Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kĩ năng phân tích nhân vật trữ tình trong giờ đọc, hiểu văn bản thơ cho học sinh Lớp 7

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kĩ năng phân tích nhân vật trữ tình trong giờ đọc, hiểu văn bản thơ cho học sinh Lớp 7

1. 3.2.e/ Hoạt động trên lớp: Giáo viên phải bồi dưỡng nâng cao nhận thức cho các em qua việc rèn luyện các kĩ năng đọc, hiểu, phân tích, cảm nhận. + RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®äc: Nh­ trªn ®· nãi, ®äc lµ b­íc ®Çu t¹o tiÒn ®Ò cho ho¹t ®éng t¸i hiÖn vµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn dÔ dµng, ®Çy ®ñ ho¹t ®éng t¸i hiÖn. Víi t¸c phÈm tr÷ t×nh, ®äc võa lµ ®ång c¶m, võa lµ diÔn c¶m. Còng nhê ®äc mµ häc sinh võa ®­îc chøng kiÕn, võa ®­îc thÓ nghiÖm. V× thÕ ®äc - t¸i hiÖn, tri gi¸c h×nh t­îng th¬ lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ coi nhÑ trong qu¸ tr×nh d¹y - häc th¬ tr÷ t×nh. T¸i hiÖn h×nh t­îng trong th¬ kh«ng nh÷ng lµ mét thao t¸c t­ duy ®Ó ®i vµo t¸c phÈm mµ cßn lµ mét bÝ quyÕt truyÒn thô n÷a.§äc còng lµ mét b­íc ®Çu tiªn ®Ó x¸c ®Þnh nh©n vËt tr÷ t×nh, n¾m v÷ng chñ ®Ò t¸c phÈm. VÝ dô: nh­ d¹y - häc bµi “Qua đèo Ngang” - Bà Huyện Thanh Quan. Giáo viên dựa vào chú thích sách giáo khoa, trang102, giúp học sinh tìm hiểu thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật từ đó nhận dạng thể thơ của bài “Qua đèo Ngang” trên các phương diện: số câu, số chữ trong câu, cách hiệp vần, phép đối * GV nªu yªu cÇu ®äc: to, rõ ràng, chính xác, diễn cảm được tâm trạng của nhân vật trữ tình qua cách ngắt nhịp : 4/3(phần đề, thực) ; 2/2/3( Phần luận) - 2 hs ®äc – gv nhËn xÐt kÕt hîp víi phÇn chó thÝch, xuÊt xø cña bµi th¬ th× ®ã còng lµ ®iÒu ®Çu tiªn ng­êi thÇy ®ang cho c¸c em c¶m nhËn t©m tr¹ng, diÔn biÕn t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh. Hoặc với bµi th¬ nh­ bµi th¬ Tiếng gà trưa” ®äc vµ t¸i hiÖn h×nh t­îng kh«ng thùc hiÖn tèt th× khã thu ®­îc kÕt qu¶ ë c¸c b­íc tiÕp theo. C¶ mét dßng hoµi niÖm tu«n ch¶y theo thêi gian sèng dËy trong t©m t­ëng nhµ th¬ nÕu nh­ kh«ng ®­îc t¸i hiÖn th× khã mµ gîi ®­îc rung ®éng c¶m xóc ë c¸c em häc sinh vÒ nh©n vËt tr÷ t×nh, nh÷ng h×nh ¶nh th¬ víi kØ niÖm thiªng liªng vÒ bµ NhËn thøc nh­ vËy nªn khi d¹y - häc bµi th¬ Tiếng gà trưa t«i chó träng h­íng dÉn häc sinh ®äc tr­íc ë nhµ. §äc vµ h×nh dung c¶nh : Những con gà mái mái mơ và ổ trứng hồng đẹp như trong tranh sau ®ã h­íng dÉn häc sinh ®äc vµ häc tiÕp trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch. KÕt hîp ®äc cña thÇy, ®äc cña trß, häc sinh ®· cã nh÷ng c¶m nhËn b­íc ®Çu vÒ néi dung bµi th¬, t©m tr¹ng nh©n vËt tr÷ t×nh theo ®óng h­íng. + T×m chủ đề, mạch cảm xúc của tác phẩm thơ: Trước khi phân tích văn học nói chung, thơ nói riêng ta cần phải nắm chủ đề của tác phẩm. Xác định được chủ đề của thi phẩm sẽ góp phần định hướng, chi phối mọi thao tác phân tích của chúng ta. Ở lớp 7, Các em học khá nhiều về ca dao, dân ca với các chủ đề phong phú: về tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước, chủ đề than thân, châm biếm Nhưng trong chủ đề than thân không phải cứ câu ca dao nào bắt đầu bằng cụm từ “Thân em”. Đấy là điều giáo viên phải cho học sinh tìm hiểu kĩ để đi tới một kết quả chính xác. Thơ ca thuộc loại tác phẩm trữ tình, do vậy chủ đề của bài thơ luôn là cảm xúc, tâm trạng, thái độ, của nhân vật trữ tình đối với một sự vật, sự việc, con người nào đó. Nói cách khác, thơ là sản phẩm của trái tim, tâm hồn người nghệ sĩ, 14
2. nên dù muốn hay không nó phải mang hơi ấm tâm hồn, nhịp đập trái tim người nghệ sĩ. + Cïng víi rÌn kÜ n¨ng ®äc, t¸i hiÖn lµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng ph¸t hiÖn nh©n vËt tr÷ t×nh vµ b×nh gi¸, ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh qua c¸c dÊu hiÖu nghÖ thuËt(nhÞp ®iÖu, h×nh ¶nh, nh©n vËt trong t¸c phÈm ) Nãi ®Õn th¬ lµ nãi ®Õn chÊt th¬, lêi th¬. §iÒu ®¸ng chó ý ®Çu tiªn cña h×nh thøc nghÖ thuËt trong th¬ lµ nhÞp ®iÖu. Th¬ lµ v¨n b¶n ®­îc tæ chøc b»ng nhÞp ®iÖu cña ng«n tõ. NhÞp ®iÖu th¬ ®­îc tæ chøc ®Æc biÖt ®Ó thÓ hiÖn nhÞp ®iÖu t©m hån, nhÞp ®iÖu c¶m nhËn thÕ giíi mét c¸ch thÇm kÝn. NhÞp ®iÖu ®­îc t¹o ra bëi sù trïng ®iÖp: Trïng ®iÖp cña ©m vËn, trïng ®iÖp ë nhÞp, ë ý th¬, c©u th¬ hoÆc bé phËn cña c©u th¬. VÝ dô: Trong khổ thơ cuối của bài th¬ Tiếng gà trưa Giáo viên sau khi cho học sinh chỉ ra nghệ thuật điệp từ thì yêu cầu các em :Phân tích tác dụng của điệp từ “vì”? Điệp từ “vì” được lặp lại 4 lần trong khổ thơ cuối đã khẳng định mục đích chiến đấu hết sức cao cả của người chiến sĩ trẻ (vì lòng yêu tổ quốc, quê hương) nhưng cũng hết sức bình thường, giản dị (vì tiếng gà, ổ trứng). Điều đó như là một minh chứng sống động nhất cho tình yêu đất nước được bắt nguồn từ những tình cảm bình dị gắn bó với tuổi thơ, gắn bó với người bà. Tiếng gà trưa bình dị mà thiêng liêng, nó nhắc nhở, lay gọi bao tình cảm đẹp dâng lên trong lòng người lính ra trận Từ những kỉ niệm tuổi thơ thấm đẫm tình bà cháu cảm hứng thơ mở rộng tới tình yêu đất nước Khi d¹y c¸c bµi th¬ tr÷ t×nh, cÇn cho häc sinh ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch c¸c h×nh ¶nh, gi¸ trÞ biÓu ®¹t cña c¸c h×nh ¶nh ®Ó c¸c em c¶m thô néi dung ®Çy ®ñ h¬n. Cßn rÊt nhiÒu ®iÒu c¸c em cÇn ph¶i ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch n÷a nh­: ng«n ng÷, c¸c biÖn ph¸p tu tõ, kÕt cÊu. Trong ph¹m vi thêi gian cña tõng tiÕt häc, d­íi sù h­íng dÉn cña thÇy qua mçi bµi sÏ cñng cè, rÌn luyÖn thªm cho c¸c em. B»ng hÖ thèng c©u hái h­íng dÉn, b»ng ph­¬ng ph¸p gîi t×m, nghiªn cøu kÕt hîp víi qu¸ tr×nh truyÒn c¶m thô cña thÇy vµ víi tÝnh tÝch cùc ®­îc ph¸t huy, c¸c em sÏ cã ®­îc kÕt qu¶ c¶m thô tèt h¬n. + §Ó cho nh÷ng c©u th¬, nh©n vËt tr÷ t×nh ë bµi th¬ hay sèng m·i trong c¶m nhËn cña c¸c em th× chØ ®äc, t×m hiÓu ch­a gäi lµ ®ñ. C¸c em cßn ph¶i biÕt thÓ hiÖn, tr×nh bµy c¶m nhËn cña m×nh. KÕt thóc qu¸ tr×nh d¹y - häc trªn líp víi mét t¸c phÈm tr÷ t×nh kh«ng ph¶i lµ hÕt mµ c¸c em cÇn tiÕp tôc “suy ngÉm”, “nhÊm nh¸p”, “th­ëng thøc”. Ví dụ: Ở bài “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến, ở câu thơ cuối giáo viên sau khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu, thầy đưa ra câu hỏi: Em hãy so sánh cách dùng cụm từ “ta với ta” trong bài “ Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến và cụm từ “ta với ta” trong bài “Qua Đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan? 15
3. Như thế các em sẽ kiểm tra, nhớ lại toàn bộ nội dung, tình cảm cảm xúc của nhân vật trữ tình trong hai bài thơ mà so sánh, đánh giá, suy ngẫm. 3.2.f/ Kiểm tra đánh giá: Sau mçi bµi häc, ng­êi thÇy cÇn ra nh÷ng bµi tËp rÌn luyÖn kÜ n¨ng c¶m thô cho häc sinh ®Ó c¸c em tù tr×nh bµy nh÷ng ®iÒu mµ c¸c em ®· thu nhËn ®­îc. Th«ng th­êng, phÇn luyÖn tËp cña mçi tiÕt bµi ®äc - hiÓu ®Òu cã bµi tËp. ThiÕt nghÜ kh«ng nªn yªu cÇu häc sinh lµm ngay t¹i líp nh÷ng bµi tËp c¶m thô mµ nªn ®Ó cho häc sinh “thÊm” bµi häc råi vÒ nhµ lµm bµi tËp viÕt ®o¹n thÓ hiÖn c¶m xóc, suy nghÜ cña m×nh. Sau ®ã nhÊt thiÕt ph¶i kiÓm tra, nhËn xÐt, chØ ra nh÷ng ­u ®iÓm vµ h¹n chÕ cña c¸c em ë bµi kiÓm tra, yªu cÇu c¸c em ph¶i söa lçi. Giáo viên chú ý đến đối tượng học sinh mà có những yêu cầu từng mức cao, thấp khác nhau. VÝ dô: D¹y - häc bµi: Tiếng gà trưa- Xuân Quỳnh. PhÇn luyÖn tËp gi¸o viªn cho häc sinh vÒ nhµ lµm mét bµi tËp võa søc : - “ViÕt mét ®o¹n v¨n nêu cảm nghĩ của em về tình bà cháu trong bài thơ này”. ( Đối tượng học sinh khá, giỏi) - Tiếng gà trưa đã gợi lại trong tâm trí người chiến sĩ những hình ảnh và kỉ niệm nào của tuổi thơ? Qua đó em hiểu gì về tình cảm của của tác giả với bà? ( Đối tượng học sinh trung bình, yếu) Nãi tãm l¹i: rÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh cho häc sinh th«ng qua nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng bµi th¬ ë líp 7 lµ rÊt cã ­u thÕ trong viÖc rÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch th¬ nãi chung. Nh­ng viÖc tæ chøc biÖn ph¸p rÌn luyÖn vµ néi dung rÌn luyÖn lµ c¶ mét qu¸ tr×nh ®Çy nh÷ng khã kh¨n, nhÊt lµ víi nh÷ng bµi chØ d¹y trong mét tiÕt. §Ó viÖc rÌn kÜ n¨ng cã hiÖu qu¶, kh©u chuÈn bÞ bµi häc ph¶i thËt chu ®¸o. Kh©u tiÕp xóc víi t¸c phÈm ph¶i b»ng nhiÒu con ®­êng vµ t¸c ®éng nhiÒu phÝa. VÒ néi dung c«ng viÖc trong tiÕt d¹y - häc rÌn luyÖn kÜ n¨ng ph¶i dùa trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c, ph­¬ng ph¸p bé m«n. Ng­êi gi¸o viªn cÇn khÐo lÐo kh¬i gîi høng thó, cã hÖ thèng c©u hái xo¸y vµo nh÷ng yÕu tè träng t©m vµ ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu võa søc ®Ó häc sinh tõng b­íc c¶m thô t¸c phÈm. §iÒu quan träng lµ mçi c¸ nh©n häc sinh ph¶i thËt sù cã ý thøc, cã t×nh yªu ®èi víi t¸c phÈm vµ chñ ®éng t×m hiÓu th× viÖc rÌn kÜ n¨ng sÏ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ trän vÑn h¬n. * Sau ®©y lµ vÝ dô cô thÓ ë mét sè bµi tôi vận dụng các nguyên tắc và biện pháp đã trình bày ở trên như sau: D¹y - häc bµi: “Tiếng gà trưa”- Xuân Quỳnh (tiết 54- 55), tôi đã sử dụng các biện pháp dạy học, kĩ thuật dạy học theo đặc trưng bộ môn và theo bài. Đặc biệt ở phần hướng dẫn học sinh phân tích, cảm nhận giáo viên phải có hệ thống câu hỏi khoa học, gây hứng thú nhận thức cho học sinh và khơi gợi, động viên, khuyến khích học sinh giải quyết vấn đề đã nêu, cụ thể ở một số phần trong bài học như sau: Ở tiết 54- tiết đầu của văn bản, sau khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung về tác giả; đọc, nhận xét, thì việc tiếp theo là người thầy phải chú trọng đến việc 16
4. tìm hiểu mạch cảm xúc của bài thơ, sau đó mới tiến hành phân tích cũng theo mạch cảm xúc ấy ở tiết 55. Sau mỗi câu hỏi giáo viên phải dẫn dắt tới đáp án đúng. ? Cả bài thơ có mấy câu thơ “tiếng gà trưa”, xuất hiện ở những vị trí nào? GV chốt: - Điệp câu Tiếng gà trưa được nhắc lại 4 lần ở đầu các khổ thơ nhằm nhấn mạnh ấn tượng tiếng gà, gợi kỉ niệm tuổi thơ như sợi dây liên kết các hình ảnh nối quá khứ với hiện tại, điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình. Tiếng gà xuyên suốt bài thơ như một niềm thương nhớ. Tiếng gà trưa được lấy làm nhan đề cho bài thơ. ? Ở lần thứ nhất tác giả khơi dậy những hình ảnh thân thương nào? - Hình ảnh những con gà mái với những ổ trứng hồng ? Màu sắc của gà & trứng đã gợi tả những vẻ đẹp riêng nào trong cuộc sống làng quê? ( Câu hỏi yêu cầu học sinh phân tích, liên tưởng, suy diễn) - Ổ rơm hồng những trứng - Đảo ngữ: khắp mình- >hoa - Khắp mình hoa đốm trắng - So sánh: lông óng - Lông óng như màu nắng => bức tranh gà mái đẹp rực rỡ, lộng lẫy → Sử dụng điệp từ “này”, từ ngữ gợi hình ảnh, màu sắc → vẻ đẹp tươi sáng, đầm ấm, bình dị hiền hoà ? Em có nhận xét gì về giá trị nghệ thuật ở khổ thơ này? - Câu thơ sóng đôi từng cặp, → Sử dụng điệp từ “này”, từ ngữ gợi hình ảnh, màu sắc tác dụng liệt kê. - So sánh => Gợi kỉ niệm tuổi thơ với hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng, ổ trứng là vẻ đẹp tươi sáng, đầm ấm, hiền hoà, bình dị. ?) Nêu phương thức biểu đạt ở khổ 1 – phần 2 - 1 câu kể - 1 câu tả * GV bình: Với việc sử dụng nghệ thuật tài tình Xuân Quỳnh đưa người đọc đến với bức tranh kí ức tràn ngập đầy màu sắc : Màu vàng của rơm, màu hồng của trứng, màu trắng đốm hoa của gà mơ, màu vàng óng của gà mái . Tất cả như giao thoa hoà quện vào nhau thật rực rỡ lung linh sắc màu tươi sáng trong veo sống động ?) Những sắc màu trên gợi tả vẻ đẹp riêng nào trong cuộc sống làng quê - Vẻ đẹp tươi sáng, đầm ấm, hiền hoà, bình dị ?) Điệp từ “này” biểu hiện như thế nào tình cảm con người với làng quê? - Tình cảm nồng hậu, gắn bó con người, gia đình, làng quê. ?) Nghe tiếng gà trưa, người lính nhớ lại những kỉ niệm nào của tình bà cháu? - Lời bà mắng (Khổ 3) 17
5. - Cách bà chăm chút từng quả trứng: Khổ 4 - Nỗi lo của bà: Khổ 5 - Niềm vui của cháu: Khổ 6 ?) Em nhận xét gì về những kỉ niệm đó? Nhận xét về hình ảnh người bà trong bài thơ? - Kỉ niệm thể hiện tình cảm giản dị, sâu sắc - Lời trách mắng mộc mạc, thân yêu- > Tình cảm bà yêu cháu giản dị, sâu sắc Tay bà khum soi trứng Dành từng quả chắt chiu Cho con gà mái ấp - >Bà là người chịu thương, chịu khó, chắt chiu từng niềm vui nho nhỏ trong cuộc sống còn nhiều vất vả, lo toan. Cứ hàng năm hàng năm Khi gió mùa đông tới Bà lo đàn gà toi Mong trời đừng sương muối Để cuối năm bán gà Cháu được quần áo mới - > Nỗi lo vì niềm vui của cháu, giản dị, chân thật → sự hi sinh lặng thầm của Bà đối với cháu. Ôi cái quần chéo go Cái áo cánh trúc bâu Đi qua nghe sột soạt - >Niềm vui đơn sơ, giản dị và cảm động - > Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên => Tình bà cháu sâu nặng, thắm thiết, bà lo toan vì cháu, cháu yêu thương, trân trọng và biết ơn bà. ?) Nhận xét gì về nhịp điệu của khổ 5, 6? Tác dụng? - Cách ngắt nhịp khác nhau - > nhịp điệu chậm rãi, đọc thoại đầy chất suy tưởng * GV: Qua 4 khổ thơ đặc biệt là câu cuối khổ 6 giúp ta cảm nhận được tình yêu thương sâu sắc, vô bờ của bà đối với cháu. ?Trong đoạn thơ ta thấy tình bà cháu được thể hiện qua những lời nói, cử chỉ, cảm xúc hết sức bình thường nhưng tại sao tình cảm ấy lại thành kỉ niệm khó quên trong lòng người cháu? 18
6. - Bởi đó là tình cảm gia đình, ruột thịt, là tình cảm quê hương, cội nguồn không thể thiếu trong mỗi con người. * GV: Tình thương cháu của bà đã tạo nên hạnh phúc tuổi thơ. Nữ sĩ XQ đã đi vào mạch sống đời thường một cách dung dị, hồn nhiên. Thơ với đời, hiện tại và quá khứ cứ đan xen, tự nhiên trong veo như nắng trưa và gió hè mát rượi GV Tích hợp với bài thơ bếp lửa của Bằng Việt. * HS đọc phần 3 - GV: Tạm xa quá khứ với bao kỉ niệm êm đẹp tác giả trở lại với cuộc sống và cương vị của con người hiện tại. Từ liên tưởng nữ sĩ chuyển sang suy tưởng. ?) Vì sao người cháu có thể nghĩ rằng: “ Tiếng gà trưa Mang bao nhiêu hạnh phúc” - Tiếng gà trưa, ổ trứng hồng là hình ảnh của cuộc sống chân thật, bình yên, no ấm. - Tiếng gà trưa thức dậy bao tình cảm bà cháu, gia đình, quê hương. - Đó là âm thanh bình dị của làng quê đem lại niềm yêu thương cho con người ?) Em hiểu như thế nào về “giấc mơ hồng sắc trứng” - Giấc ngủ hồng sắc trứng - Ổ trứng hồng: mơ những hình ảnh đẹp, là hạnh phúc, niềm vui, những điều tốt lành. ?) Phân tích tác dụng của điệp từ “vì”? Điệp từ “vì” được lặp lại 4 lần –> khẳng định mục đích chiến đấu hết sức cao cả (vì lòng yêu tổ quốc, quê hương) nhưng cũng hết sức bình thường (vì tiếng gà, ổ trứng) => Tình yêu đất nước được bắt nguồn từ những tình cảm bình dị gắn bó với tuổi thơ, gắn bó với người bà * GV: Tiếng gà trưa bình dị mà thiêng liêng, nó nhắc nhở, lay gọi bao tình cảm đẹp dâng lên trong lòng người lính ra trận Từ những kỉ niệm tuổi thơ thấm đẫm tình bà cháu cảm hứng thơ mở rộng tới tình yêu đất nước ?) Màu sắc nào trong bài thơ có giá trị gợi cảm cao nhất? - Màu hồng (ổ rơm hồng, giấc ngủ hồng, ổ trứng hồng ) Tính từ “hồng” tạo nên một hình tượng thơ vừa đẹp, vừa biểu cảm, lung linh trong tâm tưởng mỗi người * GV bình: Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh “Ổ trứng tuổi thơ”, tính từ “hồng” tạo nên một hình tượng thơ vừa đẹp, vừa biểu cảm, lung linh trong tâm tưởng mỗi người. Màu hồng ấy sống mãi trong tim người lính, là niềm vui, hạnh 19
7. phúc, là sức mạnh để anh vượt qua bao gian khó, hiểm nguy nơi chiến trường khói lửa. Nh­ vËy, ®Ó x¸c ®Þnh v hiểu được tình cảm, cảm xúc của nh©n vËt tr÷ t×nh- ng­êi ch¸u, gi¸o viªn ph¶i dÉn d¾t cho häc sinh thÊy dÇn qua tõng kh©u ®äc, t×m hiÓu m¹ch c¶m xóc cña bµi th¬, chñ ®Ò cña t¸c phÈm. §Õn khi ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh nghÜa lµ ph©n tÝch nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ, t×nh c¶m, t©m tr¹ng cña ng­êi ch¸u l¹i ®­îc thÓ hiÖn ë ®èi t­îng tr÷ t×nh : ng­êi bµ, tiếng gà, những con gà mái mơ, mái vàng, ổ trứng hồng nh©n vËt tr÷ t×nh, ®èi t­îng tr÷ t×nh l¹i ®­îc t¸c gi¶ thÓ hiÖn qua c¸c dÊu hiÖu nghÖ thuËt(nhÞp ®iÖu, h×nh ¶nh, ng«n ng÷, biÖn ph¸p tu tõ ) Rõ ràng, x¸c ®Þnh nh©n vËt tr÷ t×nh vµ ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh trong mét giê ®äc, hiÓu v¨n b¶n gÇn nh­ lµ trang bÞ cho häc sinh kÜ n¨ng ph©n tÝch th¬ tr÷ t×nh mét c¸ch s©u s¾c vµ hÊp dÉn, tr¸nh c¸ch d¹y häc ®¬n ®iÖu cña gi¸o viªn vµ sù c¶m nhËn m¬ hå cña häc sinh. 3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp - Người thầy phải thực sự có đạo đức nghề nghiệp, hết mình vì học sinh. Người thầy phải nắm được yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục và vận dung linh hoạt theo hoàn cảnh môi trường làm việc của mình. - Người thầy biết lắng nghe học sinh nói, quan sát học sinh làm để điều chỉnh uốn nắn, cũng như động viên kịp thời các em, các em từng bước nhận ra kến thức, chiếm lĩnh kiến thức. - Cụ thể khi lên lớp, thầy phải chuẩn bị bài chu đáo bằng mọi cách có thể từ nội dung đến phương pháp, phương tiện, cách dạy các em chuẩn bị bài ở nhà như thế nào để các em nắm bắt kiến thức một cách khoa học nhất. - Rèn kĩ năng phân tích nhân vật trữ tình cho học sinh lớp 7 ở giờ đọc hiểu văn bản thơ là trang bị cho các em cách tiếp nhận kiến thức một cách hiệu quả, không gò bó, áp đặt. Chính vì vậy trong dạy học đòi hỏi người thầy phải kiên trì và sáng tạo về mọi mặt. Người thầy muốn nâng cao giờ dạy của mình phải không ngừng học tập và rèn luyện chuyên môn nghiệp vụ. Trong dạy học luôn đòi hỏi có sự sáng tạo về phương pháp thì mới có kết quả tốt đẹp. 3.4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu. Qua qu¸ tr×nh d¹y - häc c¸c tiÕt bµi vÒ t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh, víi nh÷ng néi dung, biÖn ph¸p tæ chøc thùc hiÖn nh­ trªn, t«i ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cô thÓ lµ: Häc sinh hai líp 7A, 7C, t«i phô tr¸ch ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan vÒ kÜ n¨ng ®äc: c¸c em ®· biÕt ®äc ®óng (ng÷ ®iÖu, c©u, nhÞp th¬), ®äc thÓ hiÖn t×nh c¶m - ®äc s¸ng t¹o; kÜ n¨ng ph¸t hiÖn, ph©n tÝch dÊu hiÖu nghÖ thuËt(biÕt ph¸t hiÖn c¸c h×nh ¶nh, råi nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ ), biÕt tr×nh bµy c¶m nhËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬. 20
8. Kết quả học tập của học sinh sau khi áp dụng kĩ năng phân tích nhân vật trữ tình trong tác phẩm thơ cụ thể ở một bài kiểm tra như sau: Bài kiểm tra Lớp Sĩ số Giỏi- Khá Trung bình Yếu Kém 7a 36 8 21 7 Khảo sát đầu năm 2014- 2015 7c 36 2 18 6 3 7a 36 13 20 3 Học kì I 7c 36 5 25 4 2 * Giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu Như vậy , rèn kí năng phân tích nhân vật trữ tình cho học sinh lớp 7 nói riêng và học sinh phổ thông trung học nói chung là một phương pháp dạy học hiện đại, đáp ứng được nhiệm vụ dạy học trong thời kì bùng nổ thông tin và phát triển kinh tế tri thức. Rèn kĩ năng phân tích nhân vật trữ tình cho học sinh không chỉ dạy học sinh tri thức, mà còn dạy cách làm ra tri thức Đó là phương pháp dạy học phù hợp với xu thế giáo dục thế giới. Chính vì thế người giáo viên phải cố gắng ở những phương diện sau: 1. Ng­êi gi¸o viªn d¹y th¬ ph¶i yªu th¬, ham thÝch t×m hiÓu vµ cã kÜ n¨ng t×m hiÓu, ph©n tÝch b×nh gi¸ th¬ vµ ph¶i cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó h­íng dÉn cho c¸c em. 2. Ng­êi gi¸o viªn ph¶i khÐo lÐo t¸c ®éng vµo t×nh c¶m cña c¸c em, kh¬i dËy nh÷ng t×nh c¶m cã s½n cho c¸c em, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c em n©ng cao n¨ng lùc c¶m thô vµ trong qu¸ tr×nh d¹y – häc; ph¶i cã kÜ n¨ng h­íng dÉn tõng b­íc cho häc sinh. 3.Trong dạy học luôn đòi hỏi có sự sáng tạo về phương pháp Sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a chñ ®éng cña häc sinh víi h­íng dÉn chu ®¸o cña gi¸o viªn lµ ®iÒu kiÖn tÊt yÕu dÉn ®Õn kÕt qu¶. 4. Thêi l­îng quy ®Þnh trªn líp lµ b¾t buéc song rÊt Ýt, cÇn giµnh thêi gian ngo¹i kho¸ ®Ó rÌn kÜ n¨ng cho c¸c em. Trong quá trình dạy học mặc dù đã đạt được một số kết quả xong đó mới chỉ là kết quả bước đầu, vẫn còn nhiều hạn chế. Rất mong nhận được sự trao đổi đóng góp ý kiến của đồng nghiệp để giờ dạy học ngày một đạt được kết quả tốt hơn, hoàn thành nhiệm vụ mà Chủ Tịch Hồ Chí Minh đã dạy “ Trách nhiệm nặng nề và vẻ vang của người thầy là chăm lo dạy dỗ con em nhân dân thành người công dân tốt, người chiến sĩ tốt, người cán bộ tốt của nhà nước”. 21
9. III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 1.Kết luận RÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh trong t¸c phÈm th¬ còng lµ d¹y cho häc sinh c¶m thô th¬ v¨n lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh d¹y häc v¨n ch­¬ng, nhÊt lµ häc t¸c phÈm tr÷ t×nh.L phương pháp dạy học phù hợp với xu thế của giáo dục thế giới với bốn mục tiêu: Học để biết, học để làm, học để sống và học để sống với chất lượng cao B¸m s¸t ®Æc tr­ng bé m«n, qu¸n triÖt c¸c nguyªn t¾c d¹y häc, vËn dông ph­¬ng ph¸p ®æi míi, t¨ng c­¬ng tÝnh tÝch hîp, tÝch cùc trong qu¸ tr×nh d¹y häc lµ nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc ®Ó thùc hiÖn rÌn kÜ n¨ng cho học sinh . B­íc ®Çu nh÷ng tiÕt d¹y víi nh÷ng néi dung vµ biÖn ph¸p trªn, t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ song cßn h¹n chÕ. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc nh÷ng n¨m sau t«i sÏ tiÕp tôc bæ sung, rót kinh nghiÖm ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n. Kết quả của nội dung nghiên cứu: - Học sinh hứng thú khám phá tìm hiểu tác phẩm. Rất nhiều em ở lớp 7A đã có kĩ năng đọc tốt. Các em đã bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ của mình về tác phẩm một các sôi nổi, không còn e dè như trước. Các em đã bắt gặp tâm trạng , tình cảm của mình trong tác phẩm và phát biểu ý kiến rất tự nhiên, không gượng ép, sáo rỗng. - Những hạn chế cần khắc phục: - Nhiều giờ dạy giáo viên vẫn phải làm việc quá nhiều đối với những lớp có nhiều đối tượng học sinh trung bình, yếu (7C). - Các giờ dạy hầu như hết thời lượng dành cho việc chuẩn bị bài ở nhà, nên việc hướng dẫn các em chuẩn bị bài ở một số giờ còn qua loa. - Kĩ năng bình thơ của học sinh còn hạn chế, chưa sâu sắc. 2. KiÕn nghÞ: - TÆng ®å dïng trùc quan cho m«n ng÷ v¨n - Phòng giáo dục cần tổ chức nhiều hơn nữa các chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học theo đặc trưng thể loại để các giáo viên đi dự, học tập, rút kinh nghiệm. - CÇn cã sù quan t©m tíi c«ng t¸c båi d­ìng häc sinh giái: cã chÕ ®é båi d­ìng thÝch ®¸ng cho gi¸o viªn gi¶ng d¹y ®éi tuyÓn; mua tµi liÖu tham kh¶o cho gi¸o viªn d¹y ®éi tuyÓn vµ häc sinh häc ®éi tuyÓn. B×nh Khª, ngày 19 tháng 3 năm 2015 Nguời viết 22
10. NguyÔn ThÞ HuyÒn 23
11. IV. Tài liệu tham khảo- phụ lục 1. Phương pháp phân tích thơ (Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam) 2. Sách Ngữ văn 7 hiện hành (SGK & SGV ) 3. Giáo dục kĩ năng sống trong môn ngữ văn ở trường trung học cơ sở. (Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam) 4. Hướng dẫn chuẩn kiến thức, kĩ năng môn ngữ văn trung học cơ sở (Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam) 5. Lí luận văn học( Tác phẩm và thể loại văn học- Tập 2)( Nhà xuất bản Đại học sư phạm). 6. Hệ thống câu hỏi đọc-hiểu văn bản ngữ văn 6( Nhà xuất bản giáo dục) 24
12. MỤC LỤC Số TT Nội dung Trang 1 I. PHẦN MỞ ĐẦU. 1 2 1. Lí do chọn đề tài. 1 3 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 2 4 3. Đối tượng nghiên cứu 3 5 4. Giới hạn phạmvi nghiên cứu 3 6 5.Phương pháp nghiên cứu đề tài 3 7 II. PHẦN NỘI DUNG 4 8 1. Cơ sở lí luận 4 9 2 .Thực trạng 6 10 3. Giải pháp, biện pháp. 8 11 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp 8 12 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện của giải pháp, biện pháp 8 3.2. a/ Những yÕu tè người giáo viên cÇn n¾m v÷ng khi rÌn kÜ 13 8 n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh cho häc sinh. 3.2.b/ C¸c nguyªn t¾c khi ph©n tÝch nh©n vËt tr÷ t×nh trong mét 14 9 giê d¹y häc v¨n b¶n thơ ở lớp 7. 3.2.c/ Xác định vµ ph©n tÝch nhân vật trữ tình trong bài 15 thơ nh­ thÕ nµo? 11 16 3.2.d/ C«ng viÖc cña ng­êi thÇy vµ trß. 12 17 3.2.e/ Ho¹t ®éng trªn líp. 14 18 3.2.f/ Kiểm tra đánh giá. 16 19 3.3. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp 20 3.4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của 20 20 vấn đề nghiên cứu. 21 III. PHẦN KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ 22 22 IV. Tài liệu tham khảo- phụ lục 23 25