SKKN Đề xuất phương pháp giảng dạy tác phẩm “Thuốc” của Lỗ Tấn theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh

Nội dung tóm tắt: SKKN Đề xuất phương pháp giảng dạy tác phẩm “Thuốc” của Lỗ Tấn theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh

1. bấy giờ chủ trƣơng không để cho ngƣời ta đi đến chỗ tiêu cực. Còn tôi, tôi cũng không muốn đem nỗi quạnh hiu mà mình cho là đau khổ lây sang những bạn trẻ đang ôm ấp mộng đẹp nhƣ tôi hồi niên thiếu ”. Đứng trƣớc vòng hoa bất ngờ xuất hiện, bà mẹ ngƣời tử tù cứ lẩm bẩm một câu hỏi: “Thế này là thế nào?” Nhà văn Nguyễn Tuân đặc biệt trân trọng chi tiết này. Câu hỏi vừa nói lên sự bàng hoàng sửng sốt, vừa ẩn giấu một niềm vui có ngƣời hiểu con mình (chứng cớ là liền sau đó bà mới gào khóc, rồi lại khẩn cầu cho con quạ chứng nghiệm) và hàm chứa một đòi hỏi phải có câu trả lời. Nguyễn Tuân viết: “Ngƣời đọc yên sao đƣợc trƣớc những câu hỏi nhƣ thế Hình nhƣ nhân vật truyện hỏi thẳng vào chính mình Tôi đọc truyện Thuốc cách đây đã lâu và tồn tại mãi trong đầu câu hỏi của bà mẹ nƣớc Tàu cũ. Cho đến một ngày gần đây, tôi đọc thơ ta từ miễn Nam gửi ra bài Mồ anh hoa nở của Thanh Hải Tự nhiên tôi càng thấy mối liên quan thiêng liêng giữa hai sự kiện văn học vốn rất xa cách trong không gian và thời gian. Tôi cảm thấy nhƣ lời và ý thơ Mồ anh hoa nở (làm ra trong năm 1965) là để giải đáp trực tiếp cho bà mẹ Trung Quốc” (Gửi Trung Quốc). Bài thơ của Thanh Hải lấy cảm hứng từ những bông hoa trên mộ ngƣời cộng sản trong những năm khủng bố trắng dƣới chính quyền Ngô Đình Diệm miền Nam nƣớc ta. Tác giả ca ngợi sự bất diệt của lí tƣởng cách mạng khi nó bén rễ sâu trong lòng quần chúng. Một câu hỏi sau nửa thế kỉ đã đƣợc thực tế cách mạng trả lời. e) Tính dân tộc và sắc thái mới mẻ của truyện Với một chủ đề tƣ tƣởng nhƣ vậy, Thuốc đã có nội dung của một truyện dài. Nó dồn nén sự quan sát, nghiền ngẫm của nhà văn về xã hội Trung Quốc, về con ngƣời Trung Quốc, về con đƣờng giải phóng dân tộc. Đó là một chủ đề sâu sắc, thể hiện phong cách của nhà văn - nhà tƣ tƣởng Lỗ Tấn. Nguyễn Tuân có nhận xét rất đúng: “Văn phẩm của Lỗ Tấn gồm nhiều thể tài. Riêng về tiểu thuyết thì những truyện này thƣờng mang cái hình thù truyện ngắn. Song có lẽ có những truyện của Lỗ Tấn - theo thiển nghĩ của tôi, về danh và hình thì gọi là truyện ngắn, nhƣng bản chất đúng là cốt truyện dài Ở đây tôi muốn nói đến một số truyện ngắn rất cô đúc của Lỗ Tấn có thể gợi đến không khí truyện dài, nó tiềm tàng một sinh lực đòi hỏi sự phát triển, nó gợi đến bút pháp truyện dài và kích thích kĩ thuật truyện đài (Truyện ngắn Lỗ Tấn và phim truyện Trung Hoa). Tóm lại, đó là sự cô đọng súc tích truyền thống của truyện cổ Trung Hoa mà Lỗ Tấn đã dày công nghiên cứu trong công tình Trung Quốc tiểu thuyết sử lược cũng nhƣ trong Tuyển tập truyền kì Đường Tống mà ông ƣa thích. Nhận xét của Nguyễn Tuân cũng gặp gỡ nhận xét của nhà tiểu thuyết nổi tiếng thời Ngũ tứ của Trung Quốc là Mao Thuẫn. ông cho rằng: Lỗ Tấn chỉ viết có mấy chục truyện ngắn, nhƣng mỗi truyện một kiểu tạo nên một di sản đồ sộ và độc đáo. Có thể thấy, từ cách đặt tên cho đến cách dẫn truyện, đến kết cấu tác phẩm đã toát lên đặc điểm thi pháp Lỗ Tấn. Đó là sự dung dị, trầm lắng và sâu sắc. Cốt truyện thật đơn giản. Theo Nguyễn Tuân, đó là câu chuyện một số ngƣời tìm thuốc, bán 13
2. thuốc và uống thuốc. Thật dung dị, đơn sơ nhƣ tranh mực nƣớc (thuỷ mặc) Trung Hoa, chỉ có hai màu đen trắng với các sắc độ đậm nhạt khác nhau , một bức tranh gần gũi với cuộc sống đời thƣờng nhƣ xảy ra đâu đây ở một thị trấn hẻo lánh của nƣớc Trung Quốc xƣa cũ u ám nặng nề. Không gian nghệ thuật cũng dung dị. Một quán trà nghèo nàn, một pháp trƣờng vắng vẻ, một bãi tha ma mộ dày khít với một con đƣờng mòn mờ ảo. Không gian nghệ thuật không hề gợi lên vẻ rộng lớn siêu phàm nhƣ trong Tam quốc, Thuý hử hay li kì huyền ảo nhƣ Tây du kí, rùng rợn ma mị nhƣ Liêu trai chí dị mà rất hiện thực. Có cái gì trầm lắng, tĩnh lặng, chất chứa nỗi niềm. Nhƣng thời gian nghệ thuật thì có tiến triển. Hai cảnh đầu xảy ra vào mùa thu, cảnh sau vào mùa xuân, đúng Tết Thanh minh năm sau. Theo Kim Thánh Thán, thu là buổi chiều của năm, là sự thu vén để kết thúc. Mùa thu lá vàng rơi để tích nhựa qua đông, đón xuân đâm chồi nảy lộc. Thu cũng là mùa trảm quyết chấm hết thời gian, năm đó của tử tù. Cái chết của hai ngƣời con, một chết chém, một chết bệnh cũng nhƣ hai chiếc lá rời cành để tích nhựa cho một mùa xuân hi vọng cũng giống nhƣ sự gieo mầm. Đến mùa Thanh minh, hai bà mẹ xa lạ với nhau đã bƣớc qua con đƣờng mòn để tìm đến nhau. Cần phải nói thêm rằng Lỗ Tấn là nhà văn Trung Quốc viết truyện theo lối phƣơng Tây đầu tiên (Hạ Chí Thanh). Ông chủ trƣơng “dũng cảm lấy về”, “tiêu hoá nhanh” những phƣơng thức, phƣơng pháp mới mẻ của phƣơng Tây, dung hoà với ƣu điểm truyền thống của Trung Quốc. Ở ông, sự kế thừa dung hợp sự cách tân mà không coi nhẹ bên nào. Có thể thấy ảnh hƣởng của bút pháp trƣờng phái chủ nghĩa biểu hiện và chủ nghĩa tƣợng trƣng trong Thuốc, Đèn không tắt, Nhật kí người điên và đặc biệt trong tập tạp văn Cỏ dại. 14
3. PHỤ LỤC 2 GIÁO ÁN BÀI “THU C” DẠY THEO CÁCH TRUYỀN TH NG, THEO HƢỚNG DẪN CỦA SÁCH GIÁO VIÊN THU C (L Tấn) A. M C TIÊU BÀI HỌC - Về kiến thức: Hiểu đƣợc Thuốc là hồi chuông cảnh báo về sự mê muội, đớn hèn của ngƣời Trung Hoa vào cuối thế kỉ XIX và sự cấp thiết phải có phƣơng thuốc chữa bệnh cho quốc dân : làm cho ngƣời dân giác ngộ cách mạng và cách mạng gắn bó với nhân dân. - Về kĩ năng: Nắm đƣợc cách viết cô đọng, súc tích, giàu hình ảnh mang tính biểu tƣợng của Lỗ Tấn trong tác phẩm này. - Về thái độ: Một dân tộc chƣa ý thức đƣợc “bệnh tật” của chính mình và chƣa có đƣợc ánh sáng tƣ tƣởng cách mạng, dân tộc đó vẫn chìm đắm trong mê muội. B. ĐỒ DÙNG DẠY – HỌC - GV: Thiết kế bài giảng; SGK; SGV - HS: SGK; Bài soạn C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH - Các PP đọc hiểu ; đọc diễn cảm. - Các PP phân tích, bình giảng, dạy học nêu vấn đề, thảo luận nhóm. D. tiÕn tr×nh lªn líp - Ổn định tổ chức - Kiểm tra bài cũ - Dạy bài mới Hoạt động của thầy và tr Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Tổ chức tìm I. TÌM HIỂU CHUNG hiểu chung * Mục tiêu: 1. Tác giả * Tổ chức thực hiện: + Lỗ Tấn (1881-1936) tên thật là Chu Thụ Nhân, 1. HS đọc mục Tiểu dẫn, kết quê ở phủ Thiệu Hƣng, tỉnh Chiết Giang, miền hợp với những hiểu biết cá Đông Nam Trung Quốc. Ông là nhà văn cách nhân để giới thiệu những nét mạng lỗi lạc của Trung Quốc thế kỉ XX. “Trƣớc chính về Lỗ Tấn. Lỗ tấn chƣa hề có Lỗ Tấn; sau Lỗ Tấn có vô vàn GV gợi ý: Lỗ Tấn” (Quách Mạt Nhƣợc) - Tiểu sử, con ngƣời? + Tuổi trẻ của Lỗ Tấn đã nhiều lần đổi nghề để - Vị trí của Lỗ Tấn trong văn tìm một con đƣờng cống hiến cho dân tộc: từ học Trung Quốc? nghề khia mỏ đến hàng hải rồi nghề y, cuối cùng - Con đƣờng gian nan để làm văn nghệ để thức tỉnh quốc dân đồng bào. 15
4. chọn ngành nghề của Lỗ Tấn? Con đƣờng gian nan để chọn ngành nghề của Lỗ - Quan điểm sáng tác văn Tấn vừa mang đậm dấu ấn lịch sử Trung Hoa nghệ của Lỗ Tấn? thời cận hiện đại, vừa nói lên tâm huyết của một ngƣời con ƣu tú của dân tộc. + Quan điểm sáng tác văn nghệ của Lỗ Tấn đƣợc thể hiện nhất quán trong toàn bộ sáng tác của ông: phê phán những căn bệnh tinh thần khiến cho quốc dân mê muội, tự thoả mãn “ngủ say trong một cái nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ”. + Tác phẩm chính: AQ chính truyện (Kiệt tác của văn học hiện đại Trung Quốc và thế giới), các tập Gào thét, Bàng hoàng, Truyện cũ viết theo lối mới, hơn chục tập tạp văn có giá trị phê phán, tính chiến đấu cao. 2. GV nêu câu hỏi: Tác phẩm 2. Hoàn cảnh sáng tác truyện Thuốc Thuốc đƣợc sáng tác trong Thuốc đƣợc viết năm 1919, đúng vào lúc cuộc hoàn cảnh nào? vận động Ngũ tứ bùng nổ. Đây là thời kì đất - HS đọc Tiểu dẫn, kết hợp nƣớc Trung Hoa bị các đế quốc Anh, Nga, Pháp, những hiểu biết cá nhân để Đức, Nhật xâu xé. Xã hội Trung Hoa biến thành trình bày. nửa phong kiến, nửa thuộc địa, nhƣng nhân dân lại an phận chịu nhục. “Ngƣời Trung Quốc ngủ mê trong một cái nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ” (Lỗ Tấn). Đó là căn bệnh đớn hèn, tự thoả mãn, cản trở nghiêm trọng con đƣờng giải phóng dân tộc. Chính nhà cách mạng lỗi lạc thời này là Tôn Trung Sơn cũng nói: “Trung Quốc ấy với một thông điệp: Ngƣời Trung Quốc là một con bệnh trầm trọng”. Thuốc đã ra đời trong bối cảnh ấy với một thông điệp: cần suy nghĩ nghiêm khắc về một phƣơng thuốc để cứu dân tộc. Hoạt động 2: Tổ chức đọc - II. ĐỌC - HIỂU hiểu văn bản * Mục tiêu: 1. Bố cục * Tổ chức thực hiện: + Phần I: Thuyên mắc bệnh lao. Mẹ Thuyên đƣa 1. GV gợi ý cho học sinh tìm tiền cho chồng ra chỗ hành hình ngƣời cộng sản hiểu bố cục tác phẩm (hãy đặt mua bánh bao tẩm máu về chữa bệnh cho con tiêu đề cho 4 phần của truyện (Mua thuốc) 16
5. ngắn). + Phần II: Thuyên ăn cái bánh bao đẫm máu HS đọc và tóm tắt tác phẩm, nhƣng vẫn ho. Thuyên nghe tim mình đập mạnh thảo luận và trình bày trƣớc không sao cầm nổi, đƣa tay vuốt ngực, lại một lớp. cơn ho (Uống thuốc) + Phần III: Cuộc bàn luận trong quán trà về thuốc chữa bệnh lao, về tên “giặc” Hạ Du (Bàn về thuốc) + Phần IV: Nghĩa địa vào dịp tiết Thanh minh. Hai ngƣời mẹ trƣớc hai nấm mồ: một của ngƣời chết bệnh, một chết vì nghĩa ở hai khu vực, ngăn cách bởi một con đƣờng mòn (Hậu quả của thuốc) 2. HS thảo luận về ý nghĩa 2. nghĩa nhan đề truyện và hình tƣợng chiếc nhan đề truyện và hình tƣợng bánh bao tẩm máu chiếc bánh bao tẩm máu - Nhan đề "Thuốc" ngƣời? + Thuốc, nguyên văn là "Dƣợc" (trong từ ghép Dƣợc phẩm), phản ánh một quá trình suy tƣ nặng GV gợi dẫn: Nghĩa đen, nề của Lỗ Tấn (động cơ và mục đích đổi nghề nghĩa hàm ẩn của nhan đề? của Lỗ Tấn). Nhận thức rõ thực trạng nhận thức Liên tƣởng giữa nhan đề của ngƣời dân Trung Quốc thời bấy giờ “ngu (Thuốc) với chiếc bánh bao muội và hèn nhát”, nhà văn không có ý định và tẩm máu? cũng không đặt ra vấn đề bốc thuốc cho xã hội mà chỉ muốn “lôi hết bệnh tật của quốc dân, làm cho mọi ngƣời chú ý và tìm cách chạy chữa”. Tên truyện chỉ có thể dịch là Thuốc (Trương Chính). Vị thuốc (Nguyễn Tuân) chứ không thể dịch là Đơn thuốc (Phan Khải). Nhan đề truyện có nhiều nghĩa. + Tầng nghĩa ngoài cùng là phƣơng thuốc truyền thống chữa bệnh lao. Một phƣơng thuốc u mê ngu muội giống hệt phƣơng thuốc mà ông thầy lang bốc cho bố Lỗ Tấn bị bệnh phù thũng với hai vị “không thể thiếu” là rễ cây nứa kinh sƣơng ba năm và một đôi dế đủ con đực, con cái dẫn đến cái chết oan uổng của ông cụ. + Hình tượng chiếc bánh bao tẩm máu “Bánh bao tẩm máu người”, nghe nhƣ chuyện thời trung cổ nhƣng vẫn xảy ra ở nƣớc Trung Hoa trì trệ. Tầng nghĩa thứ nhất - nghĩa đen của tên truyện là: thuốc chữa bệnh lao. Thứ mà ông bà Hoa Thuyên xem là “tiên dƣợc” để cứu mạng thằng con “mƣời đời độc đinh” đã không cứu đƣợc nó mà ngƣợc lại đã giết chết nó - đó là thứ 17
6. thuốc mê tín. Câu hỏi gợi ý: Tại sao không + Trong truyện, bố mẹ thằng Thuyên đã áp đặt phải là chiếc bánh bao tẩm cho nó một phƣơng thuốc quái gở. Và cả đám máu ngƣời khác mà lại phải ngƣời trong quán trà cũng cho rằng đó là thứ tẩm máu ngƣời cách mạng Hạ thuốc tiên. Nhƣ vậy, tên truyện còn hàm nghĩa Du? sâu xa hơn, mang tính khai sáng: đây là thứ thuốc độc, mọi ngƣời cần phải giác ngộ ra rằng cái gọi là thuốc chữa bệnh lao đƣợc sùng bái là một thứ thuốc độc. Ngƣời Trung Quốc cần phải tỉnh giấc, không đƣợc ngủ mê trong cái nhà hộp bằng sắt không có sửa sổ. + Chiếc bánh bao - liều thuốc độc lại đƣợc pha chế bằng máu của ngƣời cách mạng - một ngƣời xả thân vì nghĩa, đổ máu cho sự nghiệp giải phóng nông dân Những ngƣời dân ấy (bố mẹ thằng Thuyên, ông Ba, cả Khang ) lại dửng dƣng, mua máu ngƣời cách mạng để chữa bệnh Với hiện tƣợng chiếc bánh bao tẩm máu Hạ Du, Lỗ Tấn đã đặt ra một vấn đề hết sức hệ trọng là ý nghĩa của hi sinh. Tên truyện vì thế mang tầng nghĩa thứ ba: Phải tìm một phƣơng thuốc làm cho quần chúng giác ngộ cách mạng và làm cho cách mạng gắn bó với quần chúng. 3. Gv dẫn dắt vào câu chuyện 3. nghĩa cuộc bàn luận trong quán trà về Hạ bàn luận trong quán trà về Hạ Du Du và yêu cầu HS phân tích ý + Chủ đề bàn luận của những ngƣời trong quán nghĩa cuộc bàn luận đó. trà của lão Hoa trƣớc hết là công hiệu của “thứ thuốc đặc biệt” - chiếc bánh bao tẩm máu ngƣời. HS thảo luận nhóm, cử đại + Từ việc bàn về công hiệu của chiếc bánh bao diện trình bày tẩm máu Hạ Du chuyển sang bàn về bản thân nhân vật Hạ Du là diễn biến tự nhiên, hợp lí. + Ngƣời tham gia bàn luận tán thƣởng rất đông song phát ngôn chủ yếu vẫn là tên đao phủ Cả Khang, ngoài ra còn một ngƣời có tên kèm theo đặc điểm (cậu Năm gù) và hai ngƣời chỉ có đặc điểm (“Ngƣời trâu hoa râm”, “anh chàng hai mƣơi tuổi”). + Những lời bàn luận ấy, Lỗ Tấn đã cho ta thấy: - Bộ mặt tàn bạo, thô lỗ của Cả Khang - Bộ mặt lạc hậu của dân chúng Trung Quốc 18
7. đƣơng thời. - Lòng yêu nƣớc của ngƣời chiến sĩ cách mạng Hạ Du. 4. GV dẫn dắt: Không gian 4. Không gian, thời gian nghệ thuật và ý nghĩa nghệ thuật của truyện là tù của chi tiết vòng hoa trên mộ Hạ Du hãm, ẩm mốc, bế tắc, nhƣng + Câu chuyện xảy ra trong 2 buổi sớm vào hai thời gian thì có tiến triển. Từ mùa thu, mua xuân có ý nghĩa không tƣợng mùa thu “trảm quyết” đến trƣng. Buổi sáng đầu tiên có 3 cảnh: cảnh sáng mùa xuân thanh minh đã thể tinh mơ đi mua bánh bao chấm máu ngƣời, cảnh hiện mạch suy tƣ lạc quan pháp trƣờng và cảnh cho con ăn bánh, cảnh quán của tác giả. trà Ba cảnh gần nhƣ liên tục, diễn ra trong HS tìm hiểu ý nghĩa của hình mùa thu lạnh lẽo. Bối cảnh quán trà và đƣờng ảnh vòng hoa trên mộ Hạ Du? phố là nơi tụ tập của nhiều loại ngƣời do đó hình dung đƣợc dƣ luận và ý thức xã hội. Buổi sáng HS làm việc cá nhân, phát cuối cùng là vào dịp tết Thanh minh- mùa xuân biểu ý kiến tảo mộ. Mùa thu lá rụng, mùa xuân đâm chồi nảy lộc, gieo mầm. + Vòng hoa trên mộ Hạ Du: Có thể xem vòng hoa là cực đối lập của “chiếc bánh bao tẩm máu”. Phủ định vị thuốc là bằng chiếc bánh bao tẩm máu, tác giả mơ ƣớc tìm kiếm một vị thuốc mới- chữa đƣợc cả những bệnh tật về tinh thần cho toàn xã hội với điều kiện tiên quyết là mọi ngƣời phải giác ngộ cách mạng, phải hiểu rõ “ý nghĩa của sự hi sinh” của những ngƣời cách mạng. + Nhờ chi tiết vòng hoa trên mộ Hạ Du chủ đề tƣ tƣởng tác phẩm mới đƣợc thể hiện trọn vẹn, nhờ đó mà không khí của truyện vốn rất u buồn tăm tối song điều mà tác giả đƣa đến cho ngƣời đọc không phải là tƣ tƣởng bi quan. Hoạt động 3: Tổ chức tổng III. KẾT LUẬN kết Với cốt truyện đơn giản, cách viết cô * Mục tiêu: đọng, giàu hình ảnh mang tính biểu tƣợng, * Tổ chức thực hiện: Thuốc của Lỗ Tấn thể hiện một nội dung sâu HS nhận xét, đánh giá chung sắc: một dân tộc chƣa ý thức đƣợc “bệnh tật” về giá trị của tác phẩm của chính mình và chƣa có đƣợc ánh sáng tƣ tƣởng cách mạng, dân tộc đó vẫn chìm đắm trong mê muội. E. HƢỚNG DẪN HS TỰ HỌC : Học bài cũ - Soạn bài mới. 19
8. GIÁO ÁN BÀI “THU C” DẠY THEO ĐỀ NGHỊ CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NÀY THU C L Tấn A. M C TIÊU BÀI HỌC 1. Về kiến thức : Hiểu đƣợc Thuốc là hồi chuông cảnh báo về sự mê muội, đớn hèn của ngƣời Trung Hoa vào cuối thế kỉ XIX và sự cấp thiết phải có phƣơng thuốc chữa bệnh cho quốc dân : làm cho ngƣời dân giác ngộ cách mạng và cách mạng gắn bó với nhân dân. 2. Về kĩ năng : Nắm đƣợc cách viết cô đọng, súc tích, giàu hình ảnh mang tính biểu tƣợng của Lỗ Tấn trong tác phẩm. 3. Về thái độ : Suy ra thông điệp : một dân tộc chƣa ý thức đƣợc “bệnh tật” của chính mình và chƣa có đƣợc ánh sáng tƣ tƣởng cách mạng, dân tộc đó vẫn chìm đắm trong mê muội. B. PHƢƠNG TIỆN THƢC HIỆN - SGK Ngữ văn 12 - Thiết kế bài học C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH - Các PP đọc hiểu ; đọc diễn cảm, qui nạp kiến thức. - Các PP phân tích, bình giảng, dạy học nêu vấn đề, thảo luận nhóm. D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP - Ổn định tổ chức - Kiểm tra bài cũ - Dạy bài mới Hoạt động của GV - HS Yêu cầu cần đạt TIẾT 1 - Hoạt động 1 : Tổ chức tìm hiểu I. T M HI U HUNG chung 1. Tác giả Lỗ Tấn + HS đọc mục Tiểu dẫn, kết hợp với 2. Hoàn cảnh sáng tác truyện Thuốc những hiểu biết cá nhân để giới thiệu những nét chính về Lỗ Tấn. + GV tóm tắt ngắn gọn các ý chính cần thiết 20
9. - Hoạt động 2 : Tổ chức đọc hiểu văn II. Đ - HI U bản GV gợi ý cho học sinh tìm hiểu bố cục . Phần I, II : Tập trung vào ý nghĩa tác phẩm : Bố cục - 4 phần, gắn với của hình tượng “chiếc bánh bao tẩm hình ảnh “chiếc bánh bao” (Mua bánh máu người”. > Ăn bánh > Bàn về bánh > So sánh (1) Phân tích hành động, thái độ, tâm lí những ngôi mộ với bánh) của vợ chổng lão Hoa khi đi mua bánh - HS đọc phần I, II và thảo luận về - mua thuốc (chiếc bánh bao tẩm máu hình tƣợng chiếc bánh bao tẩm máu ngƣời), khi cho thằng Thuyên uống người. thuốc (ăn chiếc bánh bao) với niềm tin con mình sẽ khỏi bệnh. (2) Nhân vật thằng Thuyên, ngƣời ăn bánh : không nói lời nào ; xuất hiện lần đầu bằng “một cơn ho” lặp lại nhiều lần rồi kết thúc cũng bằng chi tiết ấy Hình dáng ngồi ăn cơm Đặc biệt, nhân vật này dƣờng nhƣ quá “ngoan ngoãn hiền lành” , bảo ăn thì ăn, bảo uống thì uống, bảo nằm thì nằm, không hề hé răng nửa lời, cứ làm theo ý muốn của cha mẹ Nhƣng sự ngoan ngoãn theo sự sắp đặt của cha mẹ cũng không cứu đƣợc nó - Ám chỉ căn bệnh áp đặt phong kiến gia trưởng tồn tại hàng nghìn năm, giờ đây đã trở thành vô dụng, vô nghĩa. TIẾT 2 - HS đọc phần III và thảo luận về các 2. Phần III : Tập trung vào nhân vật nhân vật trong quán trà, bàn luận về “đám đông” trong quán trà. thuốc, cam đoan về khả năng chữa trị (1) Phân tích thái độ, lời nói của số bệnh lao của chiếc bánh bao tẩm máu đông ngƣời trong quán trà (ngƣời râu ngƣời. hoa râm, cậu Năm Gù, ngƣời mặt thịt ngang phè, bác Cả Khang, ) bàn luận về thuốc, cam đoan về khả năng chữa trị bệnh lao của chiếc bánh bao tẩm máu ngƣời ; kháo nhau về chuyện giao nộp ngƣời cách mạng để lĩnh thƣởng, về cái chết của ngƣời cách mạng, 21
10. - HS xác định các đặc điểm tính cách (2) Hình ảnh gián tiếp - ngƣời CSCM của nhân vật Hạ Du Hạ Du : Đó là ngƣời chiến sĩ cách mạng tiên phong, kiên cƣờng dũng cảm, không sợ khó khăn gian khổ, không sợ chết, sắp bị tử hình vẫn tuyên truyền CM Nhƣng do thiếu kinh nghiệm, HD lại mắc một căn bệnh, một sai lầm “chết ngƣời” : Anh không biết dựa vào quần chúng để làm CM, anh làm CM mà không ai hiểu, thậm chí còn hiểu lầm; mẹ anh chỉ biết cái chết của con mình là “chết oan” - Nhân dân và người CM không hiểu nhau, họ cùng mắc “căn bệnh rã rời của quốc dân”, “nhân dân thì ngủ say trong cái nhà hộp bằng sắt, còn người CSCM thì bôn ba trong chốn quanh hiu”. - HS tìm hiểu ý nghĩa của hình ảnh 3. Phần IV : Hình ảnh vòng hoa trên vòng hoa trên mộ Hạ Du mộ Hạ Du. (1) Vòng hoa trên mộ Hạ Du: Có thể xem vòng hoa là cực đối lập của “chiếc bánh bao tẩm máu”. Phủ định vị thuốc là bằng chiếc bánh bao tẩm máu, tác giả mơ ƣớc tìm kiếm một vị thuốc mới- chữa đƣợc cả những bệnh tật về tinh thần cho toàn xã hội với điều kiện tiên quyết là mọi ngƣời phải giác ngộ cách mạng, phải hiểu rõ “ý nghĩa của sự hi sinh” của những ngƣời cách mạng. - Nhờ chi tiết vòng hoa trên mộ Hạ Du, chủ đề tƣ tƣởng tác phẩm mới đƣợc thể hiện trọn vẹn : Mong mỏi về sự thức tỉnh của quần chúng qua hình tƣợng này. - Không gian nghệ thuật của truyện là (2) Không gian, thời gian nghệ thuật tù hãm, ẩm mốc, bế tắc, nhƣng thời của truyện : gian thì có tiến triển. Từ mùa thu “trảm - Không gian nghệ thuật cũng dung dị. quyết” đến mùa xuân thanh minh đã Một quán trà nghèo nàn, một pháp thể hiện mạch suy tƣ lạc quan của tác trƣờng vắng vẻ, một bãi tha ma mộ dày 22
11. giả. khít với một con đƣờng mòn mờ ảo. Không gian nghệ thuật không hề gợi lên vẻ rộng lớn siêu phàm nhƣ trong Tam quốc, Thuý hử hay li kì huyền ảo nhƣ Tây du kí, rùng rợn ma mị nhƣ Liêu trai chí dị mà rất hiện thực. Có cái gì trầm lắng, tĩnh lặng, chất chứa nỗi niềm. - Nhƣng thời gian nghệ thuật thì có tiến triển. Hai cảnh đầu xảy ra vào mùa thu, cảnh sau vào mùa xuân, đúng Tết Thanh minh năm sau. Theo Kim Thánh Thán, thu là buổi chiều của năm, là sự thu vén để kết thúc. Mùa thu lá vàng rơi để tích nhựa qua đông, đón xuân đâm chồi nảy lộc. Thu cũng là mùa trảm quyết chấm hết thời gian, năm đó của tử tù. Cái chết của hai ngƣời con, một chết chém, một chết bệnh cũng nhƣ hai chiếc lá rời cành để tích nhựa cho một mùa xuân hi vọng cũng giống nhƣ sự gieo mầm. Đến mùa Thanh minh, hai bà mẹ xa lạ với nhau đã bƣớc qua con đƣờng mòn để tìm đến nhau * Nghệ thuật – Hình ảnh, ngôn từ giàu tính biểu tƣợng – Lối dẫn chuyện nhẹ nhàng, tự nhiên mà sâu sắc, lôi cuốn. Hoạt động 3 : Tổ chức tổng kết III. T NG T HS nhận xét, đánh giá chung về giá trị Với cốt truyện đơn giản, cách viết cô của tác phẩm đọng, giàu hình ảnh mang tính biểu tƣợng, Thuốc của Lỗ Tấn thể hiện một nội dung sâu sắc: một dân tộc chưa ý thức được “bệnh tật” của chính mình và chưa có được ánh sáng tư tưởng cách mạng, dân tộc đó vẫn chìm đắm trong mê muội. Hoạt động 4 : Hƣớng dẫn học sinh tự học 23
12. 1. Vì sao tác phẩm có nhan đề là “Thuốc” ? 2. Cảm nhận về một số hình tƣợng nổi bật trong truyện : Hình tƣợng chiếc bánh bao đẫm máu ; hình tƣợng nhân vật Hạ Du ; hình tƣợng vòng hoa trên mộ 3. Cách viết của Lỗ Tấn trong tác phẩm này có gì đặc biệt ? 24