Sáng kiến kinh nghiệm Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh qua 2 bài thơ "Ngắm Trăng và Đi Đường"

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh qua 2 bài thơ "Ngắm Trăng và Đi Đường"

1. cña ng­êi chiÕn sü céng s¶n vÜ ®¹i tr­íc xµ lim, b¸ng sóng. a5. Kh¸t väng ®éc lËp, tù do: Tù do lµ mét vÊn ®Ò mang tÝnh x· héi, ®­îc ®Æt ra ë mäi thêi ®¹i “con ng­êi sinh ra vèn lµ tù do” vµ chóng ta ai còng biÕt c©u nãi næi tiÕng trong “b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp n¨m 1776 cña n­íc Mü”: “TÊt c¶ mäi ng­êi ®Òu sinh ra cã quyÒn b×nh ®¼ng. T¹o hãa cho hä nh÷ng quyÒn kh«ng ai cã thÓ x©m ph¹m ®­îc; trong nh÷ng quyÒn Êy, cã quyÒn ®­îc sèng, quyÒn ®­îc tù do, vµ quyÒn m­u cÇu h¹nh phóc”. “Tuyªn ng«n nh©n quyÒn vµ d©n quyÒn cña c¸ch m¹ng Ph¸p 1789” cóng nãi thªm: “ng­êi ta sinh ra tù do vµ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi vµ lu«n lu«n ®­îc tù do vµ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi”. Trong “NhËt ký trong tï” ta b¾t gÆp kh¸t väng lín nhÊt lµ kh¸t väng tù do, hai ch÷ “tù do” ®­îc nh¾c ®i nh¾c l¹i m­êi ba lÇn ®· trë thµnh nçi ¸m ¶nh cña ng­êi ®äc: n¬i tù do, c¶nh tù do, trêi tù do, ngµy tù do, ng­êi tù do, ®· lµ ng­êi tù do th× “MÆc dï bÞ trãi ch©n tay” vÉn vui ®­îc víi c¶nh “chim ca rén nói h­¬ng bay ng¸t rõng”. §ªm kh«ng ngñ ®­îc, mçi lóc viÕt xong mét bµi th¬ còng chÝnh lµ lóc nhµ th¬ “Nhßm qua cöa sæ ng¾m trêi tù do”. MÆc dï bÞ g«ng cïm trong ngôc nh­ng chîp m¾t con ng­êi tù do ®· thÊy “Sao vµng n¨m c¸nh méng hån quanh” hoÆc “M¬ thÊy c­ìi rång lªn th­îng giíi” Tù do lµm cho con ng­êi thªm lín, nh­ng tù do còng lín lªn sõng s÷ng nhê cã con ng­êi nh­ Hå ChÝ Minh. NiÒm khao kh¸t tù do Êy cã nguån gèc s©u xa tõ sù nhËn thøc cay ®¾ng ®au khæ v× bÞ mÊt tù do: “Trªn ®êi ngµn v¹n ®iÒu cay ®¾ng Cay ®¾ng chi b»ng mÊt tù do”. Ng­êi hiÓu r»ng ®éc lËp, tù do lµ c¸i quý nhÊt trªn ®êi, mÊt tù do mµ mÊt tÊt c¶, con ng­êi sÏ bÞ ®µy ®äa ngang b»ng víi sóc vËt: “Mçi viÖc mçi lêi kh«ng tù chñ §Ó cho ng­êi d¾t tùa tr©u bß” (C¶nh binh khiªng lîn cïng ®i, II) Cã ®éc lËp cho tæ quèc th× míi cã tù do cho mçi ng­êi. Tæ quèc ®ang trong t×nh c¶nh n« lÖ th× c¸ nh©n còng bÞ t­íc ®o¹t tù do. Trong nhµ tï Quèc d©n ®¶ng, Hå ChÝ Minh bÞ c©u thóc trong mäi chuyÖn: ®i l¹i, ¨n uèng, sinh ho¹t hµng ngµy thËm chÝ kh«ng ®­îc tù do ng¾m mét vÇng tr¨ng thu, ®ãn mét tia n¾ng hång buæi sím. V× thÕ trong lßng Ng­êi lóc nµo còng tr«ng ngãng chê ®Õn ngµy tù do: “Ng©m th¬ ta vèn kh«ng ham Nh­ng mµ trong ngôc biÕt lµm chi ®©y Ngµy dµi ng©m ngîi cho khu©y Võa ng©m võa ®îi ®Õn ngµy tù do”. (Më ®Çu tËp nhËt ký) NiÒm khao kh¸t tù do cã khi ®­îc béc lé trùc tÕp, còng cã khi béc lé gi¸n tiÕp. Bµi th¬ “Ng¾m tr¨ng” cã lÏ lµ bµi th¬ hay nhÊt thÓ hiÖn kh¸t väng tù do mét c¸ch gi¸n tiÕp: “Trong tï kh«ng r­îu cïng kh«ng hoa C¶nh ®Ñp ®ªm nay khã h÷ng hê Ng­êi ng¾m tr¨ng soi ngoµi cöa sæ Tr¨ng nhßm khe cöa ng¾m nhµ th¬”. Tõ trong bãng tèi ngôc tï Ng­êi vÉn h­íng vÒ vÇng tr¨ng s¸ng, Ng­êi kh¼ng ®Þnh mét t©m thÕ: “Th©n thÓ ë trong lao - Tinh thÇn ë ngoµi lao”. Ng¾m tr¨ng v× yªu 15
2. tr¨ng còng lµ yªu tù do. Nh­ vËy ®Ó thÊy r»ng mét con ng­êi vÜ ®¹i nh­ Hå ChÝ Minh khi ph¶i sèng trong c¶nh lao tï th× còng nh­ bao tï nh©n kh¸c: lu«n khao kh¸t ®­îc tù do vµ tr¨n trë nh÷ng ®au ®ín cña cuéc ®êi. b. NghÖ thuËt biÓu hiÖn vÎ ®Ñp t©m hån cña Hå ChÝ Minh trong “NhËt ký trong tï”: “NhËt ký trong tï” cã nhiÒu ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt ®éc ®¸o vÒ c¸i t«i tr÷ t×nh, vÒ kh«ng gian, thêi gian nghÖ thuËt, vÒ quan niÖm con ng­êi, vÒ ng«n ng÷. Ng«n ng÷ gi¶n dÞ mµ hµm sóc, nhiÒu Èn dô, nhiÒu t­îng tr­ng, cÊu t¹o theo nhiÒu tÇng ý nghÜa, më ra nhiÒu liªn tr­ëng trong t©m t­ ng­êi ®äc theo kiÓu “thi t¹i ng«n ngo¹i” (“C¶nh chiÒu tèi”, “Gi¶i ®i sím”, “Häc ®¸nh cê”, “Cét c©y sè”, “Nghe tiÕng gi· g¹o” ). Roger Denux – nhµ v¨n Ph¸p ®· nhËn xÐt rÊt tinh tÕ r»ng: “Th¬ Ng­êi nãi Ýt mµ gîi nhiÒu, lµ lo¹i th¬ cã mµu s¾c thanh ®¹m, cã ©m thanh trÇm l¾ng, kh«ng ph« diÔn mµ nh­ cè khÐp l¹i trong ®­êng nÐt ®Ó cho ng­êi ®äc tù th­ëng thøc lÊy c¸i phÇn ý ë ngoµi lêi. Ph¶i yªn lÆng mét m×nh ®äc th¬ Ng­êi, ph¶i thØnh tho¶ng ngõng l¹i ®Ó suy nghÜa míi c¶m thÊy hÕt c¸i ©m vang cña nã vµ nghe nh÷ng ©m vang Êy cø ng©n dµi m·i. Nh­ng nghÖ thuËt næi bËt nhÊt lµm ngêi s¸ng vÎ ®Ñp t©m hån cña Hå ChÝ Minh trong tËp th¬ ®ã chÝnh lµ sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a phong vÞ cæ ®iÓn vµ tinh thÇn hiÖn ®¹i. “NhËt ký trong tï” mang ®Ëm mµu s¾c cæ ®iÓn. B¸c ®· sö dông nhiÒu tø th¬, nhiÒu h×nh ¶nh mang d¸ng dÊp cña th¬ ®­êng: “Väng nguyÖt”, “§i ®­êng”, c¸c h×nh ¶nh c«, v©n, quyÖn, ®iÓu, giao väng, øc h÷u. TËp nhËt ký ®­îc viÕt b»ng ch÷ H¸n víi thÓ lo¹i phæ biÕn lµ th¬ tø tuyÖt. TËp th¬ còng dµnh mét vÞ trÝ trang träng cho thiªn nhiªn, ®ã lµ sù kÕ thõa lèi th¬ cæ: “Th¬ x­a yªu c¶nh thiªn nhiªn ®Ñp M©y, giã, tr¨ng, hoa, tuyÕt, nói, s«ng” (C¶m t­ëng ®äc thiªn gia thi) Thiªn nhiªn trong th¬ B¸c còng hiÖn ra trong t­ thÕ mét ng­êi b¹n, mét ng­êi tri kû, chia sÎ mäi niÒm vui, nçi buån: “Hoa hång në, hoa hång l¹i rông Hoa tµn, hoa në còng v« t×nh H­¬ng hoa bay thÊu vµo trong ngôc KÓ víi tï nh©n nçi bÊt b×nh”. (C¶nh chiÒu h«m) Thiªn nhiªn hiÖn ra b»ng nh÷ng nÐt bót chÊm ph¸ nh»m ghi l¹i c¸i “thÇn” cña c¶nh: “Chim mái vÒ rõng t×m chèn ngñ Chßm m©y tr«i nhÑ gi÷a tÇng kh«ng C« em xãm nói xay ng« tèi Xay hÕt lß than ®· rùc hång” (ChiÒu tèi) Phong th¸i ung dung tù t¹i cña Hå ChÝ Minh còng mang cèt c¸ch cña mét nhµ hiÒn triÕt Ph­¬ng §«ng. “NhËt ký trong tï” mang mµu s¾c cæ ®iÓn nh­ng l¹i rÊt hiÖn ®¹i. TËp th¬ võa gièng th¬ §­êng mµ kh«ng h¼n lµ th¬ §­êng. B¸c dµnh t×nh c¶m ®Æc biÖt cho thiªn 16
3. nhiªn nh­ng Ng­êi ®Õn víi thiªn nhiªn víi t©m thÕ kh¸c th¬ §­êng. Trong th¬ §­êng, con ng­êi lu«n c¶m thÊy bÐ nhá, rîn ngîp tr­íc thiªn nhiªn, quan hÖ gi÷a con ng­êi víi thiªn nhiªn lµ vÜnh h»ng. Cßn trong “NhËt ký trong tï”, con ng­êi lu«n lµ trung t©m cña bøc tranh thiªn nhiªn, nhiÒu lóc cßn v­¬n lªn lµm chñ: “§i ®­êng míi míi biÕt gian lao Nói cao råi l¹i nói cao trËp trïng Nói cao lªn ®Õn tËn cïng Thu vµo tÇm m¾t mu«n trïng n­íc non” (§i ®­êng) Bµi th¬ gîi cho ng­êi ®äc vÒ c¸i gian lao th× Ýt mµ më ra mét kh«ng gian b¸t ng¸t, ®iÖp trïng, ®Ñp ®Ï, hïng vÜ nhiÒu h¬n. Ch¼ng thÊy ®©u ®µy ¶i xÝch xiÒng, chØ thÊy mét tr¸i tim tù do ®ang chiªm ng­ìng, ®¾m say th­ëng ngo¹n thiªn nhiªn cña nhµ nghÖ sÜ. §»ng sau c©u th¬, ta b¾t gÆp mét t©m hån lín, tha thiÕt, ®Ñp ®Ï, mét trÝ tuÖ mÉn c¶m cña bËc chÝ sÜ ®ang ®èi diÖn, chÞu ®ùng nh÷ng gian lao khñng khiÕp nh­ng ®· biÕt v­ît lªn gian lao b»ng th¸i ®é lµm chñ, b»ng phong th¸i ung dung b×nh tÜnh, víi c¸i nh×n minh mÉn, s¸ng suèt mµ khiªm tèn, gi¶n dÞ. Phong th¸i ung dung tù t¹i cña B¸c trong “NhËt ký trong tï” bÒ ngoµi th× gièng víi c¸c nhµ th¬ x­a nh­ng b¶n chÊt th× l¹i hoµn toµn kh¸c. C¸c nhµ nho x­a ung dung thanh th¶n khi ®· ë bªn lÒ cña cuéc ®êi th©y kÖ mäi cuéc th¨ng trÇm cña thÕ sù (NguyÔn Tr·i vÒ C«n S¬n, NguyÔn B×nh Khiªm ë Am B¹ch V©n). Cßn ë B¸c lµ phong th¸i ung dung, thanh th¶n cña mét ng­êi chiÕn sÜ dµy d¹n, ®øng gi÷a sãng to giã lín mµ vÉn b×nh, tù tin v× ®· n¾m ®­îc nh÷ng quy luËt cña cuéc sèng, lÞch sö. Tinh thÇn hiÖn ®¹i ®­îc thÓ hiÖn trong tËp th¬ cßn lµ t­ t­ëng, t×nh c¶m cña mét nhµ c¸ch m¹ng, mét ng­êi chiÔn sÜ céng s¶n trong thêi ®¹i míi. ChÝnh sù kÕt hîp nhuÇn nhÞ gi÷a mµu s¾c cæ ®iÓn vµ tinh thÇn hiÖn ®¹i trong “NhËt ký trong tï” ®· lµm næi bËt vÎ ®Ñp t©m hån cña Hå ChÝ Minh. T©m hån cña mét thi nh©n, nh­ng l¹i mang trong m×nh cèt c¸ch cña ng­êi chiÕn sÜ céng s¶n vÜ ®¹i. 3. §¸nh gi¸: V¨n tøc lµ ng­êi, v¨n th¬ Hå ChÝ Minh lµ ®¹o ®øc, t­ t­ëng t×nh c¶m, lµ nhÞp sèng s«i næi, phong phó cña Ng­êi. “NhËt ký trong tï” ®· ph¶n ¸nh mét c¸ch ch©n thËt vµ c¶m ®éng mét t©m hån lín, mét trÝ tuÖ lín, mét dòng khÝ lín cña ng­êi chiÕn sÜ vÜ ®¹i trong c¶nh tï ®µy. Tinh thÇn nh©n ®¹o, t×nh yªu thiªn nhiªn, yªu cuéc ®êi lµ c¸i t×nh bao la b¸t ng¸t. ý chÝ nghÞ lùc phi th­êng, phong th¸i ung dung lµm chñ hoµn c¶nh lµ chÊt “thÐp” s¸ng ngêi. “ThÐp” vµ “T×nh” hßa quyÖn trong nhau vµ ®­îc thÓ hiÖn rÊt s©u s¾c. §óng nh­ nhµ th¬ Hoµng Trung Th«ng ®· ngîi ca: “T«i ®äc tr¨m bµi tr¨m ý ®Ñp ¸nh ®Ìn táa r¹ng m¸i ®Çu xanh VÇn th¬ cña B¸c vÇn th¬ thÐp Mµ vÉn mªnh m«ng b¸t ng¸t t×nh”. §Õn víi “NhËt ký trong tï” ta may m¾n cã ®­îc bøc ch©n dung tinh thÇn tù häa cña Hå ChÝ Minh. Tõ 135 bµi th¬ ®­îc “viÕt d­íi gi¸ treo cæ” ®Òu næi bËt sù hµi hßa thèng nhÊt gi÷a con ng­êi cao c¶ víi con ng­êi b×nh th­êng. Hå ChÝ Minh mang trong m×nh sù vÜ ®¹i nh­ng còng rÊt ®çi gi¶n dÞ, méc m¹c, gÇn gòi. VÎ ®Ñp t©m hån Êy kh«ng ph¶i tù nhiªn mµ cã, mµ nã cã céi nguån s©u xa. VÎ ®Ñp ®ã b¾t nguån tõ truyÒn thèng yªu n­íc bÊt khuÊt cña gia ®×nh, tõ truyÒn thèng ®Êu tranh c¸ch m¹ng kiªn c­êng cña quª h­¬ng xø NghÖ, l¹i ®­îc thai nghÐn trong 17
4. hoµn c¶nh n« lÖ ®au th­¬ng cña d©n téc, ®­îc rÌn luyÖn trong thö th¸ch nghiÖt ng· cña nhµ tï ®Õ quèc, ®Æc biÖt nhÊt lµ kh¶ n¨ng v­ît lªn hoµn c¶nh víi b¶n lÜnh phi th­êng vµ nh·n quan xuÊt chóng cña ng­êi céng s¶n vÜ ®¹i. §i t×m hiÓu vÎ ®Ñp t©m hån cña Hå ChÝ Minh trong tËp th¬ cµng gióp chóng ta hiÓu râ h¬n vÒ con ng­êi B¸c. VÎ ®Ñp t©m hån cao quý cña Ng­êi ®· lµm r¹ng rì vÎ ®Ñp ®¹o ®øc truyÒn thèng cña con ng­êi ViÖt Nam, trë thµnh di s¶n tinh thÇn v« gi¸ ®Ó mçi chóng ta ®­îc häc tËp, noi theo c Kết luận X­a nay, nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc trë thµnh bÊt hñ, bao giê còng chinh phôc ng­êi ®äc b»ng chÝnh vÎ ®Ñp ®Ých thùc cña nã. “NhËt ký trong tï” lµ mét t¸c phÈm nh­ vËy. “Ai më cuèn s¸ch nµy sÏ gÆp mét con ng­êi” (Wan – Uyt - Man). Gi¸ trÞ hµng ®Çu cña tËp th¬ lµ ë bøc ch©n dung tinh thÇn tù häa cña Hå ChÝ Minh. §ã lµ ch©n dung cña mét nhµ c¸ch m¹ng, mét nhµ yªu n­íc vÜ ®¹i, còng lµ mét nhµ nh©n ®¹o chñ nghÜa lín, mét nhµ v¨n hãa, nhµ th¬ lín. §ã lµ “con ng­êi ViÖt Nam ®Ñp nhÊt”, nh­ng còng lµ con ng­êi cña nh©n lo¹i, cña mäi thêi ®¹i, “mét con ng­êi ®· qua mét sù ch¾t läc trong s¸ng nhÊt, ®· ®­îc n©ng lªn ®Õn mét tÇm vãc lín” (Phªlich Pita R«®righªt). Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay, “ NhËt ký trong tï” ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc søc sèng l©u bÒn trong t©m hån d©n téc. N¨m 2013 tËp th¬ ®· ®­îc thñ t­íng ChÝnh phñ c«ng nhËn lµ “ b¶o vËt quèc gia”. Chuyªn ®Ò nµy chóng t«i dõng l¹i ë viÖc t×m hiÓu vÎ ®Ñp t©m hån cña Hå ChÝ Minh trong “NhËt ký trong tï”. Trong ph¹m vi vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy, t«i rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c ®ång nghiÖp ®Ó chuyªn ®Ò nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Bµi d¹y minh häa: VẺ ĐẸP TÂM HỒN CỦA HỒ CHÍ MINH QUA 2 BÀI THƠ “NGẮM TRĂNG” VÀ “ĐI ĐƯỜNG”. A. MỤC TIÊU: - Qua hai bài thơ , HS hiểu được vẻ đẹp tâm hồn của Bác – Vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam; hiểu được phong cách thơ của Người. - Rèn cho HS kĩ năng làm văn nghị luận. - Trau dồi tư tưởng, đạo đức, lối sống cao đẹp. B. PHƯƠNG TIỆN: - Bài soạn, bảng phụ, máy chiếu. C. TIẾN TRÌNH: 1. Ổn định: 2. Kiểm tra bài : - Hỏi : Hãy giới thiệu hoàn cảnh sáng tác của hai bài thơ “ Ngắm trăng” và “Đi đường”? Qua hai bài thơ đã cho thấy được vẻ đẹp nào của Bác? * Định hướng: +Vẻ đẹp tâm hồn của một người nghệ sĩ thể hiện ở tình yêu thiên nhiên . + Vẻ đẹp tâm hồn của một người chiến sĩ thể hiện ở phong thái ung dung, lạc quan ; khát vọng tự do ; chí nghị lực phi thường . 3. Bài mới: - GV dẫn dắt vào bài: Gới thiệu mục tiêu bài học. 18
5. * ĐỀ: VẺ ĐẸP TÂM HỒN CỦA HỒ CHÍ MINH QUA 2 BÀI THƠ “NGẮM TRĂNG” VÀ “ĐI ĐƯỜNG”. ? Khi lµm mét bµi v¨n, th«ng th­êng em sÏ thùc hiÖn nh÷ng b­íc nµo? - T×m hiÓu ®Ò vµ t×m ý - LËp dµn bµi - ViÕt bµi v¨n - §äc l¹i vµ söa ch÷a. I. Tìm hiểu đề và tìm ý: - Xác định kiểu bài và vấn đề nghị luận * Tìm hiểu đề: ? - Kiểu bài: Nghị luận phân tích , chứng minh về một vấn đề trong tác phẩm VH - Vấn đề trên cần được làm rõ bằng - Nội dung: Vẻ đẹp tâm hồn của Bác những ý nào? qua 2 bài thơ. - Phạm vi : 2 bài thơ + “Nhật kí trong tù” * Tìm ý: +Vẻ đẹp tâm hồn của một người nghệ sĩ thể hiện ở tình yêu thiên nhiên . + Vẻ đẹp tâm hồn của một người chiến sĩ thể hiện ở phong thái ung dung, lạc quan ; khát vọng tự do ; chí nghị lực phi thường . II. Dàn bài: * Mở bài: - Dẫn dắt : + Cách 1: Giới thiệu về tác giả và tập - Hãy nêu nội dung phần mở bài? “Nhật kí trong tù” + Cách 2: Trực tiếp giới thiệu hai bài thơ. - Nêu vấn đề: Vẻ đẹp tâm hồn của Bác qua hai bài thơ. * Thân bài: 1/ Hoàn cảnh sáng tác 2 bài thơ : - Thân bài , em sẽ triển khai những nội - Tháng 8/1942, Bác bị chính quyền dung cụ thể nào? Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng - Giới thiệu khái quát hoàn cảnh sáng Tây – Trung Quốc. Trong thời gian 14 tác của 2 bài thơ? tháng , Người phải trải qua rất nhiều nhà tù. - Hai bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh ấy: + Ngắm trăng: bị giam cầm trong nhà lao. + Đi đường: bị xiềng xích và giải đi bộ trên đường núi, hiểm trở. 19
6. =>Khái quát: Dù trong hoàn cảnh nào ta cũng bắt gặp vẻ đẹp tâm hồn của Bác. => GV chốt và chuyển ý: 2/ Chứng minh vẻ đẹp tâm hồn : a/ Vẻ đẹp tâm hồn của một người nghệ sĩ thể hiện ở tình yêu thiên nhiên. * Trong bài “Ngắm trăng”: - Tình yêu thiên nhiên của Bác được - Bác vượt lên hoàn cảnh để chiêm biểu hiện trong mỗi bài thơ như thế ngưỡng ánh trăng với niềm xúc động, nào? bối rối: (HS nêu biểu hiện – GV chốt ý) Trong tù không rượu cũng không hoa Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ - GV phân tích tư liệu dẫn chứng: - Bác coi thiên nhiên như người bạn tri âm: “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ” “Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ - GV phân tích, liên hệ bài “Trên * Trong bài “Đi đường”: đường” - Bác say đắm trước cảnh đẹp thiên nhiên: “Núi cao rồi lại núi cao trập trùng” Núi cao lên đến tận cùng Thu vào tầm mắt muôn trùng nước non” => Khái quát: Thiên nhiên trong thơ Bác có thể là ánh trăng, núi rừng, cỏ cây hoa lá nhưng đều hiện lên thật - GV chốt và chuyển ý: trong sáng. Thiên nhiên giống như một đối tượng để Bác tâm tình. Đặc biệt hơn , thiên nhiên ấy luôn là hiện thân cho cái đẹp. Vì vậy, Bác tìm đến với thiên nhiên chính là hướng đến cái đẹp. b. Vẻ đẹp tâm hồn của một người chiến sĩ: b.1/ Thể hiện ở phong thái ung dung, lạc quan. - Phong thái ung dung, lạc qua của Bác * Trong bài “Ngắm trăng”: được biểu hiện trong mỗi bài thơ như - Cho thấy thái độ bất chấp hoàn cảnh thế nào? để hướng đến ánh trăng. (HS nêu biểu hiện – GV chốt ý) “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ” - Bác không coi mình là tù nhân mà cho mình là “thi nhân”: “Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.” * Trong bài “Đi đường”: 20
7. - Trong hoàn cảnh chuyển ngục đầy khó khăn, Bác không coi mình là tù nhân, - GV phân tích, liên hệ bài : mà là một du khách để được thưởng ngoạn cảnh núi non hùng vĩ: “ Núi cao lại núi cao trập trùng Núi cao lên đến tận cùng Thu vào tầm mắt muôn trùng nước non” => K/ định: Dù phải đối diện với thực - GV chốt và chuyển ý: tế khổ cực của nhà tù , nhưng Bác luôn thể hiện được phong thái lạc quan của người chiến sĩ cộng sản lỗi lạc. b.2/ Khát vọng do * Trong bài “Ngắm trăng”: Bác bất - Khát vọng tự do của Bác được biểu chấp sự giam cầm của nhà tù để tìm đến hiện trong mỗi bài thơ như thế nào? với ánh trăng: (HS nêu biểu hiện – GV chốt ý) “Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ” -> Đó là cuộc vượt ngục tinh thần. * Trong bài “Đi đường”: Bác luôn hướng tới không gian cao rộng: - GV liên hệ bài “ Không ngủ được” “ Núi cao lên đến tận cùng hoặc “Việt Nam có báo động”. Thu vào tầm mắt muôn trùng nước non” -> (Cảm nhận) => Khái quát: Khát vọng tự do của Bác luôn thể hiện một cách rõ nét qua hình ảnh vầng trăng, mặt trời, không gian b.3/ Ý chí, nghị lực phi thường : - Ý chí, nghị của Bác được biểu hiện * Trong bài “Ngắm trăng”: trong mỗi bài thơ như thế nào? - Chính là thái độ chủ động, lạc quan, (HS nêu biểu hiện – GV chốt ý) không chịu khuất phục trước hoàn cảnh tù đày. Trong tù không rượu cũng không hoa Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ”. * Trong bài “Đi đường” : Thể hiện qua - GV liên hệ bài “Bốn tháng rồi” hoặc bài học về đọa đức cách mạng của Bác: “Tự khuyên mình” “ Đi đường mới biết gian lao Núi cao rồi lại núi cao trập trung Núi cao lên đến tận cùng Thu vào tầm mắt muôn trùng nước non” - GV chốt và chuyển ý: => Khái quát: nhà tù đối với Bác nó giống như một trường học cách mạng. 21
8. Càng gian khó thì càng tạo cho người chiến sĩ cách mạng bản lình, tinh thần thép. 3. Đánh giá ( vẻ đẹp của 2 bài thơ): - Như vậy qua hai bài thơ ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn cao quý của Hồ Chí - Qua tìm hiểu 2 bài thơ, em có những Minh – Người cộng sản vĩ đại trong nhận xét đánh giá gì? chốn lao tù, với tình yêu thiên nhiên đắm say, phong thái ung dung lạc quan, ý chí nghị lực phi thường và khát vọng tự do cháy bỏng. - Hai bài thơ được sáng tác theo thể thơ tứ tuyệt đường luật ấy cũng phần nào cho ta thấy phong cách nghệ thuật thơ ca của Hồ Chí Minh, đó là sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp cổ điển và tinh thần hiện đại, giữa chất thép và chất tình (chất người chiến sĩ cộng sản và chất thi sĩ). - Mạch cảm xúc của bài thơ luôn vận động hướng tới ánh sáng, tương lai: -> “Ngắm trăng”: từ không gian nhà tù tăm tối, chật chội hướng tới ánh sáng và không gian bao la rộng lớn: -> “Đi đường”: Từ trải nghiệm mà rút ra bài học; từ gian lao hướng đến tự do + Và cái tôi của tác giả thường ẩn nhẹ nhàng, tinh tế, mang phong thái ung dung, thanh thản tương tự các hiền triết, tao nhân ngày xưa. - ý nghÜa: ®i tìm hiểu vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh trong hai thơ càng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về con người Bác. Vẻ đẹp tâm hồn cao quý của Người đã làm rạng rỡ vẻ đẹp đạo đức truyền thống của con người Việt Nam, - GV chốt: Qua hai bài thơ, chóng ta trở thành di sản tinh thần vô giá để mỗi không chỉ hiểu được vẻ đẹp tâm hồn chúng ta được học tập, noi theo. của Bác , mà còn hiểu nét tiêu biểu - Mở rộng: vẻ đẹp ấy chúng ta còn gặp trong phong cách thơ của Người. trong nhiều bài của Bác “Nhật kí trong tù” hat thơ ở chiến khu Việt Bắc ; bắt gặp ở các nhà thơ các mạng sau này như Tố Hữu 22
9. * Kết bài: - Khẳng định lại vấn đề: Hai bài thơ thực sự cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của Bác. Đó là vẻ đẹp của một lãnh tụ vĩ đại mang bản lĩnh cách mạng phi thường. - Suy nghĩ bản thân: - Nhãm 1,2 : ViÕt ®o¹n v¨n më bµi. - Nhãm 3,4 : ViÕt ®o¹n v¨n kÕt bµi. III. ViÕt ®o¹n v¨n: Sau 4 phóp GV gäi 2 HS ë 2 nhãm ®äc bµi. C¸c b¹n cßn l¹i nghe bµi cña b¹n IV. §äc vµ söa ch÷a: nhËn xÐt, ®¸nh gi¸. Qúa trình áp dụng: Để tiếp cận chuyên đề, tôi hướng dẫn học sinh tìm hiểu nghiên cứu, sưu tầm tưu liệu. Đồng thời tách nội dung chuyênđề thành những đề bài nhỏ ( Những bài tập)và hướng dẫn học sinh theo 4 bước: Bước 1:Tìm hiểu đề, tìm ý a, Kiểu bài - Vấn đề nghị luận - Phạm vi tư liệu b, Tìm ý: giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hệ thống luận điểm cho chuyên đè ( dựa vào khả năng khái quát tổng hợp kiến thức trong quá trình nghiên cứu ) có thể có những quan điểm khác nhau nhưng cần phải được một số ý cơ bản như đã trình bày ở phần nội dung chuyên đề - Hướng dẫn hoạc sinh tìm luận cứ . Luận cứ phải tiêu biểu chính xác, toàn diện bám sát các văn bản đã học - Xác định cách lập luận cho từng nội dung Bước 2: Lập dàn bài: - Gv hướng dẫn học sinh lập dàn bài theo 3 phần: Mở bài, Thân bài, kết luận. Cho học sinh thảo luận để rút ra dàn chung - Đối chiếu với toàn bộ bài của cô giáo rồi tụ bổ sung những vấn đề còn thiếu - Trong quá trình hình thành dàn bài, giáo viên chú ý theo dõi, thậm chí tham gia thảo luận cùng học sinh để tránh áp đặt, phát huy tính sáng tạo cho các em Bước 3: Viết bài - hướng dẫn học sinh lập luận hợp lí, sử dụng thành thạo và linh hoạt các thao tác lập luận - Hướng đẫn cách phân tích dẫn chứng - Rèn luyện dùng từ, đặt câu, đặc biệt cần rèn khả năng tư duy sáng tạo, cách tổng hợp khái quát vấn đề 23
10. - Hướng dẫn viết đoạn văn, khuyến khích viết đoạn tổng –phân –hợp Bước 4: Đọc lại và sửa chữa Cho học sinh trao đổi bài, tự sửa lỗi cho nhau, có thể tự chấm bài, nhận xét về cách diễn đạt,đặtcâu: Kết quả thực hiện chuyên đề : - Học sinh nắm được nội dung tư tưởng của tác phẩm - Rèn được khả năng khái quát được tác phẩm, cmar thụ dược tác phẩm Bồi dưỡng tình yêu thương con người, biết xây dựng nhân cách đẹp đẽ cho bản thân Trước khi thực hiện chuyên đề: Lớp Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém 8D 26 0 1 16 6 3 8E 27 0 1 20 4 2 Tổng 53 0 2 37 10 5 Sau khi thực hiện chuyên đề: Lớp Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém 8D 26 1 5 18 1 1 8E 27 2 5 18 1 1 Tổng 53 3 10 37 2 2 7. 2 Khả năng áp dụng sáng kiến Hiệu quả của đề tài được rút ra từ quá trình dạy đội tuyển, tôi nhận thấy nhìn chung đại đa số các em hiểu bài, các em có khả năng viết và diễn đật tốt Trên đây chỉ là một vài kinh nghiệm nhỏ bé của riêng tôi . Rất mong sự đóng góp chỉ bảo của lãnh đạo chuyên môn và các thầy cô đồng nghiệp để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn, có hiệu quả hơn trong những năm dạy sau. 8 Những thông tin bảo mật : Không 9 Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến - gái viên cần linh hoạt trong việc áp dụng sáng kiến vd cần lựa chọn đội tuyển ngay từ đầu năm để có kế hoạch bồi dưỡng cho các em bàng việc khảo sát chất lượng đầu năm, khảo sát đội tuyển để chọn các em vào đội được chính xác và bồi dưỡng các em cho hiệu quả 10 Đánh gia lợi ích thu được hoặc dự kiến thu được của bản than khi áp dụng đề tài: Việc áp dụng đề tài: "Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh qua 2 bài thơ " Ngắm trăng và đi đường " đã đạt được kết quả tốt cụ thể - Học sinh nắm được nội dung tư tưởng của tác phẩm - Rèn được khả năng khái quát được tác phẩm, cmar thụ dược tác phẩm. Bồi dưỡng tình yêu thương con người, biết xây dựng nhân cách đẹp đẽ cho bản thân Trước khi thực hiện chuyên đề: 24
11. Lớp Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém 8D 26 0 1 16 6 3 8E 27 0 1 20 4 2 Tổng 53 0 2 37 10 5 Sau khi thực hiện chuyên đề: Lớp Sĩ số Giỏi Khá Trung bình Yếu Kém 8D 26 1 5 18 1 1 8E 27 2 5 18 1 1 Tổng 53 3 10 37 2 2 . 11 Danh sách các tổ chức cá nhân đã tham gia áp dụng hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu Stt Tên tổ chức / cá nhân Địa chỉ phạm vi lĩnh vực áp dụng đề tài 1 Trần Thị Kim Dung Gv Trường THCS Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh Khai Quang qua 2 bài thơ " Ngắm Trăng và Đi Đường 2 Phạm Thị Diêu Thúy Gv Trường THCS Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Khai Quang Minh qua 2 bài thơ " Ngắm Trăng và Đi Đường 3 Phạm Minh Huệ Gv Trường THCS Khai Quang Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh qua 2 bài thơ " Ngắm Trăng và Đi Đường 4 Phạm Thị Hương Gv Trường THCS Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Khai Quang Minh qua 2 bài thơ " Ngắm Trăng và Đi Đường " XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Khai Quang, ngày 4 tháng 3 năm 2019 Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép của người khác Người viết Trần Thị Kim Dung 25