường Nguyễn Chí Thanh Tập huấn tại trường Việt Úc Tập huấn tại trường Dương Minh Châu 7. Tổ chức chuyên đề cấp Quận “Dạy học môn Toán lớp 1 theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018” Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học lớp 1, tạo cơ hội cho cán bộ quản lí và giáo viên trao đổi, chia sẻ, cùng tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 của giáo viên lớp 1 tại các trường hiện nay, nhiều chuyên đề về các môn học được thực hiện trong Quận, trong đó, ngày 04 tháng 11 năm 2020, Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 tổ chức chuyên đề môn Toán lớp 1 bộ sách Chân trời sáng tạo tại trường Tiểu học Thiên Hộ Dương.
9. Thông qua nội dung thảo luận, trao đổi, cán bộ quản lí, giáo viên đã chia sẻ các giải pháp về tổ chức hoạt động dạy học, việc tích hợp các nội dung giảng dạy, sự chủ động của giáo viên trong việc chọn lựa hoạt động phù hợp với đối tượng học sinh; việc đánh giá học sinh theo Thông tư 27/2020/TT-BGDĐT bằng cách sử dụng linh hoạt, phù hợp các phương pháp đánh giá và vai trò của từng thành viên liên quan tham gia đánh giá thường xuyên khi tổ chức dạy học môn Toán lớp 1. Qua buổi chuyên đề, hai trường sử dụng bộ sách Cánh diều cùng tham gia trao đổi, chia sẻ về cách thức tổ chức các hoạt động nhằm thực hiện cùng một nội dung chương trình.
10. 8. Làm tốt công tác truyền thông Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận 10 chỉ đạo các trường thực hiện tốt công tác truyền thông đến phụ huynh về chương trình, sách giáo khoa, cách đánh giá học sinh, nhằm tạo sự đồng thuận cao trong việc sử dụng bộ sách giáo khoa mà trường đã tổ chức lựa chọn và tham gia vào đánh giá học sinh. Một trong những biện pháp truyền thông hiệu quả là thực hiện tiết học mở “Em vui học cùng cha, mẹ”. Việc đến dự các tiết học mở giúp phụ huynh có cơ hội tham dự các hoạt động học của các em, hiểu cách đánh giá học sinh, từ đó phụ huynh phối hợp tốt với giáo viên trong việc tham gia vào hoạt động đánh giá con em mình. (Một số hình ảnh tiết học mở môn Toán tại trường Thiên Hộ Dương, Nguyễn Chí Thanh, Triệu Thị Trinh và Việt Úc)
11. IV. KẾT QUẢ BƢỚC ĐẦU ĐẠT ĐƢỢC Với việc triển khai, thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo chuyên môn của Sở Giáo dục và Đào tạo thông qua các giải pháp nêu trên, việc dạy học môn Toán lớp 1 tại Quận 10 đã đạt được kết quả bước đầu: 1. Giáo viên dần mạnh dạn, tự tin trong việc thực hiện chương trình, tổ chức các hoạt động, lựa chọn phương pháp phù hợp với đối tượng học sinh trong lớp, làm cho tiết học trở nên nhẹ nhàng hơn. Học sinh tích cực tham gia các hoạt động, tương tác tốt với giáo viên và các bạn trong lớp. 2. Giáo viên biết linh hoạt sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học sẵn có và tự thiết kế hiệu quả trong tiết dạy. 3. Việc học sinh tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau, sự phối kết hợp giữa giáo viên và phụ huynh trong việc đánh giá học sinh ngày càng được cải thiện. V.ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ Giáo viên và học sinh lớp 1 được cung cấp bộ đồ dùng học tập môn Toán phù hợp với nội dung sách giáo khoa để các em có thể thực hành tạo ra sản phẩm theo mục tiêu bài học. Trên đây là một số ý kiến của Quận 10, rất mong nhận được những ý kiến đóng góp từ các cấp lãnh đạo, cán bộ quản lí và các thầy cô giáo quận/huyện bạn. Xin trân trọng cảm ơn quý thầy cô đã lắng nghe./.