Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện

1. ĐỀ TÀI: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ 3-4 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN 1. Lý do chọn đề tài: Như chúng ta đã biết, phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi. Ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển của tâm lý trẻ em. Bên cạnh đó ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện về đạo đức, tư duy nhận thưc và các chuẩn mực hành vi văn hóa. Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 3-4 tuổi nói riêng, trẻ rất nhạy cảm với nghệ thuật ngôn từ. Âm điệu, hình tượng của các bài hát ru, đồng dao, ca dao, dân ca sớm đi vào tâm hồn tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích, thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ. Chính vì vậy cho trẻ làm quen văn học và đặc biệt là hoạt động kể chuyện là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất, hiệu quả nhất. Thông qua kể chuyện giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, trí tưởng tượng, sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong phú. Trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó bằng chính ngôn ngữ của trẻ. Qua thực tế trong công tác giảng dạy, chăm sóc giáo dục trẻ ở trường mầm non đối với tổ chức hoạt động làm quen với văn học, đặc biệt là giờ kể chuyện tôi nhận thấy có những bất cập như sau: - Trẻ tham gia một cách thụ động, nhiều trẻ chưa được học qua lớp nhà trẻ nên phát âm câu, từ chưa rỏ ràng, đang còn nói ngọng, nói lắp, chưa mạnh dạn, chưa phát huy hết khả năng, sáng tạo và không hứng thú tham gia vào hoạt động. Trẻ chưa nhớ được tên câu chuyện, tên các nhân vật trong chuyện - Việc tạo môi trường bên trong và bên ngoài lớp học để tổ chức hoạt động kể chuyện cho trẻ chưa được phong phú. Đồ dùng trực quan còn ít chưa đa dạng phong phú, tính thẩm mỹ và giá trị sự dụng chưa cao . Đặc biệt là đồ dùng cho trẻ hoạt động còn nghèo nàn, thiếu thốn. - Khi tổ chức hoạt động kể chuyện giáo viên lựa chọn phương pháp và hình thức tổ chức chưa linh hoạt, chưa sáng tạo, giọng kể của cô chưa thật diễn cảm, chưa chú trọng lồng ghép tích hợp thông qua các giờ học khác, chưa sưu tầm các câu chuyện ngoài chương trình để đưa vào hoạt động kể chuyện.
2. - Đa số phụ huynh phần lớn là lao động chưa dành nhiều thời gian để tập nói cho trẻ, chưa chủ động phối hợp với giáo viên để phát triển ngôn ngữ cho trẻ khi ở nhà. Từ thực trạng trên bản thân tôi là một giáo viên đứng lớp, tôi luôn luôn trăn trở, suy nghĩ: Làm thế nào để phát triển ngôn ngữ cho trẻ được tốt? và tôi đã quyết định lựa chọn và nghiên cứu đề tài “ Biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện” hy vọng khi áp dụng biện pháp này thì ngôn ngữ của trẻ được phát triển nhanh hơn, vốn từ của trẻ phong phú hơn. 2. Mục đích của đề tài: - Thông qua hoạt động kể chuyện giúp trẻ phát triển tư duy, óc tưởng tượng sáng tạo. Trẻ nhớ được tên câu chuyện, tên các nhân vật trong chuyện - Giúp trẻ phát âm rõ rang mạch lạc, vốn từ của trẻ phong phú hơn, từ đó trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, trẻ có cơ hội giao tiếp với cô giáo với bạn bè, trẻ nhớ được tên câu chuyện, tên các nhân vật trong chuyện một cách dễ dàng. - Phát triển ngôn ngữ cho trẻ, làm tiền đề cho trẻ khi bước vào học lớp cao hơn. - Trẻ tham gia vào giờ học một cách chủ động, đa số trẻ phát âm câu, từ rỏ ràng, mạch lạc, trẻ mạnh dạn, tự tin, thể hiện hết khả năng của mình. - Giúp cho giáo viên nhận biết được khả năng, năng lực của mình để điều chỉnh, rút kinh nghiệm kịp thời trong công tác dạy trẻ kể chuyện, tìm ra phương pháp, hình thức tổ chức cho trẻ linh hoạt hơn. - Nâng cao nhận thức cho các bậc phụ huynh về công tác phát triển ngôn ngữ cho trẻ ở độ tuổi mầm non để phụ huynh có trách nhiệm phối hợp với coo giáo khi ở nhà. 3. Cách thức tiến hành: 3.1. Tạo môi trường học tập, tổ chức tốt hoạt động kể chuyện và các hoạt động khác trong ngày. - Hiện nay, nếu cô tạo được môi trường cho trẻ hoạt động tốt thì sẽ kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ, tham gia vào các hoạt động và kết quả đạt được rất cao. Vì thế ngay từ đầu năm học tôi đã đi sâu vào trang trí môi trường bên trong và bên ngoài lớp học, tạo môi trường ở Vườn cổ tích, Góc thư viện, góc dân gian bằng cách đưa hình ảnh nhân vật của câu chuyện nổi bật vào góc văn học và một số bộ truyện tranh ngoài chương trình để đưa vào tổ chức các hoạt động kể chuyện, vận động phụ huynh đóng góp truyện tranh đưa góc văn học cho trẻ hoạt động thường ngày. Ví dụ: Ở góc Văn học (góc Vườn cổ tích) trong lớp tôi luôn thay đổi hình ảnh nhân vật cho phù hợp với từng câu chuyện, đối với chủ đề “Động vật nuôi trong gia
3. đình” để chuẩn bị tốt cho hoạt động kể chuyện “Chú Vịt Xám” thì tôi trang trí và sử dụng mô hình sân khấu rối bằng những con rối tay để kể chuyện, còn ở mô hình sa bàn thì tôi trang trí sử dụng những con rối dẹt để kể chuyện, ngoài ra còn chuẩn bị cho trẻ những con rối ngón để trẻ kể chuyện diễn cảm. Những câu chuyện được thể hiện trên các mảng tường trong không gian to đã giúp trẻ dễ tri giác, trẻ được thảo luận, bàn bạc về câu chuyện đó. Từ đó trẻ biết vận dụng những kiến thức đó vào kể chuyện một cách dễ dàng. Ví dụ: Đối với môi trường bên ngoài lớp học. Chủ đề “Động vật nuôi trong gia đình” tôi trang trí trên các mảng tường hình ảnh câu chuyện “Chú Vịt Xám” với hình ảnh “Chú vịt Xám”, “Vịt mẹ”, “Con Cáo”. Ngoài việc tạo những bức tranh trên mảng tường, những tập truyện tranh chữ to tôi còn đi sâu làm một số đồ dùng trực quan cho trẻ hoạt động như: một số con rối dẹt có bánh xe, có cử động tay chân và tận dụng những truyện tranh cũ, những sản phẩm vẽ của trẻ, cắt dán bồi bìa cứng cho trẻ ghép tranh kể chuyện sáng tạo hoặc cắt rời các con vật cho trẻ tự chọn các con vật đó để kể chuyện sáng tạo theo ý tưởng của mình. - Điều đặc biệt hơn nữa tôi đầu tư suy nghĩ và làm ra các loại rối tay cho trẻ hoạt động ở. Thực tế tôi nhận thấy đồ dùng làm bằng rối tay hầu như ở các lớp không có cho trẻ hoạt động, qua nghiên cứu tìm tòi tôi đã vận dụng làm từ các quả bóng, chổi rơm, đĩa nhựa đồ chơi để làm mặt con rối sau đó dùng vải hoặc len móc làm váy, thân tay để khi trẻ sử dụng không bị thô và cứng. Các khuôn mặt có thể thay đổi tùy theo nội dung, nhận vật của câu chuyện trẻ kể và tổ chức cho trẻ hoạt động mọi lúc mọi nơi ở “Vườn cổ tích”, “Góc dân gian”, “Góc thư viện” của nhà trường. - Qua cách nghĩ và làm như vậy tôi đã tạo ra một môi trường để tổ chức hoạt động kể chuyện với đầy đủ chủng loại về đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, đã giúp trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động và nhiều ý tưởng hay khi trẻ kể chuyện. - Bên cạnh đó trong giờ hoạt động ngoài trời tôi còn tận dụng những bức tranh tường bằng cách gợi mở cho trẻ cùng nhau kể chuyện về những bức tranh đó hoặc có các con vật trong sân trường tôi cũng gợi mở cho trẻ thi nhau kể chuyện về các con vật đó hình thức này đã giúp trẻ có nhiều ý tưởng sáng tạo hay và có ý thức thi đua để đạt kết quả tốt. 3.2. Hướng dẫn trẻ cách sử dụng nhân vật phù hợp với ngôn ngữ lời kể diễn cảm. - Bên cạnh một môi trường hoạt động với đầy đủ các loại đồ dùng trực quan đa dạng phong phú, thu hút sự hứng thú tham gia kể chuyện của trẻ thì tôi còn phải hướng dẫn trẻ cách sử dụng nhân vật phù hợp với ngôn ngữ lời kể diễn cảm.
4. Ví dụ: Khi kể câu chuyện “Chú Vịt Xám”, trẻ quan sát, chú ý lặng nghe cô kể chuyện diễn cảm thông qua sa bàn rối dẹt và sân khấu rối. Trẻ đã thuộc lời thoại, ngữ điệu, tính cách nhân vật, thì hoạt động tiếp nối tôi sẽ cho trẻ dùng rối ngón hoặc đội mũ các con vật để kể chuyện diễn cảm, tôi làm người dẫn chuyện và khi đến nhân vật “Vịt Xám” thì trẻ có rối “Vịt Xám” thì thể hiện lời kể của “Chú Vịt Xám” kết hợp thể hiện điệu bộ, trẻ nào có rối “Vịt Mẹ” thì thể hiện nhân vật “Vịt Mẹ” kết hợp thể hiện điệu bộ, trẻ nào có rối “Con Cáo” thì thể hiện nhân vật “Con Cáo” ” kết hợp thể hiện điệu bộ. - Khi dạy tổ chức hoạt động kể chuyện tôi đã chuẩn bị cho trẻ những tập chuyện tranh sưu tầm bằng cách đọc kể cho trẻ nghe ở các giờ đón, giờ trả trẻ và giờ chơi hàng ngày. Đây là hình thức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học, là cơ sở cho trẻ có kiến thức vững vàng khi thực hiện kể chuyện sáng tạo. - Qua nhiều hình thức sử dụng nhân vật trong hoạt động kể chuyện như vậy trẻ biết đánh giá, nhận xét về đặc điểm tính cách của các nhân vật thông qua ngôn ngữ nói của mình. 3.3. Giáo viên thường xuyên lồng ghép hoạt động kể chuyện thông qua các môn học khác. Để phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động kể chuyện có thể áp dụng, lồng ghép cho trẻ ở rất nhiều các hoạt động khác nhau. Tạo điều kiện thay đổi không khí, trạng thái khi kể chuyện. Làm cho trẻ thấy hứng thú, có nhiều cơ hội trải nghiệm, bằng những lời ca, lời đối thoại giữa các nhân vật, những câu đố, những bài đồng dao, ca dao hay một số trò chơi xen lẫn để giúp cho trẻ phát triển ngôn ngữ một cách tự tin và toàn diện nhất. Ví dụ: Cho trẻ đọc bài thơ “Thỏ bông bị ốm” “Ong và bướm”, “Cá vàng bơi” .hoặc cho trẻ đọc thuộc các câu đố về con chó, mèo, lợn, cá, gà hay một số bài đồng dao, ca dao “Vè chim”, “Đi cầu đi quán” .Hoặc thông qua hoạt động Âm nhạc là môn bổ trợ cho rẻ làm quen với tác phẩm văn học, dễ phát triển ngôn ngữ cho trẻ, vì thế tôi cho trẻ hát thuộc các bài hát: “ Thương con mèo”, “Một con vịt”, “đố biết con gì”, “Trời nắng trời mưa” giúp trẻ khi kể chuyện về con vật nào trẻ có thể hát về các con vật đó phù hợp với nội dung câu chuyện. - Thông qua các trò chơi là hình thức chuyển tiếp giữa các lần kể hay thay cho phần củng cố câu chuyện mà các tiết dạy thường áp dụng. Tôi cho trẻ chơi một số trò chơi ở dạng động như trò chơi: Mèo và chim sẻ, gà gáy vịt kêu, trời nắng trời mưa, cáo và thỏ - Việc tích hợp thông qua các môn học khác, các trò chơi vào cho trẻ kể chuyện là việc cung cấp thêm một số kiến thức bổ trợ cho câu chuyện sinh động hơn. Ở lứa tuổi này tâm lý của trẻ thường mau nhớ chóng quên. Vì vậy vào giờ đón trả trẻ tôi đưa trẻ vào góc văn học để hướng dẫn trẻ kiến thức mới và củng cố kiến thức cũ. Đây là hình thức cho trẻ trải nghiệm những gì mình có sẵn và học tập ở cô và bạn, trẻ
5. cảm thấy thoải mái và tự tin hơn khi tham gia vào hoạt động một cách tích cực nhất và ngôn ngữ của trẻ được phát triển mạnh mẽ nhất. 3.4. Tuyên truyền phối, kết hợp với phụ huynh trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua kể chuyện. - Như chúng ta đã biết môi trường tiếp xúc của trẻ chủ yếu là gia đình và nhà trường. Chính vì vậy việc kết hợp giữa gia đình và nhà trường là một biện pháp không thể thiếu. Phụ huynh chính là nhân tố quyết định trong việc tạo nguồn nhiên liệu của góc văn học để phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Trong cuộc họp phụ huynh đầu năm, họp phụ huynh kết thúc học kỳ I. Tôi nêu tầm quan trọng của lĩnh vực phát triển ngôn ngữ của trẻ, đặc biệt là thông qua hoạt động kể chuyện. Hàng tháng tuyên truyền với phụ huynh qua “Góc tuyên truyền”, nội dung chủ đề, về các câu chuyện của cô và trẻ đã học và tổ chức kể chuyện diễn cảm. Qua đó phụ huynh thấy được ngôn ngữ của trẻ phát triển như thế nào và có biện pháp kích thích sự phát triển ngôn ngữ cho trẻ tại gia đình. Đặc biệt là vận động phụ huynh mượn sách truyện tranh ở góc thư viện để về nhà đọc cho trẻ nghe. Ví dụ: Qua tổ chức hoạt động kể chuyện trong giờ hoạt động học, kể chuyện ở Vườn cổ tích, góc thư viện, góc dân gian, mọi lúc mọi nơi. Tôi chụp lại những hình ảnh khi trẻ hứng thú nhất sau đó in ảnh và trưng bày ở góc tuyên truyền với phụ huynh để các bậc cha mẹ nắm bắt được hoạt động kể chuyện của trẻ ở trường. lớp. Phối hợp với phụ huynh trong việc sưu tầm tìm kiếm nguyên vật liệu, phế liệu để làm sa bàn, sân khấu rối, tạo ra các con vật, cảnh vật để phục vụ cho giwof kể chuyện. 4. Kết quả đạt được: Một học kỳ vừa qua với sự nổ lực phấn đấu của bản thân trong việc nghiên cứu, vận dụng linh hoạt về “Biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3- 4 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện, trẻ đã mạnh dạn và biết kể chuyện theo cô, trẻ phát triển được vốn từ và ngôn ngữ nói mạch lạc, nhiều trẻ nói được câu từ 4-5 từ và trẻ rất hứng thú tham gia vào kể chuyện. * Kết quả trên trẻ đạt được như sau: - Trước khi chưa áp dụng biện pháp: TT Nội dung khảo sát Số lượng Tỷ lệ% 1 Trẻ nhớ được tên câu chuyện, các nhân vật trong chuyện 8/23 34,7 2 Trẻ phát âm rõ ràng, mạch lạc 12/23 52,2 3 Trẻ nói được câu đơn giản, chưa nói được câu ghép 8/23 34,7 4 Trẻ mạnh dạn tham gia vào hoạt động kể chuyện, biết 15/23 65,2 chú ý lắng nghe
6. 5 Trẻ có thể kể chuyện dưới sự hướng dẫn của cô 10/23 44,0 - Sau khi áp dụng biện pháp: TT Nội dung khảo sát Số lượng Tỷ lệ% 1 Trẻ nhớ được tên câu chuyện, các nhân vật trong chuyện 19/23 82,6 2 Trẻ phát âm rõ ràng, mạch lạc 20/23 87,0 3 Trẻ nói được câu đơn giản, chưa nói được câu ghép 17/23 74,0 4 Trẻ mạnh dạn tham gia vào hoạt động kể chuyện, biết 19/23 82,6 chú ý lắng nghe 5 Trẻ có thể kể chuyện dưới sự hướng dẫn của cô 17/23 74,0 - Là một giáo viên mầm non, tôi hết sức tâm huyết với công việc của mình và cố gắng tìm tòi những biện pháp hữu hiệu để cùng với chị em đồng nghiệp thực hiện tốt các hoạt động giáo dục; đặc biệt là hoạt động kể chuyện. qua quá trình thực hiện và áp dụng đề tài đa số trẻ nhớ được tên câu chuyện, các nhân vật trong chuyện, hiểu được nội dung câu chuyện. - Trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ của trẻ phong phú hơn, trẻ đã biết trình bày ý kiến, suy nghĩ của mình với cô giáo, trẻ có cơ hội giao tiếp với cô giáo với các bạn trong lớp - Ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ hứng thú tham gia vào hoạt động một cách tích cực, thể hiện hết khả năng của mình khi tham gia vào hoạt động kể chuyện - Trẻ kể lại được một số câu chuyện có nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, biết thể hiện được cử chỉ điệu bộ khi kể chuyện. - Giáo viên đã biết lựa chọn và sử dụng nội dung, hình thức một cách linh hoạt và sang tạo để dạy cho trẻ. - Phụ huynh có ý thức phối hợp với nhà trường để sưu tầm tìm kiếm các đồ cùng học liệu có ở địa phương để tặng cho trường, Trên đây là “Biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động dạy trẻ kể chuyện” mà tôi đã áp dụng trong quá trình dạy trẻ trong thời gian qua, đề tài này đã được nhà trường phê duyệt và được áp dụng rộng rãi tại trường Mầm non TT Kiến Giang trong học kỳ 1 vừa qua. Kính mong ban giám khảo, các bạn đồng nghiệp góp ý xây dựng để trong quá trình dạy trẻ được tốt hơn. PHÊ DUYỆT CỦA HIỆU TRƯỞNG NGƯỜI THỰC HIỆN
7. Võ Thị Đoài Võ Thị Hằng