SKKN Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi

Nội dung tóm tắt: SKKN Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi

1. ĐỀ TÀI: “MỘT SỐ KINH NGHIỆM TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG LỒNG GHÉP GIÁO DỤC TÌNH CẢM VÀ KỸ NĂNG XÃ HỘI CHO TRẺ MẪU GIÁO 3-4 TUỔI” 1. PHẦN MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài, sáng kiến, giải pháp Trẻ em mầm non là tương lai của đất nước, đất nước có giàu mạnh, phồn vinh là nhờ vào thế hệ trẻ. Chính vì vậy phải chăm sóc giáo dục trẻ thật tốt khi trẻ đang còn ở lứa tuổi mầm non nói chung và trẻ 3-4 tuổi nói riêng. Người giáo viên mầm non ngoài việc hướng dẫn cho trẻ vui chơi, cho ăn, cho ngủ, giáo dục trẻ thành những đứa trẻ ngoan ngoãn, lễ phép thôi chưa đủ, mà nhiệm vụ của người giáo viên mầm non còn phải chú trọng đến việc giáo dục tình cảm và kỹ năng sống cho trẻ. Ngày nay, khi xã hội phát triển, trình độ tri thức của trẻ được nâng lên gấp bội, nhưng bên cạnh đó kỹ năng của trẻ dường như bị tụt lùi. Điều này thể hiện rõ chúng ta dễ dàng bắt gặp tình trạng trẻ em vô tư, thờ ơ, lạnh cảm, chưa có cách xử lý phù hợp với những tình huống diễn ra hằng ngày như: Thưa, gửi, cảm ơn, xin lỗi, thăm hỏi, giúp đỡ, hay những hành vi gây hại với môi trường: Vứt rác bừa bãi, hái hoa, bẻ cành, không thích chăm sóc cây cối, con vật xung quanh Những việc làm này vô tình sẽ làm mất dần kỹ năng sống ở trẻ. Để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, điều quan trọng là chúng ta tạo môi trường giáo dục cho trẻ. Đối với đứa trẻ kỹ năng sống là rất cần thiết nếu không có kỹ năng sống sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ là tiền đề quan trọng cho sự phát triển toàn diện, giúp trẻ có kinh nghiệm trong cuộc sống, biết điều nên làm và không nên làm, giúp trẻ tự tin, chủ động và biết cách sử lý các tình huống trong cuộc sống, khơi gợi khả năng tự phục vụ, tính tư duy sáng tạo của trẻ. "Phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ” chính là một bước chuẩn bị quan trọng nhất, là một nền tảng giúp hình thành nên cách sống tích cực của trẻ. Trên thực tế chương trình giáo dục mầm non chưa có những hoạt động giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội riêng biệt cho trẻ mà chỉ lồng ghép giáo dục tích hợp qua các hoạt động trong ngày. Nhưng bên cạnh đó số giáo viên chưa biết cách tận dụng các cơ hội trong ngày để lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ, chưa biết chọn nội dung giáo dục phù hợp với độ tuổi của trẻ. Các gia đình thường chú trọng đến việc học kiến thức của trẻ mà không chú ý đến việc phát triển tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ, luôn bao bọc, nuông chiều, làm hộ trẻ khiến trẻ ỷ lại, nhút nhát, thiếu tự tin không có khả năng chờ đến lượt, không biết chú ý lắng nghe và làm việc theo nhóm, các kỹ năng trong cuộc sống rất hạn chế. Do vậy với vai trò là một giáo viên dạy lớp 3- 4 tuổi, lứa tuổi mà trẻ thể hiện cái tôi và phát triển về mặt tâm lý rất lớn cần có người định hướng và giáo 1
2. dục trẻ về tình cảm- kỹ năng sống để góp phần giúp trẻ phát triển một cách toàn diện. Chính vì vậy mà tôi luôn trăn trở suy nghĩ làm thế nào để lồng ghép các nội dung giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong các hoạt động đạt hiệu quả cao và tôi đã quyết định nghiên cứu, chọn đề tài: "Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi" để thực hiện. 1.2. Điểm mới của đề tài, sáng kiến, giải pháp Xuất phát từ vai trò quan trọng của việc “Giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội” đối với trẻ, tôi thấy việc giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong giai đoạn hiện nay là một việc làm vô cùng quan trọng và có ý nghĩa. Nhưng làm thế nào để việc tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội một cách có hiệu quả? Điều này quả không dễ dàng đối với tất cả các giáo viên mầm non. Giáo dục kỹ năng sống phải được đo bằng sự vận dụng những kỹ năng đó vào trong cuộc sống hằng ngày như: Tự tin trong giao tiếp, kỹ năng giải quyết các vấn đề, kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng hợp tác chia sẻ. Giáo dục kỹ năng sống nhằm giúp trẻ phát triển hài hoà, toàn diện về nhân cách, cung cấp cho trẻ những kiến thức cần thiết về kỹ năng sống để các em sống sao cho lành mạnh và có ý nghĩa, biến những kiến thức về kỹ năng sống được cung cấp thành hành động cụ thể trong quá trình hoạt động thực tiễn vớí bản thân, với người khác, với xã hội, ứng phó với nhiều tình huống, học cách giao tiếp, ứng xử với mọi người, giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ và thể hiện bản thân một cách tích cực. Với đề tài này tôi biết đã thu hút được sự quan tâm nghiên cứu của rất nhiều bạn đồng nghiệp trong ngành. Đặc biệt đề tài tôi đang viết nó có những điểm mới: Tôi dành sự quan tâm và hình thành ở trẻ những kỹ năng sống. Giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại. Giáo dục cho trẻ những kỹ năng mang tính cá nhân và xã hội nhằm giúp trẻ có thể chuyển kiến thức, thái độ, cảm nhận thành những khả năng thực thụ, giúp trẻ biết xử lý hành vi của mình trong các tình huống khác nhau trong cuộc sống . 1.3. Phạm vi áp dụng đề tài, sáng kiến, giải pháp Đề tài "Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi" được áp dụng ở bất kì nơi đâu, bất kì lúc nào và ở lĩnh vực nào chúng ta cũng có thể áp dụng được một cách nhẹ nhàng, thoải mái. Nhưng bản thân tôi là một giáo viên mầm non đang dạy lớp 3-4 tuổi nên tôi muốn tập trung khai thác trong phạm vi trường mầm non. Vì thế phạm vi đề tài của tôi đang được áp dụng cho trẻ 3-4 tuổi ở trường mầm non mà tôi đang công tác. 2. PHẦN NỘI DUNG 2.1. Thực trạng của nội dung cần nghiên cứu. 2
3. Trong những năm đầu tiên của cuộc đời, đặc biệt là trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi, em nào cũng cần hình thành được một số kỹ năng, kỷ xảo, tri thức kinh nghiệm vững chắc và đầy đủ, cùng với một số thói quen đạo đức theo chuẩn mực của xã hội, đủ cho trẻ có thể cư xử trong cuộc sống hằng ngày, giao tiếp với mọi người và để người khác hiểu mình. Như chúng ta đã biết trẻ 3-4 tuổi khá hiếu động, biết bắt chước, làm theo, trẻ chưa hiểu rõ được hành động của mình đúng hay sai và như thế nào. Vì thế nên tôi luôn đặt ra câu hỏi cần cung cấp cho trẻ những gì và rèn cho trẻ những kỹ năng sống như thế nào để đạt được hiệu quả? Ở đề tài này, tôi đưa ra một số biện pháp rèn kỹ năng sống cho trẻ 3-4 tuổi, nhằm giúp trẻ phát triển toàn diện, đồng thời còn tư vấn cho phụ huynh một số biện pháp rèn kỹ năng sống cho trẻ như thế nào là tốt nhất. Năm học 2017 – 2018 tôi được Ban giám hiệu phân công phụ trách lớp 3-4 tuổi với tổng số trẻ là 33 trẻ: 16 nam, 17 nữ, trong số đó đa số trẻ chưa qua lớp nhà trẻ. Vào đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát trẻ lớp tôi phụ trách như sau : Nhóm kỹ năng xã hội cốt Trẻ nhanh nhẹn, tự Trẻ nhút nhát, STT lõi tin chưa tự tin Số trẻ Tỷ lệ% Số trẻ Tỷ lệ% - Kĩ năng ứng xử phù hợp 1 với những người gần gũi 8/33 24,2% 25/33 75,8% xung quanh. 2 - Kĩ năng hợp tác. 6/33 18,2% 27/33 81,8% - Kỹ năng tuân thủ các quy 3 7/33 21,2% 26/33 78,8% tắc xã hội. - Kỹ năng giao tiếp lịch sự, 4 7/33 21,2% 26/33 78,8% lễ phép. 5 - Kỹ năng tự phục vụ. 8/33 24,2% 25/33 75,8% - Kĩ năng kiểm soát cảm 6 6/33 18,2% 27/33 81,8% xúc. - Kỹ năng nhận thức về bản 7 10/33 30,3% 23/33 69,7% thân. Từ thực trạng đó, bản thân tôi suy nghĩ, trăn trở tìm và thử nghiệm "Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi" để giúp trẻ có kiến thức cơ bản, tạo nền tảng tốt cho quá trình học hỏi, phát triển sau này của trẻ. Khi tiến hành nghiên cứu đề tài này tôi đã gặp không ít những thuận lợi và khó khăn như sau : * Thuận lợi: 3
4. Ban giám hiệu luôn quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất và chuyên môn, bồi dưỡng phương pháp, đổi mới hình thức tổ chức hoạt động giáo dục mầm non, tạo mọi điều kiện giúp tôi thực hiện tốt chương trình giáo dục mầm non. Bản thân tôi có trình độ trên chuẩn, công tác trong ngành cũng đã lâu năm nên có nhiều kinh nghiệm trong việc tổ chức các hoạt động dạy trẻ. Tâm huyết với nghề, nhiệt tình, năng động trong mọi công việc. Thực hiện tốt chương trình chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục trẻ của Bộ giáo dục và đào tạo. Giáo viên hiểu được hoàn cảnh và điều kiện sống của trẻ ở gia đình để có biện pháp giáo dục phù hợp Một số phụ huynh nhiệt tình chia sẻ với giáo viên về tình hình của con ở nhà, thường xuyên dành thời gian trao đổi với cô giáo để cùng chăm sóc và giáo dục các con. Tuy nhiên cùng với thuận lợi, bản thân tôi còn gặp một số khó khăn sau. *Khó khăn: Về phía giáo viên: Ở trường, giáo viên chủ yếu đi sâu truyền thụ những kiến thức cho trẻ qua các giờ học, ít chú trọng đến việc rèn các kỹ năng sống cho trẻ, nên hầu hết trẻ chưa có nhiều vốn kiến thức về kỹ năng sống. Kỹ năng lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ vào các hoạt động trong ngày của giáo viên còn bộc lộ nhiều hạn chế. Về phía trẻ: Đa số trẻ chưa qua lớp nhà trẻ và trẻ được bố mẹ nuông chiều nên trẻ chưa có kỹ năng xã hội cần thiết theo độ tuổi. Về phía phụ huynh: Một số phụ huynh chưa hiểu hết được tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ và chưa quan tâm đến việc dạy kỹ năng sống cho trẻ. * Nguyên nhân thực trạng Chương trình giáo dục hiện nay còn nặng về kiến thức. Bên cạnh đó áp lực về công tác chuyên môn là quá lớn, cho nên giáo viên chủ yếu tập trung thời gian, công sức để làm tốt công tác chuyên môn; ít có thời gian để nghiên cứu, tìm hiểu, sưu tầm tài liệu về kỹ năng sống. Nhiều gia đình chưa đủ hiểu tâm lý của con em mình. Chỉ quan tâm đến việc kiếm tiền, đáp ứng nhu cầu vật chất cho con em mà lãng quên việc dạy bảo con em những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống như: Kỹ năng ứng xử, giao tiếp; kỹ năng tự bảo vệ Trẻ còn nhút nhát, chưa chủ động tham gia vào các hoạt động tập thể. Những việc trẻ có thể tự giải quyết và thực hiện được nhưng trẻ lại thụ động, trong chờ và ỷ lại vào người lớn. Công tác phối kết hợp giữa phụ huynh và cô giáo trong việc rèn và giáo dục tình cảm, kỹ năng cho trẻ chưa được thường xuyên. 2.2. Các giải pháp 4
5. Trong thực trạng đó, cũng như nhận thức được tình hình thực tế hiện nay, tôi đã suy nghĩ tìm tòi, nghiên cứu tìm ra những giải pháp nhằm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi như sau: Giải pháp 1: “ Lồng ghép giáo dục tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ trong giờ đón trẻ và trả trẻ”. Tôi luôn rèn cho trẻ những hành vi và quy tắc ứng sử xã hội trong giờ đón trẻ như: cử chỉ, lời nói lễ phép của trẻ với mọi người, kỹ năng tự chào hỏi, tự cất đồ dùng cá nhân gọn gàng Ngay từ đầu năm tôi đã tập cho trẻ ý thức tự cất đồ dùng gọn gàng, ngăn nắp lúc vào lớp cũng như lúc ra về, tôi sẽ kiểm tra xem bạn nào thực hiện chưa đạt, bạn nào đã thực hiện tốt cuối ngày tôi sẽ đánh giá và nêu gương bạn thực hiện tốt, đồng thời cũng khích lệ động viên cá nhân chưa cố gắng, từ đó việc cất đồ dùng cá nhân đúng nơi quy định không còn là “hành động” mà trở thành “ý thức”, trẻ tự thực hiện không cần phải đợi nhắc nhở hay kiểm tra. Thông qua giờ đón và trả trẻ : Tôi trò chuyện với trẻ, cho trẻ xem tranh ảnh các tình huống giáo dục kỹ năng xã hội, qua đó tạo cho trẻ một số tình huống giáo dục và khắc sâu tình cảm và các kĩ năng xã hội cho trẻ. Ví dụ: Khi cho trẻ quan sát tranh "một cậu bé đá bóng trong nhà làm vỡ lọ hoa": Tôi hỏi trẻ: Đó là hành động đúng hay sai? Với tình huống trên theo con nên làm gì để nhận lỗi? Tôi tham khảo và lắng nghe ý kiến của trẻ sau đó đưa ra ý kiến của mình để thảo luận cùng trẻ: Con có thể xin lỗi mẹ, hứa với mẹ từ nay không đá bóng ở trong nhà nữa. Ví dụ: Cho trẻ quan sát tranh bé được người khác giúp đỡ, tôi trò chuyện với trẻ: - Con đã được ai giúp đỡ bao giờ chưa? Con đã giúp đỡ ai chưa? Khi giúp đỡ ai làm một việc gì đó con có thấy vui không? Nếu được người khác giúp đỡ con sẽ làm gì? Qua đó tôi giáo dục trẻ biết nói lời cám ơn khi được người khác giúp đỡ và nhắc nhở trẻ hãy đoàn kết giúp đỡ nhau. Ví dụ: Để rèn thói quen ăn uống vệ sinh cho trẻ, tôi cho trẻ quan sát một số bức tranh có những hành động chưa đúng và trò chuyện với trẻ về hành động mà trẻ thấy trong bức tranh, qua đó giáo dục trẻ biết rửa tay trước khi ăn và không ăn những thức ăn đã rơi xuống đất. Giải pháp 2: “Lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong giờ hoạt động học” Phát triển tình cảm cho trẻ qua hoạt động khám phá: Ví dụ: Qua hoạt động phám phá theo chủ đề "Bản thân" tôi giáo dục trẻ ý thức về bản thân như cho trẻ tự giới thiệu về mình với các bạn: Tên, tuổi, giới tính, những điều bé thích, không thích. Nhận biết và thể hiện cảm xúc, tình cảm với bạn bè 5
6. qua hoạt động khám phá "Gương mặt vui, gương mặt buồn": giúp trẻ nhận biết một số trạng thái, cảm xúc vui buồn, sợ hãi, tức giận Ví dụ: Qua hoạt động khám phá theo chủ đề gia đình: Khi cho trẻ quan sát một số vật dụng nguy hiểm như: ổ điện, bếp đang đun, phích nước nóng qua đó giáo dục trẻ biết tránh một số hành động có thể gây nguy hiểm cho bản thân và người khác. Bồi dưỡng cho trẻ kinh nghiệm sống, nhân cách tốt đẹp qua những câu truyện bài thơ, tục ngữ, ca dao, đồng dao Ví dụ: Trong bài thơ “Thỏ bông bị ốm” với nội dung “Bạn Thỏ bị đau bụng với lý do ăn thức ăn còn sống, uống nước ngoài ao” nhằm lồng ghép giáo dục kỹ năng an toàn, tự bảo vệ (không ăn thức ăn chưa được nấu chín, không ra gần bờ ao, giếng nước dễ xảy ra tai nạn), Được nghe kể chuyện là điều trẻ rất thích, do đó tôi lựa chọn câu chuyện phù hợp để lồng ghép giáo dục kỹ năng xã hội cho trẻ. Chẳng hạn chủ đề Bản thân, với câu chuyện “Cậu bé mũi dài” có nội dung giáo dục “tất cả các bộ phận trên cơ thể bé đều rất quan trọng”, khi đó cô chuyển tải những thông điệp quý báu “kỹ năng tự nhận thức bản thân”, hãy biết giữ gìn và bảo các bộ phận trên cơ thể mình. Ví dụ: Khi kể cho trẻ nghe các câu chuyện mang tính giáo dục tình cảm như Tích Chu, ba cô gái qua câu truyện tôi đặt ra những câu hỏi tình huống như: Ví dụ người thân trong gia đình mình bị ốm con sẽ chăm sóc họ như thế nào? Con sẽ làm gì để họ đỡ buồn và nhanh khoẻ? Với chủ đề “Gia đình” thông qua câu chuyện “Chú vịt xám” tôi giáo dục kỹ năng xã hội cho trẻ: “Khi được bố mẹ cho đi công viên, siêu thị hoặc đến những nơi công cộng thì phải đi với bố mẹ, không được chạy lung tung để khỏi bị lạc” qua đó tôi đặt ra những câu hỏi tình huống dạy trẻ, nếu chẳng may con bị lạc thì con sẽ làm thế nào? Tôi đã cho trẻ suy nghĩ và mời trẻ đưa ra cách giải quyết, tôi lắng nghe ý kiến của trẻ, gợi mở cho trẻ bằng các câu hỏi : Theo con làm như vậy có được không? Tại sao? Sau đó, cô giúp trẻ rút ra phương án tối ưu nhất: Khi bị lạc mẹ, bé hãy bình tĩnh, không khóc và chạy lung tung mà hãy đứng yên tại chỗ bị lạc chờ vì bố, mẹ sẽ quay lại chỗ đó để tìm bé, nếu muốn nhờ người lớn gần đó giúp đỡ bé phải tìm công an hoặc những người mặc đồng phục (bảo vệ, nhân viên)ở gần chỗ đó để nhờ giúp đỡ để tìm bố mẹ. Tuyệt đối không đi theo người lạ dù người đó có hứa sẽ đưa về với bố mẹ vì có thể đó sẽ là kẻ xấu lợi dụng cơ hội đó bắt cóc hoặc làm hại bé Rèn sự mạnh dạn, tự tin và tình yêu gia đình, bạn bè, yêu quê hương đất nước cho trẻ qua hoạt động âm nhạc hoặc các hoạt động khác diễn ra trong hoạt động học cũng vậy, tôi luôn chọn nội dung phù hợp với trẻ lớp mình, kết hợp với phương pháp dùng lời, phương pháp trực quan, trẻ được nghe, được xem hình ảnh cùng với sự giảng giải của cô, trẻ sẽ thấm nhuần ý nghĩa của cuộc sống xung quanh, từ đó trẻ tích luỹ cho mình những bài học kinh nghiệm. Hàng ngày tôi ghi 6
7. chép từng chi tiết về sự tiến bộ của trẻ, các mối quan hệ với cô, với bạn, ghi chép những kỹ năng trẻ đạt được trong mỗi ngày, lưu trữ dữ liệu, sản phẩm để đánh giá trẻ, đồng thời có cơ sở để thay đổi, bổ sung các biện pháp giáo dục từng trẻ và giúp trẻ hình thành các kỹ năng xã hội. Giải pháp 3: Lồng ghép giáo dục tình cảm và kĩ năng xã hội cho trẻ trong giờ hoạt động ngoài trời. Hoạt động ngoài trời là cũng là một hoạt động mà tôi có thể lồng ghép tích hợp nhiều kỹ năng xã hội cần thiết. Ví dụ: “Nhìn ngắm hoa đẹp” trẻ thể hiện cảm xúc vui vẻ, thoải mái, từ đó trẻ yêu thích cái đẹp, yêu thiên nhiên. Ví dụ: Khi cho trẻ lao động nhổ cỏ tưới cây, quan sát và trò chuyện về cây xanh, cây hoa, tôi sẽ trò chuyện cùng trẻ để về ích lợi của việc làm hình thành ở trẻ lòng tự hào khi được góp công sức của mình vào việc làm cho môi trường xanh - Sạch - đẹp. Khi cho trẻ dạo chơi sân trường, tôi thường đặt câu hỏi với trẻ: Làm thế nào để sân trường sạch đẹp? (nhặt lá cây rơi, nhặt rác bỏ vào thùng rác, hình thành được kỹ năng ứng xử văn minh cho trẻ không những ở trường mà trẻ sẽ thực hiện việc giữ vệ sinh nhà, ở nơi công cộng. Hay trong hoạt động ngoài trời, khi trẻ chơi tự do, vừa quan sát trẻ chơi tôi vừa hướng dẫn trẻ cách chơi an toàn: Khi leo lên cầu trượt thì xếp hàng theo thứ tự, biết chờ đến lượt, không chen lấn, xô đẩy, đùa nghịch, hò hét, tuyệt đối không tranh giành đồ chơi, chơi đu quay không quay quá nhanh Giải pháp 4: Lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong giờ hoạt động góc. Hoạt động góc phản ánh sự sáng tạo, độc đáo của nhận thức và ngôn ngữ, nó là tác động qua lại giữa trẻ với môi trường xung quanh. Khi trẻ hoạt động góc có nghĩa là đang sống trong cuộc sống thực, trong khi chơi trẻ được đối thoại cùng nhau, trao đổi thỏa thuận, thương lượng cùng nhau, trẻ phải nói cho bạn chơi hiểu và phải hiểu lời bạn cùng chơi, từ đó làm cho trí tuệ của trẻ phát triển mạnh mẽ chịu ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển tình cảm xã hội của trẻ hướng đến cái đẹp trong giao tiếp, góp phần hình thành hành vi văn minh trong xã hội, hình thành thái độ tích cực của trẻ với bản thân. Ví dụ: Trong chủ đề “nghề nghiệp” ở góc phân vai có trò chơi “bác sĩ”, bác sĩ khám bệnh cho bệnh nhân với thái độ vui vẻ, niềm nở, y tá cấp phát thuốc và dặn bệnh nhân uống thuốc đúng giờ và ngồi chờ khám theo lượt. Tôi thường nhập vai chơi với trẻ và hướng cho cô y tá dẫn người già và trẻ nhỏ được ưu tiên đi khám trước. Có thể nói trẻ đóng vai bác sĩ đã có kinh nghiệm sống rất tốt và trẻ đã áp dụng ngay trong quá trình chơi, kỹ năng giao tiếp và ứng xử văn minh được thể hiện. 7
8. Ví dụ: Ở chủ đề “Giao thông” khi chơi “ Mẹ chở con đi học bằng xe máy”, yêu cầu trẻ phải đội mũ bảo hiểm, qua đó tôi dạy trẻ cách đội, cách gài dây, thao tác lặp đi lặp lại 2- 3 lần, từ đó hình thành kỹ năng tự phục vụ cho trẻ. Hoặc với trò chơi “Đi ô tô” tôi cũng chú ý xem cách thể hiện của trẻ để có những gợi mở kịp thời như : Các bác đã thắt dây an toàn chưa, đừng thò đầu, thò tay ra ngoài khi xe đang chạy nhé. Với nhóm “ Nấu ăn” , tôi cũng lưu ý đến những thao tác mà trẻ thể hiện vai của mình : Ví dụ : Bắc nồi lên bếp ga đặt đã đúng giữa bếp chưa? Nếu không sẽ dễ đổ và xảy ra tai nạn, nấu xong phải nhớ tắt bếp, bắc nồi phải dùng cái lót tay để không bị bỏng. Trong thời gian gần đây, cháy nổ là hiểm hoạ luôn rình rập với tất cả mọi nhà. Chính vì vậy, với trẻ mẫu giáo nhỡ tuy trẻ còn nhỏ tuổi song tôi nghĩ rằng cũng cần dạy cho trẻ một số kỹ năng ứng biến nếu chẳng may có điều đó xảy ra . Tôi đã đưa tình huống : “Nếu bé thấy có khói, hoặc cháy ở đâu đó bé sẽ phải làm thế nào?” Qua tình huống này tôi dạy trẻ : Khi thấy có khói hoặc cháy ở đâu, trước hết bé phải chạy xa chỗ cháy, hãy hét to để báo với người nhà và những người xung quang có thể nghe thấy. Nếu không có người ở nhà thì chạy báo cho hàng xóm. Từ những tình huống cụ thể mà rất dễ xảy ra đối với trẻ, bằng cách cho trẻ thảo luận, yêu cầu trẻ suy nghĩ, vận dụng vốn hiểu biết của mình đã có để tìm cách giải quyết vấn đề. Thông qua đó cô giúp trẻ tìm ra phương án tối ưu nhất, đó cũng chính là kinh nghiệm mà tôi dạy trẻ. Thông qua hoạt động đó cũng giúp trẻ có sự tư duy lôgíc, biết cách diễn đạt suy nghĩ của mình, và giúp trẻ có thêm kinh nghiệm trong cuộc sống. Ví dụ: Với nhóm bán hàng: Tôi rèn kỹ năng giao tiếp lịch sự, lễ phép cho trẻ, rèn trẻ đưa đón đồ dùng cho bạn bằng 2 tay, rèn tinh thần đoàn kết khi chơi, khi chơi không ném đồ chơi bừa bãi, chơi xong giáo dục trẻ có ý thức cất đồ dùng, đồ chơi gọn gàng. Với chủ đề “Gia đình” dạy trẻ kỹ năng chia sẻ, thể hiện sự quan tâm lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình, ví dụ như: Gọi điện thoại hỏi thăm, chăm sóc ông bà, gia đình cùng nhau đi du lịch, thăm hỏi lẫn nhau lúc ốm đau Hoạt động vui chơi diễn ra trong thời gian tương đối dài (40 phút), có rất nhiều tình huống xảy ra, tôi luôn bao quát và kịp thời can thiệp để điều chỉnh hành vi, giúp trẻ có thói quen tốt, biết được điều gì nên làm, điều gì không nên làm, lâu dần những thói quen tốt, những hành vi đẹp sẽ được tích luỹ và trở thành kỹ năng xã hội đối với trẻ. Một đứa trẻ nếu thiếu kỹ năng tự phục vụ sẽ dẫn đến lười biếng, thụ động và khó khăn khi tham gia vào các hoạt động tập thể. Thực hiện kế hoạch chỉ đạo 8
9. chuyên môn của Phòng giáo dục và kế hoạch chuyên môn của nhà trường đã xác định mục tiêu và xây dựng kế hoạch về giáo dục kỹ năng tự phục vụ cho trẻ trong năm học, tôi luôn bám sát và rèn cho trẻ các kỹ năng tự phục vụ theo tuần. Giải pháp 5: Lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong giờ ăn ngủ, vệ sinh. Trong giờ ăn, ngủ, vệ sinh, kỹ năng tự phục vụ được rèn luyện, được giáo dục thường xuyên nhất. Ngay từ đầu năm học tôi đã dạy trẻ biết xả nước thì phải giữ gìn quần áo chân tay sạch sẽ, trước khi ăn là phải rửa tay, lau mặt. Dạy trẻ có những hành vi văn hóa trong ăn uống, qua đó dạy trẻ kỹ năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập như: Biết tự rữa tay sạch sẽ trước khi ăn, chỉ ăn uống tại bàn ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống, ăn uống gọn gàng, không rơi vãi, nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, ngậm miệng khi nhai thức ăn, biết mời trước khi ăn, ngồi ngay ngắn, ăn hết suất. không làm ảnh hưởng đến người xung quanh. Ăn xong trẻ giúp cô lau bàn, cất ghế. Khi trẻ ngủ: Rèn cho trẻ nền nếp khi ngủ, không nói chuyện, không nằm sấp, không cầm đồ chơi trong tay, khi ngủ dậy giúp cô gập thảm, cất gối Cứ như thế ngày này qua ngày khác, lâu dần trẻ tự thực hiện thành nề nếp mà không cần tôi phải nhắc nhở. Những kỹ năng ấy không những được trẻ thực hiện ở trường mà còn thực hiện ở nhà, hay ở bất cứ đâu khi trẻ đi đến. Giải pháp 6: Lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ trong hoạt động nêu gương bé ngoan trong ngày, trong tuần. Với cách làm này tôi giúp trẻ nhút nhát, thụ động mạnh dạn tự tin hơn với mọi hoạt động trong ngày. Bản thân trẻ rất quan tâm tới: “Bảng bé ngoan” khi trẻ được lên cắm cờ trẻ sẽ rất phấn khởi, tự hào với các bạn bè, mong chờ được khoe với bố mẹ vào mỗi buổi chiều, báo cáo lại kết quả vì sao mình được lên cắm cờ cho bố mẹ biết. Từ đó tôi đã dần tạo cho trẻ tính mạnh dạn tự tin trong giao tiếp với bạn bè, biết giúp đỡ cô, biết làm việc tốt với bản thân và người khác để được công nhận. Tôi sẽ đưa ra các tiêu chí được lên cắm cờ: chăm giơ tay phát biểu, biết giúp đỡ cô và bạn bè, mạnh dạn tự tin mọi hoạt động trong lớp học biết tự phục vụ bản thân Và tùy thuộc vào đối tượng mà tiêu chí đó có được cô và các bạn công nhận hay không. Với cách làm này trẻ sẽ luôn vui vẻ, tự tin, phấn đấu để cuối ngày được lên cắm cờ từ đó luôn diễn ra sự cạnh tranh rất lành mạnh giữa các trẻ. Kết quả giúp trẻ tự có nhu cầu hoàn thiện bản thân cao, trẻ sẽ mạnh dạn tự tin hơn trong các trong các hoạt động trong ngày, dần dần thói quen tốt nảy sinh trở thành một nhu cầu, một kỹ năng sống tốt của trẻ. Giải pháp 7: Trao đổi, hướng dẫn phụ huynh nội dung và cách giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ. Cha mẹ là tấm gương đầu tiên cho trẻ học tập những thói quen tốt. Việc phối hợp với phụ huynh trong giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ là vô cùng 9
10. cần thiết. Trong các buổi đón trẻ tôi thường trao đổi những nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, dễ thực hiện và mang tính thuyết phục, tôi thường xuyên trao đổi những kỹ năng tự phục vụ trong tuần cho cha mẹ trẻ biết để cùng phối hợp rèn trẻ đạt hiệu quả cao nhất, tôi luôn khuyến khích phụ huynh tạo điều kiện để trẻ tự phục vụ bản thân: rửa mặt, đánh răng, thay quần áo, tự chọn quần áo, đồ dùng cá nhân chuẩn bị đi học, nhắc nhở phụ huynh cần dạy trẻ những kỹ năng như: Ghi nhớ số điện thoại của bố, mẹ, địa chỉ gia đình để trẻ có thể tự bảo vệ bản thân khi gặp nguy hiểm. Phụ huynh hãy cho trẻ được chơi, bày đồ chơi, không cấm đoán trẻ, lúc này cần thiết nhất là dạy trẻ phải tự cất đồ chơi hoặc ba mẹ cùng cất với trẻ, tuyệt đối không nên làm thay cho trẻ. Hãy cho trẻ cùng tham gia công việc trong gia đình, nêu lên hiểu biết và suy nghĩ của mình, từ đó sẽ có hướng điều chỉnh kỹ năng xã hội phù hợp với trẻ 3-4 tuổi. Tôi tuyên truyền phụ huynh cần phối hợp với giáo viên một cách chặt chẽ và hợp lý bằng việc tham gia tình nguyện vào quá trình giáo dục trong nhà trường. Cha mẹ nên tham gia vào các buổi trao đổi với giáo viên, tham gia các buổi họp của nhà trường và dự một số giờ học, dự các hoạt động ngoại khoá, chỉ bằng cách đó thôi cha mẹ đã giúp trẻ hiểu rằng học là phải học cả đời. Cần giáo dục để trẻ cảm thấy thoải mái tự tin trong mọi tình huống của cuộc sống. Nếu cha mẹ muốn giáo dục trẻ biết tự giữ kỷ luật, trước hết cần đánh thức sự tự ý thức của trẻ, cố gắng khơi gợi để trẻ luôn nghĩ về bản thân mình một cách tích cực và đừng bao giờ phá vở suy nghĩ tích cực về bản thân trẻ. Trong gia đình, việc dạy trẻ những nghi thức văn hóa trong ăn uống rất cần thiết. Để trẻ có được những kỹ xảo, thói quen sử dụng đồ dùng một cách chính xác và thuần thục và khéo léo, không chỉ đòi hỏi trẻ phải thường xuyên luyện tập, mà còn phải đáp ứng được những nhu cầu của trẻ, đó là cung cấp cho trẻ những mẫu hành vi văn hóa, những hành vi đúng, đẹp, văn minh của chính cha mẹ và những người xung quanh trẻ. Tôi tuyên truyền để phụ huynh hiểu giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ hiện nay là điều mà mỗi cá nhân, bậc làm cha, làm mẹ đều phải quan tâm, tuyên truyền để họ hiểu điều quan trọng trong việc rèn luyện giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội chính là việc “không nên cấm đoán trẻ làm mà hãy dạy trẻ cách thực hiện chúng”. Cô giáo, cha mẹ là tấm gương, bằng việc làm đơn giản, gần gũi hàng ngày mà dạy kỹ năng xã hội cho trẻ. 2.3. Kết quả đạt được: Sau khi áp dụng "Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi" trong năm học 2017 – 2018 tôi đã thu được đết quả như sau: * Đối với giáo viên: 10
11. Giáo viên có thêm nhiều kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ. Giáo viên yên tâm, phấn khởi hơn khi tổ chức các hoạt động trong ngày mà không cần lo lắng e dè mỗi khi có Ban giám hiệu dự giờ thăm lớp hay đón đoàn thanh tra kiểm tra hoặc tham gia vào các hoạt động kỷ niệm ngày hội ngày lễ nào đó. * Đối với phụ huynh: Phụ huynh hưởng ứng, thường xuyên trao đổi và cùng phối kết hợp với giáo viên để cùng giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ và rất tin tưởng cô giáo bởi họ tự nhận thấy rõ sự tiến bộ của con mình. Một số phụ huynh trước đây không hài lòng khi cô giáo giao cho trẻ làm những việc vừa sức và một số kỹ năng tự phục vụ, nay họ đã nhận thức được vấn đề và đã rất nhiệt tình phối hợp với giáo viên và rất yên tâm khi đưa con đến lớp. Giao tiếp giữa bố mẹ và con cái tốt hơn, đa số cha mẹ dịu dàng, ít la mắng trẻ, thay đổi trong cách rèn kỹ năng cho trẻ, phân việc cho trẻ, không cưng phụng trẻ thái quá. * Đối với trẻ: Sau khi tiến hành những giải pháp trên tôi thấy trẻ đã có kỹ năng xã hội cần thiết phù hợp với độ tuổi. Trẻ tham gia vào các hoạt động một cách tự tin, mạnh dạn. Trẻ lớp tôi có sự chuyển biến rõ nét về việc hình thành các kỹ năng giao tiếp, hợp tác làm việc theo nhóm, biết chia sẻ, cư xử với nhau một cách thân thiện và phát triển những phẩm chất tốt đẹp như: Tính kiên trì, tính trung thực, biết nhường nhịn Trẻ tự tin tham gia vào các hoạt động của trường, lớp. Tỏ thái độ với hành vi đúng- sai, tốt- xấu, biết quan tâm bảo vệ môi trường. So với đầu năm, các nhóm kĩ năng xã hội của trẻ đã tiến bộ rõ rệt: Trẻ nhanh nhẹn, tự Trẻ nhút nhát Nhóm kỹ năng xã hội cốt lõi TT tin chưa, tự tin Số trẻ Tỷ lệ% Số trẻ Tỷ lệ% - Kỹ năng ứng xử phù hợp với 1 những người gần gũi xung 24/33 72,7/% 9/33 27,3% quanh. 2 - Kỹ năng hợp tác. 25/33 75,8% 8/33 24,2% - Kỹ năng tuân thủ các quy tắc 3 26/33 78,8% 7/33 21,2% xã hội. - Kỹ năng giao tiếp lịch sự, lễ 4 27/33 81,8% 6/33 18,2% phép. 5 - Kỹ năng tự phục vụ. 28/33 84,8% 5/33 15,2% 6 - Kỹ năng kiểm soát cảm xúc. 27/33 81,8% 6/33 18,2% 11
12. 7 - Kỹ năng nhận thức về bản thân. 28/33 84,8% 5/33 15,2% 3. PHẦN KẾT LUẬN 3.1. Ý nghĩa của đề tài, sáng kiến, giải pháp Sau một thời gian nghiên cứu tìm ra "Một số kinh nghiệm tổ chức các hoạt động lồng ghép giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo 3 - 4 tuổi" tôi thấy rằng : Trẻ em được giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội tốt thì sẽ giúp trẻ mạnh dạn tự tin hơn, giúp trẻ có khả năng thích nghi và thành công trong cuộc sống dễ dàng hơn. Giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ là một việc làm hết sức quan trọng và cần thiết. Điều đó giúp cho trẻ tự tin, chủ động xử lý linh hoạt các tình huống trong cuộc sống. Thực tế phát triển tình cảm kỹ năng xã hội của trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo bé chỉ đơn giản là giao tiếp tốt, biết vui chơi với bạn, biết xin lỗi hoặc cảm ơn đúng lúc, để thích nghi với môi trường khác nhau .Một đứa trẻ chờ đến lượt chơi sẽ là người biết kiên nhẫn, một đứa trẻ được tập thích nghi với đám đông sẽ trở thành người biết tự chủ và tự tin sau này. Đó chính là những lợi ích về lâu dài mà ngày nay chúng ta quan tâm nhiều hơn đến việc trang bị kỹ năng xã hội cho con ngay từ tuổi mầm non. Cũng cần nói thêm rằng trẻ nhỏ chỉ có thể tích luỹ kỹ năng xã hội thông qua những trải nghiệm thực tế, trong mỗi đứa trẻ đều có những tài năng tiềm ẩn, sự chuẩn bị kỹ càng từ lúc đầu đời chính là chìa khoá thành công cho tương lai mỗi cháu. Chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ lứa tuổi mầm non chính là cơ sở giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ là nền tảng cho quá trình học tập suốt đời của trẻ. Là giáo viên mầm non chúng ta hãy luôn khuyến khích trẻ mạnh dạn tham gia các hoạt động, tự tin vào bản thân, đồng thời, khuyến khích trẻ khi tham gia vào trò chơi, cần biết cải tiến, sáng tạo các cách chơi và cố gắng đạt mục đích, đây chính là những kỹ năng cơ bản để sống và làm việc sau này. Thông qua việc nghiên cứu đề tài cho thấy để giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ mẫu giáo bé giáo viên phải xác định được được mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của việc hình thành tình cảm và các kỹ năng xã hội cho trẻ trong mọi hoạt động. Bên cạnh những lời nói khích lệ nêu gương, khuyến khích những hành vi, lời nói tốt của trẻ. Các bậc làm cha mẹ, cô giáo, những người lớn cần nhẹ nhàng, khéo léo khi giáo dục tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ, không nên hạ thấp khả năng của trẻ, không dọa nạt hay bắt trẻ phải làm những việc quá sức của trẻ. Ngoài lòng yêu nghề mến trẻ, người giáo viên phải có năng lực sư phạm, trình độ chuyên môn, biết vận dụng những lý luận vào thực tế và có lòng kiên trì, kiên nhẫn trong công việc, có sự quan tâm đến đặc điểm của từng cá nhân trẻ. Giáo viên cần phải là người có kỹ năng xã hội tốt và luôn là tấm gương sáng cho trẻ noi theo. 12
13. Tích cực trau dồi học hỏi, tự bồi dưỡng kiến thức qua sách báo, các phương tiện thông tin đại chúng, internet, qua bạn bè, đồng nghiệp để nâng cao trình độ chuyên môn, làm phong phú vốn sống và vốn hiểu biết của mình về nhiều lĩnh vực. Đó là những bài học kinh nghiệm mà tôi đã rút ra trong quá trình quan sát và dạy trẻ. 3.2. Kiến nghị đề xuất Từ những việc làm cụ thể và kết quả đạt được như vậy song để ngày càng nâng cao chất lượng giáo dục tình cảm- kỹ năng xã hội cho trẻ ở các trường mầm non nói chung và trường mầm non nơi tôi giảng dạy nói riêng. Tôi xin mạnh dạn đề xuất thêm một số ý kiến như sau: *Đối với Ban Giám hiệu: Ban Giám hiệu luôn tổ chức các buổi hội thảo về chuyên đề giáo dục tình cảm- kỹ năng xã hội để giáo viên được trao đổi những vướng mắc trong việc dạy trẻ. * Đối với giáo viên: Trong quá trình lồng ghép tổ chức các hoạt động giáo dục tình cảm- kỹ năng xã hội cho trẻ, giáo viên phải linh hoạt, sáng tạo. Thường xuyên thay đổi các hình thức và sử dụng các thủ thuật, giúp trẻ hứng thú và hoạt động một cách tích cực. Biết vận dụng biện pháp lồng ghép một cách khoa học, nhẹ nhàng, thoải mái để khai thác tối đa hoạt động nhận thức về tình cảm- kỷ năng sống cho trẻ. Bản thân mỗi giáo viên không ngừng học tập, trau dồi kiến thức để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ và trình độ nhận thức. *Đối với phụ huynh: Đưa đón con em đi học đúng giờ và chuyên cần để đảm bảo trẻ được tiếp thu kiến thức một cách có hệ thống, liên tục. Phụ huynh cần trao đổi, phối hợp với giáo viên trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ để có biện pháp giáo dục mềm dẻo, phù hợp với trẻ ở nhà. Phụ huynh cần tạo điều kiện giúp đỡ cho giáo viên trong việc sưu tầm các nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương để phục vụ cho việc làm đồ dùng đồ chơi phát huy được khả năng sáng tạo của trẻ. Trên đây là một số bài học kinh nghiệm mà bản thân tôi đúc rút ra từ tình hình thực tế giảng dạy. Tuy nhiên bài sáng kiến kinh nghiệm của tôi cũng không tránh khỏi những hạn chế, kính mong sự góp ý, giúp đỡ của hội đồng sư phạm nhà trường, bạn bè đồng nghiệp, phòng giáo dục đào tạo để tôi có nhiều kinh nghiệm hơn trong công tác giảng dạy. Tôi xin chân thành cảm ơn! 13