Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao kỹ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội cho học sinh Lớp 9

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao kỹ năng viết đoạn văn nghị luận xã hội cho học sinh Lớp 9

1. Điều gì khiến những con người tật nguyền ấy có thể vượt qua bệnh tật và khẳng định được bản thân mình? Họ đã tạo dựng cuộc sống từ muôn vàn khó khăn, gian khổ, thử thách bằng sự kiên trì, nhẫn nại và quyết tâm chiến thắng số phận của mình. Họ đã không mất đi niềm tin yêu vào cuộc sống tinh thần mạnh mẽ của họ. Song bên cạnh đó còn có những nguyên nhân khác. Đó chính là sự động viên, khích lệ, giúp đỡ của bạn bè, của người thân, là khát khao không muốn người thân của mình đau khổ, thất vọng và còn nhờ dòng máu kiên cường và truyền thống anh hùng của dân tộc Việt Nam. Những con người vượt lên số phận đứng lên bằng nghị lực, khát vọng và ý chí của mình khiến em vô cùng khâm phục. Chính những tấm gương về họ đã xây đắp những ước mơ, hoài bão, trong em, dạy em phải biết vượt qua những khó khăn trong cuộc sống để thực hiện những khát khao của mình. Những người không chịu thua số phận những con người tàn mà không phế thực sự là những tấm gương cho lứa tuổi học sinh chúng em, khích lệ bản thân mỗi người cố gắng phấn đấu học tập, rèn luyện để trở thành những người con có ích cho xã hội. Ví dụ 2 : Đề bài : Hãy viết về những điều em cảm nhận được từ câu chuyện dưới đây : Hoa hồng tặng mẹ Anh dừng lại tiệm bán hoa để gửi hoa tặng mẹ qua đường bưu điện. Mẹ anh sống cách chỗ anh khoảng ba trăm ki-lô-mét. Khi bước ra khỏi xe, anh thấy một bé gái đang đứng khóc bên vỉa hè. Anh đến và hỏi nó sao lại khóc. - Cháu muốn mua một bông hoa hồng để tặng mẹ cháu - nó nức nở - nhưng cháu chỉ có bảy mươi lăm xu trong khi giá hoa hồng đến hai đô-la. Anh mỉm cười và nói với nó: - Đến đây, chú sẽ mua cho cháu. Anh liền mua hoa cho cô bé và đặt một bó hồng để gửi cho mẹ anh. Xong xuôi, anh hỏi cô bé có cần đi nhờ xe về nhà không. Nó vui mừng nhìn anh trả lời: -Dạ, chú cho cháu đi nhờ đến nhà mẹ cháu. Rồi nó chỉ đường cho anh lái xe đến một nghĩa trang, nơi có một phần mộ vừa mới đắp. Nó chỉ ngôi mộ và nói: - Đây là nhà của mẹ cháu. Nói xong, nó ân cần đặt nhánh hoa hồng lên mộ. Tức thì anh quay lại tiệm bán hoa huỷ bỏ dịch vụ gửi hoa vừa rồi và mua một bó hồng thật đẹp. Suốt đêm đó, anh đã lái một mạch ba trăm ki-lô-mét về nhà mẹ anh để trao tận tay bà bó hoa. (Theo Quà tặng của cuộc sống, NXB Trẻ, 2006) Bài làm Cuộc sống cứ nhẹ nhàng trôi cái nhẹ nhàng đó đôi lúc đưa ta vào mộng mị. Vì thế con người ta dễ hờ hững quên đi những giá trị đích thực của tình yêu và
2. những mòn quà. Đọc Hoa hồng tặng mẹ, tôi bỗng giật mình vì những cái vô tình và vì cả những tình yêu nồng đượm mà những người con dành cho mẹ. Mẹ là người đã sinh ra con, đã nuôi lớn con bằng tình yêu ngọt ngào nhất. Mẹ luôn hi sinh và dõi theo con : “Con dù lớn vẫn là con của mẹ Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con” (Con cò-Chế Lan Viên) Người con trai trong câu chuyện Hoa hồng tặng mẹ ít ra cũng đã nhớ về mẹ, muốn dành tặng cho mẹ điều gì đấy khi anh đến tiệm đặt hoa gửi qua bưu điện cho mẹ. Có lẽ khoảng cách địa lí đã khiến anh vẫn phải tiếp tục đi trên con đường của bộn bề, lo toan. Dù vậy anh cũng là một con người biết quan tâm đến trẻ nhỏ. Khi thấy có bé gái đang đứng khóc bên vỉa hè, anh đã đến và hỏi lí do. Tự nhiên tôi cảm thấy có gì nhói đau Tôi nhớ lại bàn tay khô héo, nhăn nheo của ông cụ ăn xin bên đường Tôi nhớ lại ánh mắt ám ảnh của một cô bé bơ vơ, tôi nhớ lại những giọt nước mắt lăn dài đầy khẩn khoản và tuyệt vọng Tất cả cứ từ từ hiện ra khiến lòng tôi se lại. Vậy đấy! Tôi đã từng tiếc khi bỏ qua nhiều vẻ đẹp kì vĩ nhưng có bao giờ tôi thấy nuối tiếc vì đã bỏ rơi ai, đã hờ hững bước qua những mảnh đời bất hạnh??? Tự nhiên thấy buồn một hành động nhỏ của anh thanh niên với cô bé không quen biết bên đường đã làm tôi thức tỉnh. Phải quan tâm đến nhau nhiều hơn! “Cuộc sống có bao lâu mà hững hờ”. Thế rồi anh thật tốt bụng khi mua hoa giúp cô bé. Có lẽ anh đã cảm nhận được chút gì đó mong manh nhưng mảnh liệt trong bông hoa cô bé muốn mua tặng mẹ. Một tình yêu sâu đậm, một khát vọng nhỏ muốn đem dâng mẹ món quà đẹp nhất. Rồi anh còn đồng ý chở cô bé đến nhà mẹ để tặng hoa. Con người ta sống và quan tâm đến nhau chân thành quá! Nhưng đến lúc cô bé “chỉ đường cho anh lái xe đến một nghĩa trang, nơi có phần mộ vừa mới đắp” Lòng tôi bỗng sao hụt hẫng. Cô bé ấy đâu còn được mẹ che chở “dưới bầu trời bình yên”, đâu còn sà vào lòng mẹ, cảm nhận hơi ấm, đâu còn được mẹ dạy cho cách cảm nhận những vẻ đẹp tinh tế tiềm ẩn, đâu còn được gọi lên tiếng “mẹ” thiêng liêng Mất mẹ là một sự mất mát lớn. Dù thế cô bé vẫn “ân cần đặt nhánh hoa hồng lên mộ”. Có lẽ mẹ cô bé vẫn sống, ở một nơi xa nào đó, trong tiềm thức hay trong chính góc sâu trong tim cô bé. Tình yêu là vĩnh cửu! Giờ đây, tôi chỉ muốn về nhà, khóc oà trong vòng tay của mẹ và cảm nhận cái may mắn mà bấy lâu nay tôi đã bỏ quên “Tức thì anh quay lại tiệm bán hoa huỷ bỏ dịch vụ gửi hoa vừa rồi và mua một bó hồng thật đẹp. Suốt đêm đó anh đã lái một mạch ba trăm ki-lô-mét về nhà mẹ anh để trao tận tay bà bó hoa”. Một cái kết mở thật đẹp, đâu chỉ có trong truyện cổ tích. Anh thanh niên đã nhận ra giá trị của đoá hoa ấy là gì. Nó chỉ thật sự có ý nghĩa khi được tận tay trao cho người mình yêu thương. Cái ngọt ngào
3. không chỉ ở những bông hồng tuyệt đẹp mà còn ở tình yêu và nụ cười mà anh và mẹ trao nhau. Tôi thật sự xúc động đọc Hoa hồng tặng mẹ. Bởi tôi lặng lẽ nhận ra chính mình trong câu chuyện. Những giọt nước mắt lặng thầm cứ tuôn rơi. Tôi khóc vì hối tiếc đã bỏ quên những giây phút đẹp Tôi khóc vì chính cô bé đã mở cánh cửa trái tim cho anh thanh niên và cho tôi tôi khóc vì tình yêu sao mà giản đơn quá Tôi khóc chỉ vì để nhớ lại những giọt nước mắt ngày xưa mẹ đã lau khô cho tôi Sau khi nghe xong những bài văn mẫu tôi nhận thấy ở các em phần lớn đều có sự trầm tư suy nghĩ. Nhiều em không thể kìm chế thốt lên lời thán phục “hay, cảm động thật”. Điều đó chứng tỏ đã có sự tác động, khích lệ các em rất nhiều trong quá trình học và làm bài. III. Hiệu quả do sáng kiến đem lại 1. Hiệu quả về mặt xã hội Trên đây là những biện pháp mà bản thân tôi đã áp dụng trong năm học 2022- 2023, 2023-2024 để hướng dẫn cho học sinh làm bài Nghị luận xã hội. Sau khi áp dụng đề tài này vào thực tế giảng dạy, chất lượng làm bài văn nghị luận xã hội của học sinh mà lớp tôi trực tiếp giảng dạy đã nâng cao rõ rệt. Giờ đây các em đã làm bài đúng hướng, bám sát vào thực tế đời sống cũng biết rút ra những bài học cho bản thân mình. Các em đã hiểu bản chất của kiểu văn này, không thấy khó và viết văn không bị khô khan như trước nữa. Biết lấy dẫn chứng từ thực tế cuộc sống đời thường để đưa vào bài ; nhiều bài đã có sức hút và lay động được người đọc. Đặc biệt các em đã biết phân biệt hai kiểu bài nghị luận xã hội: nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống và nghị luận về một tư tưởng, đạo lí. Cũng nhờ áp dụng đề tài này mà trong năm học 2022-2023, 2023-2024 chất lượng của các bài thi về dạng bài này được nâng lên rõ rệt. Cụ thể là : Năm học Tổng số Điểm 8 -10 Điểm 5 trở Điểm dưới Điểm học sinh lên 5 dưới 2 2022-2023 38 10 36 3 0 2023-2024 36 13 33 3 0 2. Khả năng áp dụng và nhân rộng. Để rèn luyện học sinh làm bài nghị luận xã hội tốt, tôi đã mạnh dạn đưa ra những phương pháp cụ thể như trên, với mong muốn giúp các em có một cái nhìn và cách sống toàn diện hơn. Không chỉ học để nắm tốt các bài giảng trên lớp mà các em còn biết vận dụng vào thực tế đời sống, biết chuyển lí thuyết thành việc làm, hành động cụ thể. Biết yêu quê hương, yêu con người, yêu cuộc sống; biết vượt lên trên hoàn cảnh khó khăn; có tinh thần tự học để thành công trong cuộc sống và biết cách bảo vệ môi trường sống xung quanh Phù hợp chung với xu thế xã hội và cũng là mục tiêu mà Đảng đã đề cập ở Nghị Quyết
4. TW8 khoá XI : “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết từ quan điểm tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện đảm bảo thực hiện đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học ” Trong đó phải thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nghiên cứu khoa học để làm cho văn học không xa rời thực tiễn cuộc sống. Theo xu hướng đổi mới chung của giáo dục để áp dụng vào từng môn học cụ thể, bản thân tôi nhận thấy kiểu bài nghị luận xã hội trong môn Ngữ văn là một vấn đề đáng được quan tâm. Vì nghị luận xã hội là một dạng văn còn mới và khó với học sinh THCS. Mặc dù tiết dạy cũng như số điểm trong bài thi không nhiều nhưng cũng là phần quan trọng, giúp học sinh có những hiểu biết về đời sống để vận dụng thi vào THPT rồi sau này thi tốt nghiệp, thi vào Đại học đều có kiểu nghị luận này. Theo tôi đó là cách tốt nhất để đánh giá lực học của học sinh. Buộc các em phải có cái nhìn khác về văn, về cuộc sống. Ngoài kiến thức về văn học, cách làm bài nghị luận văn học còn phải biết quan tâm, đến đời sống xung quanh, biết nhìn nhận sự việc, hiện tượng đời sống đến những đạo lí làm người. Kinh nghiệm mà tôi đã trình bày là rút ra từ thực tế hướng dẫn học sinh qua nhiều năm giảng dạy, và thu được kết quả khả quan trong các kì thi, từ kiểm định chất lượng đến thi chuyển cấp, nhất là thi học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh. Hy vọng nó sẽ gỡ bí cho một số học sinh hiện nay và gợi thêm một cách dạy cho giáo viên. Qua áp dụng đề tài này vào thực tế giảng dạy tôi đã thấy được việc rèn luyện kĩ năng làm bài nghị luận xã hội cho học sinh lớp 9, giáo viên cần phải : Đề tài này chỉ là do bản thân học hỏi, đúc rút kinh nghiệm qua giảng và có sự tham khảo thêm từ bên ngoài, nên chắc chắn cũng không tránh khỏi những sai sót. Rất mong các đồng nghiệp tham khảo và góp ý chân thành để việc dạy học của tôi và tất cả chúng ta có hiệu quả tốt hơn. IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền. Tôi xin cam kết không sao chép sáng kiến kinh nghiệm, không vi phạm bản quyền của các tác giả hoặc nhóm tác giả khác. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN Vũ Thị Thanh Hương
5. CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN (xác nhận) (Ký tên, đóng dấu) XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GD&ĐT (xác nhận, đánh giá, xếp loại) (Ký tên, đóng dấu)