Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng cho việc giảng dạy và ôn tập môn Ngữ văn THPT

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng cho việc giảng dạy và ôn tập môn Ngữ văn THPT

1. TRƯỜNG THPTĐỀ THI THỬ THPT QUỐC GIA NGUYỄN KHUYẾN NĂM HỌC: 2015-2016 MÔN: NGỮ VĂN- LỚP 12 Thời gian: 150 phút (Đề thi gồm 01 trang) Phần 1: Đọc hiểu (3,0 điểm) Đọc đoạn văn bản sau và trả lời các câu hỏi từ 1- 4: “Nhật Bản còn có một tên xinh đẹp mà tôi muốn nhắc đến đó là xứ sở hoa anh đào .Hoa anh đào tiếng Nhật gọi là Sakura, thuộc giống mận và mơ nhưng gốc gác là họ hoa hồng, có các màu trắng, hồng và đỏ. Có loại trắng khi nở chuyển sang hồng, cũng có loại màu hồng rồi chuyển sang hồng phai. Có loại lá rụng thì cây mới đâm hoa sau đó nảy lộc, có loại hoa và lộc nảy cùng lúc Các đời Vua và các đời Thủ tướng Nhật thường chiêu đãi các đoàn khách nước ngoài dưới vườn hoa anh đào đầy hoa nở. Mùa hoa nở thanh niên nam nữ cắm trại và vui chơi dưới tán anh đào, người già thì rủ bạn tâm giao uống rượu Sake dưới gốc hoa. Nếu một cánh anh đào rơi vào chén rượu thì đó là may mắn. Lộc đến, cả nhóm hân hoan vui mừng và việc đó thường đến với mọi người khi có một làn gió nhẹ, các cánh hoa rơi lãng đãng và cố rượu nào cũng được một cánh hoa Theo truyền thuyết “Cố Sự Ký” của nước Nhật thì Sakura (Hoa anh đào) là cách gọi lái từ Sakuya của nữ thần Konohara Kakuya Hime gọi tắt là Sa Sakuya, nàng có sắc đẹp lộng nước nghiêng thành, nàng là người đầu tiên gieo hạt cây hoa này trên núi Phú Sĩ. Khi cánh hoa đầu tiên nở thì nàng cũng hóa thân dưới gốc, nên mọi người đặt tên cho loại hoa bất tử đó là Sakura”. (Trình Quang Phú, Cảm nhận xứ sở hoa anh đào, Văn nghệ, 25/01/2014) 1) Đoạn văn sử dụng phương thức biểu đạt chính nào? (0,25đ) 2) Qua đoạn văn trên, anh/chị hiểu vì sao người ta gọi Nhật Bản là “xứ sở hoa anh đào”? (0,5đ) 3) Theo anh/chị, loài hoa nào có thể được coi là biểu tượng của đất nước, con người Việt Nam? Hãy giới thiệu về loài hoa ấy trong khoảng 5- 7 dòng (0,5đ) 4) Anh/chị có suy nghĩ gì về “Lễ hội hoa anh đào” được tổ chức hàng năm ở 76
2. Việt Nam trong thời gian gần đây? (0,25đ) Đọc đoạn văn bản sau và trả lời các câu hỏi từ 5- 8: Các con đứng như tượng đài quyết tử Thêm một lần Tổ quốc được sinh ra Dòng máu Việt chảy trong hồn người Việt Đang bồn chồn thao thức với Trường Sa Có nơi nào như Đất nước chúng ta Viết bằng máu cả ngàn chương sử đỏ Khi giặc đến vạn người con quyết tử Cho một lần Tổ quốc được sinh ra (Trích “Tổ quốc ở Trường Sa”- Nguyễn Việt Chiến) 5) Chỉ ra và nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu đầu của đoạn thơ? 6) Vì sao tác giả lại viết “Có nơi nào như đất nước chúng ta/ Viết bằng máu cả ngàn chương sử đỏ”? 7) Anh (chị) cảm nhận như thế nào về câu thơ “Dòng máu Việt chảy trong hồn người Việt/ Đang bồn chồn thao thức với Trường Sa”? Trình bày trong khoảng 5-7 dòng? 8) Cảm xúc chủ đạo của đoạn thơ là gì? Phần 2: Làm văn (7,0 điểm): Câu 1: Nghị luận xã hội (3,0 điểm) Thấy nhiều bạn bè thờ ơ, xa rời Lịch sử, chỉ học để kiểm tra cho qua môn rồi quên nên cả nhóm học sinh gồm Lê Nguyễn Kim Tuyền, Phạm Lý Minh Thư, Bùi Diệp Yến Linh, Bùi Thị Anh Thư, lớp 12, trường THPT Đức Trọng và em Võ Viết Tiến, học sinh trường chuyên THPT Thăng Long (Lâm Đồng) quyết định làm video ngắn để ôn lại tiến trình lịch sử Việt Nam. Kết thúc video là lời nhắn nhủ: “Đất nước hôm nay còn nhiều trăn trở nhưng cũng đầy hy vọng. Thế hệ trẻ phải biết xót ruột cho 77
3. đất nước. Điều cần làm là đặt niềm tin và chắp cánh cho ước mơ của mình ngay hôm nay" (Theo VnExpress- ngày 18/01/2016) Việc làm và lời nhắn nhủ của nhóm bạn trên gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì? Chia sẻ những suy nghĩ đó trong bài văn nghị luận khoảng 600 chữ? Câu 2: Nghị luận văn học (4,0 điểm) Khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn là đặc điểm nổi bật trong thơ Việt Nam 1945- 1975. Bằng việc cảm nhận hai đoạn thơ sau, anh (chị) hãy bình luận ý kiến trên: a) Những đường Việt Bắc của ta Đêm đêm rầm rập như là đất rung Quân đi điệp điệp trùng trùng Ánh sao đầu sung bạn cùng mũ nan (Theo sgk Ngữ văn 12 tập 1- 2013- NXBGD) b) Đất là nơi anh đến trường Nước là nơi em tắm Đất Nước là nơi ta hò hẹn Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm (Theo sgk Ngữ văn 12 tập 1- 2013- NXBGD) 78
4. Trường THPT Nguyễn Khuyến ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI NĂM HỌC 2015-2016 MÔN: NGỮ VĂN (Thời gian làm bài 180 phút không kể thời gian giao đề) Câu 1: Đọc hiểu (4,0 điểm) Đọc đoạn văn và trả lời các câu hỏi: “Làng ở trong tầm đại bác của đồn giặc. Chúng nó bắn, đã thành lệ, mỗi ngày hai lần, hoặc buổi sáng sớm và xế chiều, hoặc đứng bóng và sẩm tối, hoặc nửa đêm và trở gà gáy. Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào ngọn đồi xà nu cạnh con nước lớn. Cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây nào không bị thương. Có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình, đổ ào ào như một trận bão. Ở chỗ vết thương, nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần dần bầm lại, đen và đặc quện vào thành từng cục máu lớn. Trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe như vậy. Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời. Cũng ít có loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra. Có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực người lại bị đại bác chặt đứt làm đôi. Ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không lành được, cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết. Nhưng cũng có những cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum sê như những con chim đã đủ lông mao lông vũ. Đạn đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của chúng chóng lành như trên một thân thể cường tráng. Chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã Cứ thế, hai ba năm nay rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng Đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa, đến hết tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời ” a) Nội dung chủ yếu của đoạn văn trên là gì? b) Đoạn văn trên có sự kết hợp của những phương thức biểu đạt nào? 79
5. c) Trong đoạn văn trên Nguyến Trung Thành sử dụng nhiều từ láy khi miêu tả nhựa xà nu. Hãy chỉ ra và nêu tác dụng của những từ láy đó? d) Hình ảnh “những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời ” trong đoạn văn trên còn được nhắc lại trong phần kết thúc tác phẩm: “Ba người đứng ở đấy nhìn ra xa. Đến hút tầm mắt, cũng không thấy gì khác ngoài những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời ” Việc lặp lại hình ảnh “xà nu nối tiếp tới chân trời” có tác dụng gì? Câu 2: Nghị luận xã hội (6,0 điểm) “Khi chiếc lá xa cành Lá không còn màu xanh Mà sao em xa anh Đời vẫn xanh rời rợi? Có gì đâu em ơi Tình yêu là sự sống” Những câu thơ trên gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì? Hãy viết một bài văn khoảng 600 từ với tựa đề “Tình yêu là sự sống”? Câu 3: Nghị luận văn học (10 điểm) “Thơ là tiếng nói tri âm” Về tiếng nói tri âm qua “Đàn ghi ta của Lor-ca” của Thanh Thảo? 80
6. 2. Bảng thống kê kết quả một số kì thi 2.1.Kết quả thi THPT quốc gia năm 2015 (Phụ lục- Bảng 2) 2.2.Kết quả khảo sát học kì I năm học 2015-2016 theo cấu trúc đề thi THPT quốc gia (Phụ lục- Bảng 3) 81
7. Từ bảng số liệu 01, có thể thấy trường THPT Nguyễn Khuyến có điểm trung bình môn Văn đạt Khá 6.54; xếp thứ 02 toàn tỉnh sau trường THPT chuyên Lê Hồng Phong. Trong đó, kết quả môn Văn lớp 12 D3- lớp đại trà ban D do tôi trực tiếp giảng dạy có điểm trung bình là 7.5; trong đó 37/44 điểm từ 7-9 (có 01 điểm 9); 5/44 điểm từ 6,5-6,75; chỉ có 02 điểm 06 Qua số liệu từ bảng thống kê số 2: Trường THPT Nguyễn Khuyến có tỉ lệ đỗ chung môn Văn là 96,69 trong đó điểm từ 7-< 9 là 56,49%, điểm từ 9-<10 là 1,02% ; xếp thứ 3 toàn tỉnh. Trong đó, kết quả môn Văn lớp 12 D3- lớp đại trà ban D do tôi trực tiếp giảng dạy có 25/43 điểm từ 8-9 (09 điểm 9; 08 điểm 8,5). 2.3. Kết quả thi học sinh giỏi tỉnh năm học 2014-2015: Đội tuyển học sinh giỏi Văn trường THPT Nguyễn Khuyến có 03 học sinh dự thi, đạt 03 giải; trong đó: 01 giải Nhất; 01 giải Nhì; 01 giải Ba. Toàn đội xếp thứ 4/54 trường. 2.4. Kết quả thi học sinh giỏi tỉnh năm học 2015-2016 Đội tuyển học sinh giỏi Văn trường THPT Nguyễn Khuyến có 03 học sinh dự thi, đạt 03 giải; trong đó: 01 giải Nhì; 02 giải Ba. Toàn đội xếp thứ 3/54 trường. 82
8. PHẦN IV. HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI A. Hiệu quả về kinh tế: Vận dụng sáng kiến kinh nghiệm của tôi vào quá trình giảng dạy và ôn tập cho học sinh, giáo viên hoàn toàn có thể tiết kiệm được thời gian, học sinh không cần tới các trung tâm luyện thi, giảm chi phí, tốn kém học thêm. Hơn nữa, cả giáo viên và học sinh đều có thể chủ động sắp xếp thời gian ôn tập hợp lí và hiệu quả. B. Hiệu quả về xã hội: Sáng kiến kinh nghiệm do tôi đề xuất đem lại hiệu quả xã hội rất to lớn trong đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực và các kĩ năng cho người học. Từ năm 2015 đến nay, môn Ngữ văn của trường THPT Nguyễn Khuyến tỉnh Nam Định luôn đứng trong tốp đầu của các trường THPT toàn tỉnh, không có học sinh nào bị điểm liệt môn Văn, kết quả thi học sinh giỏi tỉnh và thi THPT quốc gia đều có tỉ lệ đỗ cao, đặc biệt là tỉ lệ khá giỏi. Trong kì thi GVG THPT tỉnh Nam Định đặt tại trường, lãnh đạo Sở giáo dục đào tạo, lãnh đạo và giáo viên các trường THPT khác trong tỉnh đều nhận thấy học sinh Nguyễn Khuyến có nhiều năng lực, đặc biệt ở môn Ngữ văn: năng lực tư duy, năng lực giao tiếp, năng lực cảm thụ thẩm mĩ Bảng kết quả ở mục 2 giải pháp 3 có thể xem là minh chứng cho sáng kiến kinh nghiệm của tôi sau khi đã áp dụng tại trường THPT Nguyễn Khuyến. 83
9. PHẦN V. CAM KẾT KHÔNG SAO CHÉP HOẶC VI PHẠM BẢN QUYỀN Tôi xin cam đoan sáng kiến trên là do tôi đã đúc kết và vận dụng trong quá trình dạy học và ôn tập cho học sinh trong các kì thi- nhất là kì thi THPT quốc gia. Tôi không sao chép, không vi phạm bản quyền. Sáng kiến kinh nghiệm của tôi đã được sử dụng tập huấn cho giáo viên môn Ngữ văn THPT tỉnh Nam Định trong các năm 2010, 2012, 2016. CƠ QUAN ĐƠN VỊ TÁC GIẢ SÁNG KIẾN ÁP DỤNG SÁNG KIẾN MAI THỊ LỪNG 84
10. PHỤ LỤC 85