Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản nhật dụng cho học sinh THPT

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Rèn kĩ năng đọc hiểu văn bản nhật dụng cho học sinh THPT

1. 10 tài kinh doanh hay năng khiếu nghệ thuật, thì bạn cũng có thể đóng góp cho xã hội bằng lòng nhiệt thành và sự lương thiện. Bạn có thể không thông minh bẩm sinh nhưng bạn luôn chuyên cần và vượt qua bản thân từng ngày một. Bạn có thể hát không hay nhưng bạn là người không bao giờ trễ hẹn. Bạn không là người giỏi thể thao nhưng bạn có nụ cười ấm áp. Bạn không có gương mặt xinh đẹpnhưng bạn rất giỏi thắt cà vạt cho ba và nấu ăn rất ngon. Chắc chắn, mỗi một người trong chúng ta đều được sinh ra với giá trị có sẵn. Và chính bạn, hơn ai hết, trước ai hết, phải biết mình, phải nhận ra những giá trị đó. (Nếu biết trăm năm là hữu hạn, Phạm Lữ Ân, NXB Hội nhà văn 2016, tr.50-51) Thực hiện các yêu cầu sau: Câu 1.“Điều kì diệu” được nói đến trong đoạn trích là gì? Câu 2. Vì sao tác giả cho rằng: mỗi người “phải biết trân trọng chính bản thân mình”? Câu 3. Chỉ ra và nêu tác dụng của một phép điệp cấu trúc được sử dụng trong đoạn trích. Câu 4. Anh/ chị có đồng ý với quan điểm: Chính bạn, hơn ai hết, trước ai hết, phải biết mình, phải nhận ra những giá trị đó?Vì sao? Định hướng trả lời câu hỏi: Câu Yêu cầu/ cấp độ/Cách làm Câu trả lời 1 “Điều kì diệu” được nói đến Điều kì diệu được nói đến trong đoạn trích: trong đoạn trích là gì? mỗi người là một cá thể độc đáo, duy nhất - Nhận biết: thông tin được đề trên thế gian, không ai giống ai 100%. cập trong văn bản. =>Dựa vào từ khóa, truy xuất thông tin từ văn bản. 2 Vì sao tác giả cho rằng: mỗi Tác giả cho rằng: mỗi người “phải biết trân người “phải biết trân trọng trọng chính bản thân mình”, vì: chính bản thân mình”? - Mỗi người có một giá trị riêng, không nên và - Thông hiểu: hiểu mạch lập luận không thể so sánh với người khác. của tác giả trong văn bản. - Mỗi người đều có thể đóng góp cho xã hội =>Đặt câu văn trong ngữ theo khả năng và cách thức của mình. cảnh,tìm mạch lập luận của tác giả, diễn giải bằng ngôn ngữ của mình. 3 Chỉ ra và nêu tác dụng của một - Phép điệp cấu trúc cú pháp: Vấn đề không phép điệp cấu trúc được sử dụng phải là hay /Bạn có thể không nhưng trong đoạn trích. - Tác dụng: - Thông hiểu: Hiểu về hiệu quả + Nhấn mạnh luận điểm: giá trị riêng tạo nên của một phép tu từ được sử dụng bản sắc, ưu thế của mỗi người/ mỗi người đều trong đoạn trích. có giá trị,ưu thế riêng. + Tác giả khuyên: mỗi người cần ý thức được => Chỉ rõ biện pháp nghệ thuật,
2. 11 nêu hiệu quả giá trị bản thân, tự tin vào chính mình. + Tạo nhịp điệu, làm lời văn nhịp nhàng, uyển chuyển. 4 Anh/chị có đồng ý với quan - Nêu quan điểm bản thân. (đồng ý/không điểm: Chính bạn, hơn ai hết, đồng ý/ vừa đồng ý, vừa phản đối) trước ai hết, phải biết mình, phải nhận ra những giá trị đó?Vì sao? - Lí giải. (VD: Đồng ý, vì: Mỗi người đều có giá trị/Không ai hiểu mình hơn chính bản thân - Vận dụng: liên hệ với bản thân mình/Mình là người đầu tiên hiểu rõ bản thân, để nhận xét, đánh giá về vấn đề nhận ra giá trị của mình ) tác giả thể hiện trong văn bản. => Đưa ra quan điểm của bản thân; lí giải hợp lí. ĐỀ SỐ 2: Đọc đoạn trích: Con người luôn mong muốn được người khác lắng nghe và được công nhận. Do đó, một người biết cách lắng nghe thường là người được yêu quý và tôn trọng. Những người có thói quen hay phản đổi người khác thường chỉ nhận được phản ứng bực bội và bị lảng tránh. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn không được phép bảo vệ lập trường của mình, nhưng bạn cần thể hiện quan điểm trong sự hòa nhã. Đừng để những cảm xúc nóng vội lấn át lý trị của bạn, hãy tạo điều kiện cho người đối diện nói hết quan điểm của họ sau đó bạn mới trình bày nhận định của cá nhân mình. Khi đó, bạn không những thực hiện được quan điểm của mình mà cũng không hạ thấp người khác. Hãy làm cho người khác tận hưởng niềm vui được tỏa sáng. Hãy bỏ thói quen luôn cho rằng mình đáng. Đừng áp đặt, hãy gợi mở. Mọi người xung quanh bạn sẽ cảm thấy thoải mái, tin tưởng và mở lòng ra với bạn hơn. Bạn sẽ có được niềm vui lớn khi giúp người khác hạnh phúc. (Trích Tất cả đều là chuyện nhỏ - Richard Carlson, NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 2017, tr.39-40) Thực hiện các yêu cầu sau: Câu 1. Chỉ ra phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn trích. Câu 2. Theo đoạn trích, người có thói quen hay phản đối người khác thường nhận được phản ứng như thế nào? Câu 3. Dựa vào đoạn trích, anh/chị hãy cho biết thế nào là “thể hiện quan điểm trong sự hòa nhà"? Câu 4. Lời khuyên “Hãy bỏ thói quen luôn cho rằng mình đúng” trong đoạn trích có ý nghĩa gì với anh/chị? Hướng dẫn trả lời câu hỏi:
3. 12 Câu Yêu cầu/Cấp độ/Cách làm Câu trả lời Câu 1 Chỉ ra phương thức biểu đạt chính Căn cứ vào hiểu biết về được sử dụng trong đoạn trích các PTBĐ để nhận diện - Nhận biết: đặc điểm hình thức của - PTBĐ chính: Nghị luận văn bản Câu 2 Theo đoạn trích, người có thói quen Người có thói quen hay hay phản đối người khác thường nhận phản đối người khác được phản ứng như thế nào? thường chỉ nhận được Nhận biết: thông tin được đề cập trong phản ứng bực bội và bị văn bản lảng tránh. Dựa vào từ khóa, truy xuất thông tin từ văn bản Câu 3 Dựa vào đoạn trích, anh/chị hãy cho - Hòa nhã: thái độ, cách biết thế nào là “thể hiện quan điểm ứng xử từ tốn, nhẹ nhàng trong sự hòa nhã”? - Thể hiện quan điểm - Thông hiểu: diễn giải nội dung một trong sự hòa nhã nghĩa là mệnh đề trong văn bản. trình bày ý kiến của bản - Đặt mệnh đề/câu văn trong ngữ cảnh, thân một cách từ tốn, sẵn cắt nghĩa từ ngữ quan trọng sàng lắng nghe và đối thoại với người khác. Diễn giải nội dung mệnh đề/câu văn Câu 4 Lời khuyên “Hãy bỏ thói quen luôn Nêu được ý nghĩa của lời cho rằng mình đúng” trong đoạn trích khuyên đối với bản thân: có ý nghĩa gì với anh/chị? nhắc nhở, cảnh tỉnh bản - Vận dụng: liên hệ với bản thân để thân về văn hóa giao tiếp, nhận xét, đánh giá về quan điểm, tư ứng xử; về cách tư duy, tưởng của tác giả thể hiện trong văn nhìn nhận vấn đề bản - Phân tích ý nghĩa của lời khuyên đối với nhận thức, hành động của bản thân trong thực tiễn. ĐỀ SỐ 3: Đọc đoạn trích: Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu: Vào giờ này năm ngoái, không nhiều người trong giới báo chí cũng như người dùng Internet ở Việt Nam quan tâm đến cái gọi là “fake new” – tin giả. Trước nữa lại càng không. Quan niệm phổ biến trong thời đại hiện nay là ai cũng trở nên thông minh,
4. 13 vả lại, có rất nhiều thiết bị thông minh quanh mình – cái gì cũng được gắn thêm từ smart(*), từ nhà cửa, xe hơi, thẻ thanh toán cho đến điện thoại – nên không dễ bị lừa. Thực tế, chúng ta đang sống trong một thế giới mà một tin tức hoàn toàn bịa đặt như việc ngôi sao điện ảnh Keanu Reeves tuyên bố vào ngày 21/11/2017 vừa qua rằng “những nhân vật tinh túy ở Hollywood đã dùng máu của trẻ sơ sinh để thăng tiến” đã đứng đầu danh sách nội dung tìm kiếm trên YouTube và lan truyền như virus trên Facebook với hơn 26.000 lượt tương tác chỉ trong khoảng thời gian ngắn ngủi. Đó là một thế giới mà những hoang tin có thể dẫn đến các thảm kịch trong đời sống dễ dàng lan truyền với tốc độ chóng mặt từ người này sang người khác thông qua các phần mềm chat( ) hoặc các mạng xã hội. [ ] Từ Mỹ đến châu Âu, từ châu Á đến vùng Caribe hay tận châu Phi, fake news đang như một bệnh dịch khủng khiếp bò dần vào từng ngóc ngách của xã hội. Fake news tồn tại từ rất lâu trong đời sống, nhưng chính nhờ mạng xã hội mà nó mới bùng phát tới cấp độ khủng khiếp như hiện nay. Đặc điểm nổi bật của mạng xã hội là người dùng không cần phải tìm kiếm thông tin mà thông tin tự tìm kiếm đến người dùng. Fake news cũng chủ động tiếp cận và tấn công người dùng theo cách đó. Fake news không chỉ bóp méo thông tin theo kiểu vô thưởng vô phạt, fake news không chỉ là câu chuyện cắt dán tin tức bừa bãi để kiếm tiền quảng cáo Hơn thế, fake news đang làm gia tăng tình trạng nhục mạ các cá nhân, làm cho doanh nghiệp, tổ chức lao đao khốn khổ, fake news thậm chí còn được lợi dụng vào các âm mưu chính trị và làm rối loạn xã hội (Lê Quốc Minh – Cuộc chiến chống lại fake news và trách nhiệm xã hội của báo chí, dẫn theo VietnamPlus) Câu 1. Xác định phong cách ngôn ngữ được sử dụng trong đoạn trích trên. Câu 2. Qua đoạn trích, anh/chị hiểu thế nào là fake news (tin giả)? Câu 3. Vì sao tác giả cho rằng: fake news đang như một bệnh dịch khủng khiếp bò dần vào từng ngóc ngách của xã hội? Câu 4. Theo anh/chị, mỗi chúng ta cần có cách ứng xử như thế nào để hạn chế sự lan truyền của những tin tức giả trên mạng xã hội? Hướng dẫn trả lời câu hỏi: Câu Yêu cầu/Cấp độ/Cách làm Câu trả lời Câu 1 Xác định phong cách ngôn ngữ được Căn cứ vào hiểu biết về các sử dụng trong đoạn trích trên PCNN để nhận diện - Nhận biết: đặc điểm hình thức của -PCNN chính: Báo chí văn bản
5. 14 Câu 2 Qua đoạn trích, anh/chị hiểu thế nào Fake new có thể hiểu là là fake news (tin giả)? những tin tức giả, tin tức bịa Nhận biết: thông tin được đề cập đặt về một vấn đề, sự kiện trong văn bản nào đó. Dựa vào từ khóa, truy xuất thông tin từ văn bản Câu 3 Vì sao tác giả cho rằng: fake news “Fake news đang như một đang như một bệnh dịch khủng khiếp bệnh dịch khủng khiếp bò bò dần vào từng ngóc ngách của xã dần vào từng ngóc ngách hội?- Thông hiểu: diễn giải nội dung của xã hội” vì: một mệnh đề trong văn bản. - Đặt mệnh đề/câu văn trong ngữ - Fake new đang lan tỏa với cảnh, cắt nghĩa từ ngữ quan trọng tốc độ khủng khiếp từ châu Âu sang châu Á, châu Phi. Diễn giải nội dung mệnh đề/câu văn - Nhờ mạng xã hội mà fake new bùng phát tới cấp độ vô cùng khủng khiếp như hiện nay. - Fake new tự tìm đến với người dùng, chủ động tiếp cận và tấn công người dùng. Câu 4 Theo anh/chị, mỗi chúng ta cần có Cách ứng xử để hạn chế sự cách ứng xử như thế nào để hạn chế lan truyền của những tin tức sự lan truyền của những tin tức giả giả trên mạng xã hội: trên mạng xã hội? Vận dụng: liên hệ với bản thân để - Đối với người đọc cần lựa đưa ra cách ứng xử cho phù hợp với chọn trang tin tức uy tín để hiện tượng trên. đọc; khi đọc phải trở thành người đọc thông minh, biết lựa chọn và phân tích vấn đề trong mỗi tin tức; luôn có quan điểm của bản thân, phản biện vấn đề để không bị truyền thông dắt mũi. - Với người viết, cần phải là người có tâm với nghề, đưa tin trung thực, chính xác.
6. 15 C. KẾT LUẬN Đọc hiểu là một phần thi bắt buộc được đưa vào kì thi TN THPT môn Ngữ văn cho nên đây là vấn đề được nhiều thầy cô và học sinh quan tâm, nhất là học sinh lớp 12. Là một giáo viên nhiều năm giảng dạy môn Ngữ Văn, tôi luôn trăn trở làm thế nào để học sinh yêu thích môn văn, làm thế nào để kết quả thi môn Văn ngày một nâng cao nên tôi đã nghiên cứu và lựa chọn chuyên đề: “Rèn kĩ năng đọc- hiểu văn bản thông tin nhật dụng cho học sinh THPT”. Với chuyên đề này tôi hi vọng có thể trang bị cho các em một số kiến thức và kĩ năng cần thiết để giúp các em tự tin hơn trong kì thi Tốt nghiệp THPT sắp tới. Trên đây là một vài suy nghĩ của cá nhân tôi, vì vậy không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của đồng nghiệp để chuyên đề được đầy đủ, hoàn thiên hơn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Nam Trực, ngày 15 tháng 09 năm 2020 Người báo cáo Hoàng Thị Phượng