›
›
›

Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính hiệu quả và sức hấp dẫn của giờ đọc – hiểu văn bản từ phần việc củng cố - Dặn dò

doc 33 trang vanhoa 3861
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính hiệu quả và sức hấp dẫn của giờ đọc – hiểu văn bản từ phần việc củng cố - Dặn dò", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • docsang_kien_kinh_nghiem_phat_huy_tinh_hieu_qua_va_suc_hap_dan.doc

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy tính hiệu quả và sức hấp dẫn của giờ đọc – hiểu văn bản từ phần việc củng cố - Dặn dò

  1. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI TRƯỜNG THPT CAO BÁ QUÁT - GIA LÂM SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: PHÁT HUY TÍNH HIỆU QUẢ VÀ SỨC HẤP DẪN CỦA GIỜ ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN TỪ PHẦN VIỆC CỦNG CỐ - DẶN DÒ Lĩnh vực: Ngữ văn Tên tác giả: Đồng Thị Thanh Thủy Tổ: Văn – Trường THPT Cao Bá Quát – Gia Lâm Năm học 2011-2012 1 Hà Nội, tháng 5 năm 2012
  2. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß PhÇn më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi 1.1. C¬ së khoa häc cña vÊn ®Ò nghiªn cøu: V¨n häc lµ mét bé m«n ®Æc thï. Bëi v× tr­íc hÕt ®©y lµ mét bé m«n cã tÝnh nghÖ thuËt ng«n tõ. C¸c t¸c phÈm v¨n häc chÝnh lµ s¶n phÈm tinh thÇn cña nhµ v¨n, thÓ hiÖn c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ còng nh­ t×nh c¶m yªu ghÐt cña nhµ v¨n tr­íc sù viÖc, hiÖn t­îng, c¸c vÊn ®Ò x· héi vµ con ng­êi (gi¸ trÞ t­ t­ëng- c¸i hay); thÓ hiÖn tµi n¨ng s¸ng t¹o cña nhµ v¨n (gi¸ trÞ nghÖ thuËt – c¸i ®Ñp). Do ®ã, nãi ®Õn t¸c phÈm v¨n ch­¬ng lµ nãi ®Õn nh÷ng s¸ng t¹o tinh thÇn ®éc ®¸o cña c¸c nghÖ sÜ, còng lµ nãi ®Õn ph­¬ng thøc ph¶n ¸nh ®Æc thï cña v¨n häc nghÖ thuËt. ChÝnh v× vËy viÖc d¹y häc v¨n trong nhµ tr­êng chÞu sù chi phèi cña ph­¬ng thøc ph¶n ¸nh b»ng h×nh t­îng ng«n ng÷ ®­îc thÓ hiÖn qua sù s¸ng t¹o cña nhµ v¨n. TiÕp cËn vµ chiÕm lÜnh mét t¸c phÈm v¨n ch­¬ng trong nhµ tr­êng chÞu sù chi phèi cña nh÷ng quy luËt tiÕp nhËn v¨n ch­¬ng nãi chung. HiÖu qu¶ cña viÖc d¹y häc v¨n trong nhµ tr­êng ph¶i tÝnh ®Õn t¸c ®éng vÒ t©m hån, t×nh c¶m thÈm mÜ. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc v¨n trong nhµ tr­êng còng ph¶i c¨n cø mét c¸ch khoa häc vµo nh÷ng quy luËt cña t©m lÝ s¸ng t¹o vµ c¶m thô v¨n ch­¬ng. Bªn c¹nh tÝnh chÊt nghÖ thuËt ng«n tõ v¨n häc trong nhµ tr­êng cßn mang tÝnh chÊt cña mét m«n häc, lµ mét thµnh phÇn cÊu t¹o cña ch­¬ng tr×nh v¨n ho¸ c¬ b¶n trong tr­êng phæ th«ng. M«n v¨n cïng víi c¸c bé m«n kh¸c cã nhiÖm vô cung cÊp cho häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt, nh÷ng kü n¨ng nhÊt ®Þnh. D¹y v¨n nh»m môc ®Ých t¹o sù ph¸t triÓn c©n ®èi, toµn diÖn vÒ t©m hån trÝ tuÖ, vÒ thÈm mÜ vµ hiÓu biÕt ®Ó h×nh thµnh nh©n c¸ch cho häc sinh. V× ®Æc thï trªn nªn viÖc tiÕp nhËn mét t¸c phÈm v¨n ch­¬ng võa cã tÝnh chÊt tù do, ®éc lËp vµ mang tÝnh c¸ nh©n, l¹i võa mang tÝnh tËp thÓ cã sù h­íng dÉn trùc tiÕp cña gi¸o viªn. V¨n häc lµ nh©n häc. Häc v¨n chÝnh lµ häc c¸ch lµm ng­êi. Cïng víi nh÷ng bé m«n kh¸c, m«n v¨n ®· gãp phÇn cung cÊp tri thøc toµn diÖn, trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cho häc sinh. Nh­ng còng ph¶i thÊy r»ng vÞ trÝ cña bé m«n v¨n, mét m«n häc chøa ®ùng nh÷ng néi dung phong phó ®a d¹ng vÒ v¨n ho¸ vµ sù sèng sinh ®éng. Tinh thÇn, t­ t­ëng t©m hån cña d©n téc ®· giµnh ®­îc vÞ trÝ xøng ®¸ng trong nhµ tr­êng phæ th«ng. ChÝnh nh÷ng h×nh t­îng nghÖ thuËt ®éc ®¸o kÕt tinh thÕ giíi t©m hån t­ t­ëng cña ng­êi nghÖ sÜ, n¬i chøa ®ùng nh÷ng bµi häc vÒ lÏ sèng, vÒ nh©n sinh, h­íng tíi Ch©n- ThiÖn- Mü ®· cã t¸c dông s©u s¾c vµ l©u bÒn ®Õn ®êi 2
  3. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß sèng t©m hån vµ trÝ tuÖ b¹n ®äc, kh¬i nguån s¸ng t¹o vµ lµm phong phó t©m hån con ng­êi. §Ò cËp ®Õn m«n v¨n, trong lÝ luËn d¹y häc hiÖn ®¹i ®· chó ý ®Õn vai trß cña ng­êi häc sinh, võa lµ b¹n ®äc ®ång s¸ng t¹o võa lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng lÜnh héi tri thøc v¨n häc, lÜnh héi t¸c phÈm vµ rung c¶m b»ng n¨ng lùc riªng, b»ng së thÝch vµ t­ t­ëng thÈm mÜ riªng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· gãp phÇn thóc ®Èy høng thó t×m hiÓu gi¸ trÞ ®Ých thùc cña v¨n ch­¬ng. Khi ng­êi häc sinh cµng tÝch cùc tham gia mét c¸ch tù gi¸c vµ cã ý thøc vµo qu¸ tr×nh d¹y häc bao nhiªu th× kÕt qu¶ cña viÖc gi¶ng d¹y v¨n häc còng v÷ng ch¾c vµ s©u s¾c bÊy nhiªu. Bªn c¹nh sù tiÕp nhËn mang tÝnh chñ thÓ s¸ng t¹o, ®Æt trong m«i tr­êng s­ ph¹m, qu¸ tr×nh tiÕp nhËn Êy cßn chÞu sù t¸c ®éng cña kh¸ch thÓ, cô thÓ lµ tËp thÓ häc sinh, sù ®Þnh h­íng dÉn d¾t cña ng­êi gi¸o viªn ®øng líp. XuÊt ph¸t tõ ®Æc thï riªng cña bé m«n v¨n häc trong nhµ tr­êng nh­ ®· nªu ë trªn, chóng ta thÊy vai trß cña ng­êi gi¸o viªn kh¸ quan träng. Coi häc sinh lµ chñ thÓ nhËn thøc, ng­êi gi¸o viªn ph¶i biÕt lùa chän ph­¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó ph¸t huy n¨ng lùc t­ duy vµ phÈm chÊt trÝ tuÖ cña tõng häc sinh. Gi¸o viªn cÇn chñ ®éng s¸ng t¹o trong viÖc båi d­ìng kiÕn thøc vµ vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn ®¹t nh»m t¹o hiÖu qu¶ cao cho qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. 1.2. C¬ së thùc tÕ: Trªn thùc tÕ ta nhËn thÊy viÖc häc nãi chung vµ viÖc gi¶ng d¹y m«n v¨n nãi riªng vÉn lu«n lµ vÊn ®Ò nhËn ®­îc sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu, mäi tÇng líp nh©n d©n. §éi ngò gi¸o viªn lu«n nç lùc t×m tßi ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nh»m ®em l¹i kÕt qu¶ tèt nhÊt cho ho¹t ®éng d¹y vµ häc, h­íng tíi nhËn thøc vµ t×nh c¶m cña häc sinh. Nh­ng còng ph¶i th¼ng th¾n thõa nhËn r»ng hiÖn nay høng thó häc v¨n ë häc sinh ®· gi¶m sót ®¸ng kÓ. Häc sinh thê ¬ víi bé m«n, qu¸ tr×nh häc kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh t×m tßi kh¸m ph¸ mµ miÔn c­ìng b¾t buéc. Tõ t­ t­ëng Êy dÉn ®Õn kÕt qu¶ kh«ng chØ c¶m thô sai t¸c phÈm mµ n¨ng lùc rung c¶m cña häc sinh còng dÉn xãi mßn. §©y lµ vÊn ®Ò khiÕn chóng ta ph¶i l­u t©m. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh lÝ luËn ®Õn thùc tr¹ng cña viÖc d¹y vµ häc v¨n hiÖn nay, chóng ta cã thÓ thÊy viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n lµ nhu cÇu bøc thiÕt; võa lµ quyÒn lîi võa lµ tr¸ch nhiÖm cña mçi ng­êi. Mçi gi¸o viªn cÇn chñ ®éng båi d­ìng kiÕn thøc, linh ho¹t kÕt hîp sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ cao. Nh­ng theo chóng t«i, c«ng viÖc quan träng tr­íc hÕt lµ gi¸o viªn cÇn tËn dông hiÖu qu¶ mét c¸ch tèi ­u c¸c b­íc lªn líp. §æi míi ph­¬ng ph¸p lµ cÇn 3
  4. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß ®æi míi vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña mçi b­íc lªn líp ®Ó t¹o høng thó cho häc sinh vµ søc hÊp dÉn cho giê häc. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu: Nh­ tªn ®Ò tµi, “Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n tõ phÇn viÖc Cñng cè - dÆn dß”, chóng t«i mong muèn nªu ra nh÷ng ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß trong phÇn viÖc cuèi cïng cña tiÕn tr×nh giê häc; ®ång thêi còng tr×nh bµy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kÕt qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng Êy nh­ mét gîi ý nhá nh»m: - ThÊy ®­îc vai trß, ý nghÜa, tÇm quan träng cña phÇn viÖc cuèi cïng cña giê d¹y: Cñng cè- dÆn dß, mét phÇn viÖc chiÕm l­îng thêi gian rÊt nhá trong c¶ tiÕt d¹y 45 phót; th­êng bÞ xem nhÑ, thËm chÝ lµ bá qua, bÞ “c¾t” nÕu nh­ bµi qóa dµi hoÆc lµ “ch¸y gi¸o ¸n”. - §Ò xuÊt mét vµi ph­¬ng ph¸p ®Ó phÇn viÖc Cñng cè – dÆn dß trë nªn cã hiÖu qu¶ vµ cã søc hÊp dÉn h¬n, gióp häc sinh n¾m ch¾c vµ hÖ thèng ho¸ l¹i ®­îc kiÕn thøc ®· t×m hiÓu trong giê häc. 3. §èi t­îng, ph¹m vi nghiªn cøu: 3.1. §èi t­îng nghiªn cøu: §èi t­îng nghiªn cøu lµ ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß trong phÇn viÖc cuèi cïng cña tiÕn tr×nh lªn líp: phÇn viÖc Cñng cè - dÆn dß, cô thÓ chóng t«i h­íng ®Õn hai néi dung chÝnh: - Gi¸o viªn kh¾c s©u, kh¸i qu¸t, hÖ thèng ho¸ bµi häc ®Ó häc sinh h×nh dung l¹i vµ n¾m ch¾c ®­îc dµn ý bµi häc, nhÊn m¹nh l¹i nh÷ng néi dung c¬ b¶n, träng t©m. - TËp trung hÖ thèng c©u hái gîi më võa mang tÝnh tæng kÕt võa mang tÝnh kiÓm tra ®¸nh gi¸ n¨ng lùc nhËn thøc cña häc sinh, ®ång thêi ph¸t huy vai trß chñ ®éng tÝch cùc tõ phÝa nh÷ng ng­êi tiÕp nhËn. 3.2. Ph¹m vi nghiªn cøu: §Ó cho bµi viÕt ®­îc tËp trung h¬n, chóng t«i chñ yÕu t×m hiÓu, nghiªn cøu: - C¸c tiÕt §äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n. M«n Ng÷ v¨n cã 3 ph©n m«n: Lµm v¨n- TiÕng ViÖt - §äc hiÓu v¨n b¶n, ë ®©y do ®iÒu kiÖn nghiªn cøu nªn chóng t«i chñ yÕu tËp trung vµo c¸c tiÕt §äc- hiÓu v¨n b¶n. - C¸c v¨n b¶n trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 11, ®Æc biÖt lµ c¸c v¨n b¶n giai ®o¹n v¨n häc 1930- 1945./. 4
  5. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß PhÇn néi dung Ch­¬ng 1 Kh¸i qu¸t chung vÒ phÇn viÖc cñng cè- dÆn dß trong tiÕn tr×nh lªn líp 1. VÞ trÝ cña phÇn viÖc “cñng cè- dÆn dß” trong giê ®äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n T¸c phÈm v¨n häc lµ s¶n phÈm tinh thÇn chøa ®ùng t­ t­ëng, t×nh c¶m cña nhµ v¨n ®èi víi cuéc sèng vµ con ng­êi. Nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc khi ®­a vµo ch­¬ng tr×nh phæ th«ng ®Òu lµ nh÷ng t¸c phÈm cã gi¸ trÞ ®· ®­îc sµng läc qua thêi gian, ®­îc chän läc kÜ theo tiªu chÝ phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc vµ gãp phÇn båi d­ìng tri thøc, nh©n c¸ch cho häc sinh. T×m hiÓu t¸c phÈm ®Ó thÊy ®­îc c¸i hay, c¸i ®Ñp, ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc bæ Ých thiÕt thùc lµm giµu thªm vèn sèng vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch häc sinh lµ ®iÒu kiÖn mang tÝnh b¾t buéc ®èi víi c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh. Nh»m h­íng tíi kÕt qu¶ cao nhÊt cho qu¸ tr×nh d¹y vµ häc v¨n, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®­a ra mét sè quan ®iÓm tiÕn bé, tÝch cùc; trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña ng­êi häc: “Häc sinh lµ trung t©m”, “häc sinh- b¹n ®äc ®ång s¸ng t¹o”, “häc sinh- chñ thÓ nhËn thøc” ; cïng víi nã lµ sù xuÊt hiÖn cña mét lo¹t nh÷ng ph­¬ng ph¸p nh­ ph­¬ng ph¸p so s¸nh, ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch nªu vÊn ®Ò, ph­¬ng ph¸p gîi më Trong nhµ tr­êng, ®Ó cã giê d¹y hiÖu qu¶ ph¶i h­íng tíi ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß. ThÇy lu«n n¾m ch¾c kiÕn thøc, chñ ®éng ®iÒu khiÓn c¸c häat ®éng, ®Þnh h­íng dÉn d¾t häc sinh kh¸m ph¸. Trß chñ ®éng t×m tßi lÜnh héi kiÕn thøc, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng tÝch cùc. Mçi mét ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß ®Òu ph¶i h­íng tíi ®Ých chung lµ kh¸m ph¸ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm vµ ý nghÜa cña nã trong viÖc hoµn thiÖn nh©n c¸ch con ng­êi. Trong ho¹t ®éng d¹y vµ häc, tiÕn tr×nh bµi gi¶ng chia thµnh nhiÒu b­íc. PhÇn viÖc “cñng cè- dÆn dß” lµ thao t¸c cuèi cïng sau khi t×m hiÓu xong toµn bé gi¸ trÞ cña t¸c phÈm, tr­íc khi kÕt thóc giê häc. Mçi mét phÇn viÖc ®Òu cã ph­¬ng 5
  6. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß ph¸p riªng thÝch hîp. Tuy lµ phÇn viÖc cuèi cïng chiÕm khèi l­îng thêi gian Ýt ái nh­ng cã vai trß quan träng, còng lµ mét phÇn t¹o nªn sù hoµn thiÖn cña mét giê lªn líp. Cho nªn nÕu biÕt vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o ph­¬ng ph¸p ch¾c h¼n phÇn viÖc nµy sÏ cã tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn h¬n cho ho¹t ®éng d¹y vµ häc cña thÇy trß. 2. Kh¸i niÖm vµ môc ®Ých cña phÇn viÖc “Cñng cè bµi” - Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, cñng cè lµ: + Lµm cho trë nªn bÒn v÷ng h¬n, ch¾c ch¾n h¬n. + Nhí l¹i ®Ó n¾m v÷ng vµ nhí cho kü h¬n. - Tõ ®Þnh nghÜa trªn, cã thÓ kh¸i qu¸t: Cñng cè bµi häc lµ gióp häc sinh nhí l¹i ®Ó n¾m v÷ng néi dung bµi häc vµ kh¾c s©u kiÕn thøc h¬n. Nh­ vËy, cñng cè bµi häc lµ mét “kÕt luËn” cÇn thiÕt ®Ó häc sinh cã ®Þnh h­íng nh»m ghi nhí nh÷ng kiÕn thøc träng t©m. - B¶n th©n kh¸i niÖm trªn ®· bao hµm môc ®Ých cña c«ng viÖc cñng cè bµi. Theo ý riªng cña b¶n th©n t«i, cã thÓ kh¸i qu¸t môc ®Ých cña c«ng viÖc “cñng cè bµi” lµ: + Thø nhÊt, nh»m môc ®Ých kh¾c s©u kiÕn thøc. Gi¸o viªn cã thÓ chñ ®éng b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau cung cÊp thªm nh÷ng th«ng tin, t­ liÖu cÇn thiÕt liªn quan ®Õn t¸c phÈm ®Ó häc sinh cã thªm nh÷ng kiÕn thøc ®Ó liªn hÖ, më réng, so s¸nh nh»m hiÓu s©u s¾c b¶n chÊt, ®Æc ®iÓm cña bµi häc. + Thø hai, nh»m môc ®Ých kiÓm tra ®¸nh gi¸ n¨ng lùc nhËn biÕt, hiÓu bµi, n¾m v÷ng néi dung c¬ b¶n cña bµi häc. Gi¸o viªn cã thÓ th«ng qua hÖ thèng c©u hái ®Ó kiÓm tra møc ®é hiÓu bµi cña häc sinh. Vµ qua chÝnh hÖ thèng c©u hái ®· ®­îc ch¾t läc, chän lùa ®ã còng lµ mét ®Þnh h­íng gióp häc sinh nhËn biÕt ®­îc néi dung trung t©m cña bµi häc. C©u hái kiÓm tra cÇn phong phó, linh ho¹t, ë nhiÒu cÊp ®é ®Ó häc sinh võa thÓ hiÖn hiÓu biÕt cña m×nh võa c¶m thÊy hÊp dÉn vµ høng thó. Tõ ®ã, míi t¹o ®­îc hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê häc. 3. ý nghÜa, t¸c dông cña phÇn viÖc cñng cè bµi: - §èi víi häc sinh: + HÖ thèng l¹i kiÕn thøc cña bµi (gióp häc sinh kh¾c s©u kiÕn thøc) + Gióp häc sinh n¾m v÷ng vµ hiÓu néi dung bµi. 6
  7. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß + Më réng vµ ph¸t triÓn t­ duy cho häc sinh +T¹o høng thó häc tËp cho häc sinh- Nu«i d­ìng bÇu kh«ng khÝ líp häc + T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh ph¸t biÓu ý kiÕn + Gióp häc sinh cã ®Þnh h­íng tèt trong qu¸ tr×nh häc tËp. - §èi víi gi¸o viªn: + §©y lµ mét trong c¸c b­íc lªn líp ®Ó hoµn thiÖn giê häc. + Gi¸o viªn n¾m ®­îc kh¶ n¨ng tiÕp thu bµi cña häc sinh + Gi¸o viªn ®iÒu chØnh ph­¬ng ph¸p d¹y häc cho phï hîp néi dung + Lµ h×nh thøc ®Ó gi¸o viªn ®¸nh gi¸ tinh thÇn, th¸i ®é häc tËp cña häc sinh 4. C¸c ph­¬ng ph¸p cñng cè bµi ®¹t hiÖu qu¶: - Dïng lêi ®Ó hÖ thèng l¹i kiÕn thøc: Gi¸o viªn chñ ®éng kh¸i qu¸t, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc ®Ó häc sinh n¾m v÷ng, ghi nhí l¹i néi dung bµi häc. - G¹ch nh÷ng ý cèt lâi lªn b¶ng (nÕu gi¸o viªn cã l­u b¶ng) hoÆc khi dïng m¸y chiÕu th× tr×nh chiÕu l¹i nh÷ng ý chÝnh lªn b¶ng. - Dïng s¬ ®å, l­îc ®å, b¶n ®å, biÓu ®å : §©y lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc cñng cè cã hiÖu qu¶ v× t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¶m nhËn trùc quan cña häc sinh, gióp häc sinh dÔ dµng h×nh dung ra cÊu tróc bµi häc vµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c ý mét c¸ch khoa häc. - Cung cÊp thªm th«ng tin, t­ liÖu tham kh¶o, h×nh ¶nh, ng©m th¬, ®äc diÔn c¶m, c¸c ®o¹n video clip ®Ó häc sinh cã sù liªn hÖ, më réng, kh¾c s©u vµ ®Ó cho phÇn “cñng cè” ®­îc sinh ®éng, häc sinh ®­îc høng thó h¬n. - Dïng h×nh thøc tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Ó kiÓm tra nhanh kiÕn thøc cña häc sinh: + Tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt + Tr¾c nghiÖm ®óng sai + Tr¾c nghiÖm ghÐp nèi c©u (cét A víi cét B) + Tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän (chän mét trong c¸c ph­¬ng ¸n a, b, c, d) + Tr¶ lêi c©u hái ng¾n - Dïng hÖ thèng c©u hái më víi nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau ®Ó kiÓm tra n¨ng lùc nhËn thøc vµ s¸ng t¹o cña häc sinh: t¸i hiÖn, nhËn biÕt, th«ng hiÓu, vËn dông, s¸ng t¹o 7
  8. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß * §Ó h×nh thøc cñng cè bµi cã hiÖu qu¶ cÇn l­u ý: - Tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tiÕt häc mµ lùa chän cho m×nh mét ph­¬ng ph¸p cñng cè bµi thÝch hîp nhÊt. - Gi¸o viªn cã thÓ kÕt hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Ó cñng cè bµi. - §Ó kh¾c s©u kiÕn thøc träng t©m, cÇn chó ý ®Õn chuÈn kiÕn thøc- kÜ n¨ng. Khi b¸m s¸t chuÈn kiÕn thøc- kÜ n¨ng, chóng ta sÏ x¸c ®Þnh ®­îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n ®Ó cñng cè bµi ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. 5. C¸ch thøc ®Ó cñng cè bµi ®¹t hiÖu qu¶: - §èi víi gi¸o viªn: + N¾m v÷ng kiÕn thøc vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y + ChuÈn bÞ tèt gi¸o ¸n vµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i nh­ dïng m¸y chiÕu, gi¸o ¸n ®iÖn tö ®Ó hç trî + Gi¸o viªn cÇn ph¶i n¾m v÷ng tr×nh ®é vµ t©m lÝ häc sinh: §èi víi mçi ®èi t­îng häc sinh cÇn ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p cñng cè bµi kh¸c nhau sao cho phï hîp ®Ó t¹o hiÖu qu¶ vµ t¨ng søc hÊp dÉn. + Gi¸o viªn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc träng t©m cña bµi häc. + Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó chän ph­¬ng ph¸p cñng cè: Néi dung bµi häc, thêi gian, tr×nh ®é häc sinh. - §èi víi häc sinh: + Häc sinh cÇn cã sù chuÈn bÞ bµi ë nhµ tèt + Trong giê häc cÇn chó ý l¾ng nghe, tiÕp thu bµi gi¶ng + Häc sinh ph¶i cã tinh thÇn vµ th¸i ®é häc tËp tÝch cùc. 8
  9. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vÊn ®Ò vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß 1. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò: Chóng ta cã thÓ thÊy, phÇn viÖc “Cñng cè- dÆn dß” lµ mét phÇn viÖc cuèi cïng vµ rÊt quan träng cña mét giê d¹y. Tuy chØ chiÕm mét thêi l­îng Ýt ái (th«ng th­êng lµ tõ 3 phót ®Õn 7 phót, hoÆc cã thÓ nhiÒu h¬n tuú theo néi dung, tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm mçi bµi häc), nh­ng phÇn viÖc nµy gióp cho häc sinh cã thÓ hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc, ®Þnh h­íng l¹i träng t©m bµi häc, vµ x¸c ®Þnh nh÷ng néi dung c¬ b¶n cÇn ghi nhí. §èi víi giê §äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n, theo chóng t«i, phÇn viÖc nµy l¹i cµng quan träng. T¸c phÈm v¨n häc trong nhµ tr­êng th­êng lµ nh÷ng t¸c phÈm v¨n häc ®· ®­îc c©n nh¾c, chän lùa rÊt kÜ, cã gi¸ trÞ lín vÒ c¶ néi dung t­ t­ëng vµ gi¸ trÞ nghÖ thuËt. V× vËy, ®Ó kh¸m ph¸ hÕt nh÷ng c¸i hay, c¸i ®Ñp cña mét v¨n b¶n kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu dÔ dµng, ®Æt ra nhiÒu thö th¸ch víi gi¸o viªn: Lµm thÕ nµo trong mét, hai tiÕt häc ®Ó cã thÓ h­íng dÉn häc sinh chiÕm lÜnh hÕt ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ cña t¸c phÈm. ChÝnh v× con ®­êng kh¸m ph¸ cã tÝnh chÊt “më” nh­ vËy, nh­ng do thêi gian cã h¹n, ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn cÇn x¸c ®Þnh ®­îc träng t©m bµi d¹y, thiÕt kÕ gi¸o ¸n phï hîp víi ®èi t­îng. §Æc biÖt, cÇn biÕt tËn dông phÇn viÖc “Cñng cè- dÆn dß” sao cho hiÖu qu¶ bëi qua ®©y, tr­íc mét “rõng kiÕn thøc” vµ tr­íc rÊt nhiÒu néi dung kiÕn thøc ®· ®Ò cËp khi ph©n tÝch, t×m hiÓu v¨n b¶n, ng­êi gi¸o viªn sÏ h­íng dÉn häc sinh chèt l¹i nh÷ng kiÕn thøc träng t©m nhÊt; ®Ó tr¸nh häc sinh r¬i vµo t×nh tr¹ng hoang mang, víi mét t©m lÝ phæ biÕn lµ “m«n v¨n mªnh m«ng qu¸, kh«ng biÕt ®­êng nµo mµ ®i”. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, qua viÖc dù giê th¨m líp còng nh­ t×m hiÓu thùc tÕ, t«i thÊy phÇn viÖc nµy ch­a ®­îc chó ý coi träng. D­êng nh­ ®©u ®ã vÉn cã t©m lÝ coi nhÑ, nÕu cã th× thiªn vÒ “dÆn dß” nhiÒu h¬n lµ “cñng cè”. Vµ nÕu nh­ cã ®­a vµo tiÕt d¹y th× còng diÔn ra mét c¸ch chiÕu lÖ, qua loa, ch­a cã sù ®Çu t­ sao cho 9
  10. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß hiÖu qu¶ vµ phong phó. Thùc ra, ®iÒu nµy t«i còng nghÜ bëi nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan. Nh­ ®· nãi ë trªn, mçi v¨n b¶n v¨n häc cã rÊt nhiÒu néi dung cÇn t×m hiÓu, mµ thêi l­îng ph©n phèi ch­¬ng tr×nh cho mçi bµi th× cã h¹n, nªn m«n v¨n hay r¬i vµo t×nh tr¹ng thiÕu giê, “ch¸y gi¸o ¸n”. V× vËy, gi¸o viªn khi ®øng líp “ch¹y” cho hÕt bµi ®· “bë h¬i tai” råi, Ýt khi giµnh ®­îc thêi gian cho ho¹t ®éng “cñng cè” bµi. V× vËy, t«i mong muèn tr×nh bµy mét vµi suy nghÜ, gi¶i ph¸p cña b¶n th©n vÒ viÖc sö dông phÇn viÖc “cñng cè- dÆn dß” sao cho hiÖu qu¶ h¬n ®Ó t¨ng sù hÊp dÉn vµ høng thó cña häc sinh khi häc m«n v¨n. Mong r»ng sÏ nhËn ®­îc sù gãp ý, bæ sung cña b¹n bÌ ®ång nghiÖp, vµ ®ång thêi còng lµ mét c¸ch nh¾c nhë chÝnh b¶n th©n m×nh. 2. Mét vµi gi¶i ph¸p Trong häc v¨n kiÕn thøc chØ thùc sù trë thµnh tµi s¶n cña mét häc sinh khi kiÕn thøc ®ã ®­îc tiÕp nhËn th«ng qua sù vËn ®éng cña b¶n th©n chñ thÓ häc sinh. T¸c phÈm v¨n ch­¬ng chØ thùc sù ph¸t huy ®­îc søc m¹nh cña nã khi kh¬i dËy ®­îc tõ bªn trong ng­êi tiÕp nhËn nh÷ng c¶m xóc rung ®éng vµ ho¹t ®éng nhËn thøc, s¸ng t¹o. Do yªu cÇu cña phÇn viÖc chñ yÕu lµ cña ng­êi gi¸o viªn lµ h­íng dÉn häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc träng t©m cña ng­êi häc, nªn trong ®Ò tµi nµy “Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß”, chóng t«i chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn ho¹t ®éng cña gi¸o viªn. Dùa vµo môc ®Ých cña ®Ò tµi ®· nªu ë PhÇn më ®Çu, theo t«i nhiÖm vô chÝnh cña ng­êi gi¸o viªn trong phÇn viÖc “Cñng cè- dÆn dß” gåm hai néi dung c¬ b¶n: - Thø nhÊt, nh»m kh¾c s©u kiÕn thøc bµi häc, gi¸o viªn chñ ®éng cung cÊp thªm th«ng tin, t­ liÖu ®Ó më réng kiÕn thøc, liªn hÖ, so s¸nh gióp häc sinh hiÓu ®­îc b¶n chÊt, s©u s¾c bµi häc - Thø hai, chó träng ®Õn hÖ thèng c©u hái ®Ó häc sinh th¶o luËn, trao ®æi,tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt vµ kiÕn gi¶i cña m×nh vÒ bµi häc. V× vËy, trong phÇn nµy, chóng t«i ®Ò cËp ®Õn mét vµi gi¶i ph¸p dùa vµo nh÷ng môc tiªu, nhiÖm vô trªn. §Ó phÇn viÖc nµy thùc sù ®¹t hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn, nh­ mong muèn cña ®Ò tµi, khi thiÕt kÕ gi¸o ¸n, ng­êi gi¸o viªn cÇn l­u ý: 10
  11. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß - CÇn n¾m v÷ng chuÈn kiÕn thøc- kÜ n¨ng vµ yªu cÇu cÇn ®¹t cña mçi bµi häc. §©y lµ “kim chØ nam” gióp cho phÇn cñng cè cña bµi häc kh«ng bÞ chÖch h­íng vµ x¸c ®Þnh ®­îc néi dung träng t©m. - CÇn phèi hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p, trong ®ã chó ý ®Õn ph­¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i (dïng c«ng nghÖ th«ng tin, mµn ¶nh, m¸y chiÕu, ©m thanh ) ®Ó phÇn “Cñng cè bµi” ®­îc hÊp dÉn h¬n, t¹o nªn sù høng thó cña häc sinh. Còng xin nhÊn m¹nh l¹i, do ®iÒu kiÖn lµm viÖc, khi nghiªn cøu ®Ò tµi chóng t«i ®· thùc hµnh, ¸p dông chñ yÕu c¸c t¸c phÈm v¨n häc thuéc giai ®o¹n 1930- 1945 trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 11. D­íi ®©y t«i xin ®­îc ®Ò xuÊt mét vµi ph­¬ng ph¸p nh­ sau: 2.1. Cung cÊp thªm th«ng tin, t­ liÖu ®Ó kh¾c s©u kiÕn thøc. Víi néi dung nµy, gi¸o viªn cã thÓ chñ ®éng cung cÊp thªm nh÷ng t­ liÖu liªn quan ®Õn bµi häc ®Ó häc sinh cã ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt, c¶m nhËn s©u s¾c h¬n, n¾m v÷ng b¶n chÊt bµi häc. Gi¸o viªn cã thÓ chó ý ®Õn mét vµi h×nh thøc sau: - Cung cÊp thªm nh÷ng t­ liÖu liªn quan ®Õn t¸c gi¶, t¸c phÈm hoÆc nh÷ng lêi b×nh vÒ t¸c phÈm: ch¼ng h¹n nh­: + Nhµ v¨n nãi vÒ t¸c phÈm: Huy CËn nãi vÒ sù ra ®êi vµ c¶m xóc cña m×nh khi viÕt bµi “Trµng giang”. + Giíi thiÖu thªm t¸c phÈm cã liªn quan ®Õn cïng néi dung chñ ®Ò cña cïng t¸c gi¶: sau khi häc xong bµi th¬ “Véi vµng” cña Xu©n DiÖu, ®äc thªm cho häc sinh nghe bµi th¬ “Giôc gi·”. - Nghe nh÷ng bµi th¬ ®­îc ng©m hoÆc xem mét vµi ®o¹n video clip vÒ t¸c phÈm: + Ng©m th¬ bµi “Trµng giang” + Nghe bµi h¸t ®­îc phæ nh¹c tõ bµi th¬ “§©y th«n VÜ D¹” + Xem video clip “Sè ®á” (cã tr­êng ®o¹n thÓ hiÖn “H¹nh phóc cña mét tang gia”) + Xem video clip “Lµng Vò §¹i ngµy Êy” (cã nh÷ng tr­êng ®o¹n vÒ ChÝ PhÌo) + Xem líp kÞch “VÜnh biÖt Cöu Trïng §µi” - §äc nh÷ng bµi th¬, c©u th¬ ®­îc kh¬i gîi c¶m xóc tõ nh÷ng h×nh t­îng nh©n vËt v¨n häc: vÝ dô nh÷ng bµi th¬ viÕt vÒ nh©n vËt ChÝ PhÌo, ThÞ Në, vÒ nh©n vËt HuÊn Cao 11
  12. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß - Dïng s¬ ®å, biÓu b¶ng ®Ó tæng kÕt nh÷ng néi dung c¬ b¶n hoÆc cÊu tróc bµi häc: VÝ dô: KÕt cÊu bµi häc “Ch÷ ng­êi tö tï” KÕt cÊu bµi häc ch÷ ng­êi tö tï T×m hiÓu chung: Tác giả, tác phẩm ®äc – hiÓu v¨n b¶n §äc – Nh©n Nh©n T×nh C¶nh tãm t¾t vËt vËt huèng cho truyÖn HuÊn qu¶n truyÖn ch÷ Cao ngôc Cñng cè 2.2. Sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ n¨ng lùc nhËn thøc, rung ®éng c¶m xóc vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña häc sinh: §Ó x¸c lËp hÖ thèng c©u hái võa ®¸p øng ®­îc viÖc tæng kÕt cñng cè kiÕn thøc, võa kiÓm tra ®¸nh gi¸ ®­îc nhËn thøc cña häc sinh, võa kh¬i gîi sù chñ ®éng tÝch cùc tham gia cña häc sinh vµo ho¹t ®éng cña giê gi¶ng, chóng t«i m¹nh d¹n ®­a ra mét sè kiÓu c©u hái theo cÊp ®é t¨ng dÇn nh­ sau: - Nh÷ng c©u hái mang tÝnh chÊt t¸i hiÖn l¹i, liÖt kª l¹i kiÕn thøc: VÝ dô: + Sau khi häc xong bµi th¬ “Trµng giang”, h·y nªu néi dung c¶m xóc chñ ®¹o vµ nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®Æc s¾c nh»m chuyÓn t¶i néi dung ®ã? + NghÖ thuËt trµo phóng ®Æc s¾c cña Vò Träng Phông trong trÝch ®o¹n “H¹nh phóc cña mét tang gia” ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng yÕu tè, ph­¬ng diÖn nµo? - Nh÷ng c©u hái ®Ó t×m hiÓu c¶m xóc chñ quan cña häc sinh vÒ mét vÊn ®Ò: 12
  13. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß + C¶m nhËn cña em vÒ khung c¶nh phè huyÖn d­íi ngßi bót cña Th¹ch Lam trong t¸c phÈm “Hai ®øa trΔ? + Em cã suy nghÜ g× vÒ h×nh t­îng viªn qu¶n ngôc trong truyÖn ng¾n “Ch÷ ng­êi tö tï” cña NguyÔn Tu©n? ë nh÷ng c©u hái thuéc kiÓu d¹ng nµy, gi¸o viªn dÇn ®­a c¸c em vµo viÖc kh¸m ph¸ néi dung ®ång thêi bµy tá suy nghÜ, th¸i ®é cña c¸ nh©n m×nh vÒ mét vÊn ®Ò cña bµi häc tr­íc tËp thÓ líp. §iÒu nµy gióp c¸c em dÇn chñ ®éng h¬n trong viÖc lÜnh héi vµ kh¸m ph¸ t¸c phÈm. - Cho häc sinh t×m hiÓu vµ tranh luËn vÒ tªn t¸c phÈm, tªn ®o¹n trÝch: Tªn t¸c phÈm, tªn ®o¹n trÝch (cã thÓ do ng­êi biªn so¹n ®Æt) ®Òu bao hµm chøa ®ùng néi dung cña t¸c phÈm, ®­îc biÓu ®¹t ë d¹ng kh¸i qu¸t nhÊt. Do ®ã, t×m hiÓu tiªu ®Ò t¸c phÈm lµ mét ph­¬ng thøc kh¸ lý thó, hÊp dÉn l¹i cã hiÖu qu¶ trùc tiÕp. VÝ dô: + T¹i sao t¸c gi¶ l¹i ®Æt tªn t¸c phÈm lµ “Hai ®øa trΔ? NÕu ®­îc ®Æt tªn l¹i em sÏ ®Æt lµ g×? + T¹i sao ®o¹n trÝch l¹i cã tiªu ®Ò rÊt v« lÝ “H¹nh phóc cña mét tang gia”? + NguyÔn Tu©n ®Æt tªn t¸c phÈm lµ “Ch÷ ng­êi tö tï” nh»m môc ®Ých g×? + Sau khi häc xong bµi th¬, em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ nhan ®Ò “Véi vµng”? Râ rµng khi tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy häc sinh ph¶i n¾m ch¾c néi dung bµi häc. §ång thêi víi viÖc ®­a ra c©u hái t×nh huèng (nÕu ), häc sinh sÏ hÕt søc phÊn khëi khi ®­îc tham gia vµo viÖc t¹o dùng t¸c phÈm (dï chØ dõng l¹i tªn gäi cña nã). Víi nh÷ng c©u hái nµy gi¸o viªn nªn hÕt søc chó träng ®Õn ý kiÕn c¸ nh©n häc sinh ®Ó cã thÓ bæ sung hoÆc ®iÒu chØnh hîp lÝ. - §­a ra nh÷ng nhËn ®Þnh x¸c ®¸ng cña nh÷ng nhµ phª b×nh, nghiªn cøu ®Ó tõ ®ã yªu cÇu häc sinh lý gi¶i. VÝ dô: + T¹i sao Xu©n DiÖu l¹i cho r»ng bµi th¬ “Trµng giang” cña Huy CËn lµ “dän ®­êng cho lßng yªu giang san tæ quèc”? + VÒ bµi th¬ “§©y th«n VÜ D¹” cña Hµn MÆc Tö, Hoµi Thanh nhËn ®Þnh: “Bµi th¬ vÉn lµ mét søc ®ång c¶m m·nh liÖt vµ qu¶ng ®¹i. Nã ra ®êi gi÷a nh÷ng 13
  14. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß buån vui cña loµi ng­êi vµ nã sÏ kÕt b¹n víi loµi ng­êi cho ®Õn ngµy tËn thÕ”. Dùa vµo ®©u Hoµi Thanh ®· nhËn ®Þnh nh­ vËy? + Huy CËn ®· dµnh nh÷ng lêi tr©n träng cho Th¹ch Lam- t¸c gi¶ cña truyÖn ng¾n “Hai ®øa trΔ: Th¹ch Lam ®· gióp chóng ta “mét c¸ch c¶m nhËn cuéc ®êi, mét lèi rung c¶m tr­íc c¶nh ®êi. Th¹ch Lam cho ta thªm kÝch th­íc ®Ó hiÓu vµ ®Ó sèng cuéc sèng vèn giµu ®Ñp t×nh ng­êi”. V× lÏ g× Huy CËn kh¼ng ®Þnh nh­ vËy? Nh÷ng c©u hái thuéc kiÓu lo¹i trªn ®ßi hái häc sinh ph¶i t­ duy thÊu ®¸o. §©y lµ c©u hái ®ßi hái t­ duy cña häc sinh. Häc sinh cÇn ph¶i hiÓu néi dung bµi häc vµ nhËn ®Þnh cña nhµ nghiªn cøu, tõ ®ã ph¶i huy ®éng kiÕn thøc ®Ó lÝ gi¶i, chøng minh. Nh÷ng c©u hái nµy gióp häc sinh ph¸t triÓn t­ duy vµ c¸ch lËp luËn. - Cung cÊp cho häc sinh nh÷ng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau vÒ t¸c phÈm, sau ®ã cho häc sinh lùa chän c¸ch hiÓu phï hîp víi n¨ng lùc cña m×nh vµ lÝ gi¶i: VÝ dô: + Cã ý kiÕn cho r»ng: Chñ ®Ò cña t¸c phÈm ChÝ PhÌo (Nam Cao) lµ viÕt vÒ t×nh tr¹ng ng­êi n«ng d©n cã b¶n chÊt l­¬ng thiÖn bÞ ®Èy vµo con ®­êng tha ho¸, l­u manh ho¸ trong x· héi cò. Cã quan ®iÓm kh¸c: ChÝ PhÌo viÕt vÒ ng­êi n«ng d©n bÞ tha ho¸ nay trë vÒ con ®­êng l­¬ng thiÖn nh­ng gÆp bi kÞch trªn con ®­êng nµy. VËy ý kiÕn cña em nh­ thÕ nµo? + VÒ bµi th¬ §©y th«n VÜ D¹ cña Hµn MÆc Tö cã nh÷ng nhËn xÐt sau: • Bµi th¬ lµ bøc tranh ®Ñp vÒ mét miÒn quª ®Êt n­íc. • Bµi th¬ thÓ hiÖn nçi ®au xãt, tuyÖt väng cña mét t©m hån c« ®¬n • Bµi th¬ lµ tiÕng lßng cña mét con ng­êi thiÕt tha yªu ®êi, yªu ng­êi. ý kiÕn cña anh (chÞ) ? XuÊt ph¸t tõ ®Æc tr­ng cña bé m«n v¨n häc: võa lµ bé m«n nghÖ thuËt ng«n tõ, võa lµ bé m«n khoa häc cho nªn cã nhiÒu c¸ch kh¸m ph¸ gi¸ trÞ t¸c phÈm lµ ®iÒu b×nh th­êng. §iÒu cÇn l­u ý lµ gi¸o viªn cã thÓ cung cÊp nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau nh­ng kh«ng khiªn c­ìng häc sinh ph¶i hiÓu theo mét ý kiÕn chñ quan, quan träng lµ xem xÐt ®Õn sù lÝ gi¶i cña c¸c em. Tõ ®ã c¸c em ®­îc biÕt nhiÒu “kªnh” kh¸c nhau, ®ång thêi gióp c¸c em rÌn luyÖn “b¶n lÜnh” nghiªn cøu 14
  15. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Trªn ®©y lµ nh÷ng c©u hái mµ chóng t«i th­êng hay sö dông trong phÇn kÕt thóc bµi gi¶ng, t¹m xÕp thµnh mét hÖ thèng nh»m dÉn d¾t häc sinh kh¸m ph¸ tõ dÔ ®Õn khã. Ngoµi ra cã thÓ kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc sau: - Sö dông hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan. H×nh thøc kiÓm tra nµy rÊt phï hîp bëi trong mét kho¶ng thêi gian Ýt ái nh­ng cã thÓ kiÓm tra ®­îc nhiÒu ®¬n vÞ kiÕn thøc - Sö dông c¸c h×nh thøc kiÓm tra theo kiÓu “võa häc võa ch¬i” nh­ c©u ®è, ch¬i « ch÷. Hai h×nh thøc c©u hái trªn t«i sÏ lÊy vÝ dô trong ch­¬ng sau. Chóng t«i nhËn thÊy trong ch­¬ng tr×nh m«n V¨n ë cÊp Trung häc phæ th«ng, c¸c t¸c phÈm ®­a ra ®Òu cã gi¸ trÞ ë nhiÒu mÆt. Trong khi ®ã thêi gian vµ sè l­îng tiÕt häc chØ cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh nªn kh¶ n¨ng t×m hiÓu, ph©n tÝch t¸c phÈm mét c¸ch cÆn kÏ lµ ®iÒu khã thùc hiÖn. Do ®ã, nh÷ng c©u hái nªu trªn lµ nh÷ng c©u hái cÇn thiÕt mang tÝnh gîi më, nªu vÊn ®Ò, ®Þnh h­íng gióp häc sinh tiÕp tôc kh¸m ph¸ t¸c phÈm ngoµi thêi gian lªn líp. 15
  16. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Ch­¬ng 3 Thùc hµnh, øng dông trong c¸c giê §äc- hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n khèi líp 11 PhÇn 1: Thùc hµnh, øng dông Trong phÇn nµy, chóng t«i xin ®Ò xuÊt mét vµi h×nh thøc cã thÓ sö dông trong phÇn viÖc “Cñng cè – dÆn dß”, theo tõng ®¬n vÞ bµi häc cô thÓ. Nh­ ®· nãi trong phÇn ®Çu, do ®iÒu kiÖn thêi gian cã h¹n nªn chóng t«i dõng l¹i nghiªn cøu vµ thùc hµnh nh÷ng v¨n b¶n trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 11, vµ chñ yÕu lµ c¸c t¸c phÈm thuéc giai ®o¹n v¨n häc 1930-1945, cô thÓ lµ 8 t¸c phÈm: Hai ®øa trÎ (Th¹ch Lam), Ch÷ ng­êi tö tï (NguyÔn Tu©n), ®o¹n trÝch H¹nh phóc cña mét tang gia (trÝch Sè ®á cña Vò Träng Phông), ChÝ PhÌo (Nam Cao), kÞch VÜnh biÖt Cöu Trïng §µi (trÝch Vò Nh­ T« cña NguyÔn Huy T­ëng), Véi vµng (Xu©n DiÖu), §©y th«n VÜ D¹ (Hµn MÆc Tö), Trµng giang (Huy CËn). Chóng t«i sÏ triÓn khai theo tõng ®¬n vÞ bµi häc. Víi mçi bµi häc, chóng t«i ®Òu ®­a ra nhiÒu c¸ch thøc kh¸c nhau ®Ó cñng cè bµi, víi nh÷ng nguyªn t¾c sau: - KÕt hîp c¶ hai néi dung: + Gi¸o viªn cung cÊp thªm nh÷ng th«ng tin, t­ liÖu vÒ t¸c phÈm, t¸c gi¶ ®Ó kh¾c s©u kiÕn thøc, gióp häc sinh n¾m ®­îc b¶n chÊt vµ cã høng thó víi giê häc. + Sö dông hÖ thèng c©u hái ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸, gióp häc sinh nhí l¹i vµ n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, träng t©m. - KÕt hîp nhiÒu h×nh thøc vµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc ®Ó phÇn cñng cè ®a d¹ng, phong phó, sinh ®éng. - CÇn phô thuéc vµo thêi gian, ®èi t­îng häc sinh (tr×nh ®é, n¨ng lùc nhËn thøc, ®Þnh h­íng thi cö ) ®Ó lùc chän nh÷ng h×nh thøc cñng cè bµi phï hîp, nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. - B¸m s¸t chuÈn kiÕn thøc- kÜ n¨ng vµ môc tiªu cÇn ®¹t cña mçi bµi ®Ó ®­a ra néi dung cñng cè phï hîp. Sau ®©y, t«i xin ®­îc ®i vµo nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ: 1. V¨n b¶n “Hai ®øa trΔ cña Th¹ch Lam (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 1): 16
  17. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß 1.1. C©u hái t¸i hiÖn kiÕn thøc: Qua truyÖn ng¾n Hai ®øa trÎ, em c¶m nhËn nh­ thÕ nµo vÒ con ng­êi vµ t×nh c¶m cña nhµ v¨n? Néi dung cÇn ®¹t: C¶m nhËn ®­îc t×nh c¶m xãt th­¬ng cña Th¹ch Lam ®èi víi nh÷ng con ng­êi sèng nghÌo khæ, quÈn quanh vµ sù c¶m th«ng, tr©n träng cña nhµ v¨n tr­íc mong ­íc cña hä vÒ mét cuéc sèng t­¬i s¸ng h¬n. 1.2 KiÓm tra kiÕn thøc qua trß ch¬i « ch÷: võa kiÓm tra kiÕn thøc häc sinh võa t¹o sù høng thó: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Häc sinh lÇn l­ît tr¶ lêi 13 c©u hái, sau ®ã sÏ t×m ®­îc nh÷ng ch÷ c¸i trong tõ kho¸. S¾p xÕp c¸c ch÷ c¸i sÏ t×m ®­îc tõ ch×a kho¸, tÊt nhiªn néi dung c©u hái vµ tõ ch×a kho¸ ®Òu liªn quan ®Õn Th¹ch Lam vµ v¨n b¶n “Hai ®øa trΔ. Néi dung c¸c c©u hái theo thø tù nh­ sau: 1. Quª cña nhµ v¨n Th¹ch Lam? 2. Tªn khai sinh cña Th¹ch Lam? 3. Th¹ch Lam lµ nhµ v¨n tiªu biÓu cña nhãm v¨n nµo? 4. TruyÖn ng¾n cña Th¹ch Lam th­êng ®­îc vÝ víi ? 5. Phong c¸ch viÕt v¨n cña Th¹ch Lam? 6. T¸c phÈm tiªu biÓu cho phong c¸ch nghÖ thuËt cña Th¹ch Lam? 7. Tªn mét nh©n vËt chÝnh trong truyÖn ng¾n “Hai ®øa trΔ? 8. Më ®Çu truyÖn ng¾n “Hai ®øa trΔ lµ ©m thanh g×? 9. T©m tr¹ng cña nh©n vËt Liªn tr­íc giê kh¾c cña ngµy tµn? 10. §©y lµ nh©n vËt h¬i ®iªn ®­îc miªu t¶ trong t¸c phÈm? 17
  18. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß 11. TiÕng c­êi cña bµ cô Thi? 12. §©y lµ tõ miªu t¶ ¸nh s¸ng cña c¸c toa tµu? 13. Ba tõ kÕt thóc t¸c phÈm? Sau khi tr¶ lêi ®óng c¸c c©u hái, « ch÷ hiÖn lªn ®Çy ®ñ lµ: h a n o i 1 v i n h 2 t u l u c v a n d o a n 3 b a i t h ¬ 4 t r o n g s a n g 5 h a i d ­ a t r e 6 a n 7 t i e n g t r o n g 8 b u o n 9 b a c u t h i 10 k h a n h k h a c h 11 s a n g t r u n g 12 d a y b o n g t o i 13 Häc sinh s¾p xÕp l¹i trËt tù c¸c ch÷ c¸i trong tõ ch×a kho¸ ë hµng däc sÏ ®­îc ®¸p ¸n cÇn t×m lµ: N¾ng trong v­ên, lµ tªn mét tËp truyÖn cña Th¹ch Lam. TruyÖn ng¾n “Hai ®øa trΔ lµ mét t¸c phÈm trÝch trong tËp truyÖn ng¾n nµy. 1.3. C©u hái c¶m nhËn vµ lÝ gi¶i: Sau khi häc xong truyÖn ng¾n, em c¶m nhËn vµ lÝ gi¶i nh­ thÕ nµo vÒ nhan ®Ò “Hai ®øa trΔ? Néi dung cÇn ®¹t: Hai ®øa trÎ An vµ Liªn lµ nh©n vËt trung t©m, t¹o nªn ®iÓm nh×n trÇn thuËt cña t¸c phÈm: - V× lµ hai ®øa trÎ nªn cã c¸i nh×n vµ sù c¶m nhËn nguyªn s¬, hån nhiªn, ch©n thËt nhÊt vÒ cuéc sèng phè huyÖn -> bøc tranh phè huyÖn hiÖn lªn cô thÓ, ch©n thùc, sinh ®éng - Nh©n vËt Liªn vµ An - hai mÇm sèng non t¬ ®­îc ®Æt trªn bèi c¶nh phè huyÖn nghÌo – m¶nh ®Êt c»n cçi kh«ng cã sinh khÝ -> sù tr¸i ng­îc chøa ®ùng m©u thuÉn nh©n sinh lµm day døt lßng ng­êi, lµm to¸t lªn chñ ®Ò t­ t­ëng cña t¸c phÈm. 18
  19. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß 1.4. C©u hái c¶m nhËn vµ s¸ng t¹o: H·y ®Æt l¹i cho truyÖn ng¾n nµy mét tªn gäi kh¸c. Sau khi cho häc sinh thö søc s¸ng t¹o cña m×nh, t«i ®· nhËn ®­îc nh÷ng tªn truyÖn mµ c¸c em ®· ®Æt nh­ sau: T×nh chÞ em, Kh¸t khao ¸nh s¸ng, Hi väng, Nh÷ng m¶nh ®êi bÊt h¹nh, ChuyÕn tµu ®ªm, Bãng tèi vµ ¸nh s¸ng, ¸nh s¸ng hi väng, Tµu muén, ¸nh s¸ng xa x«i, C¸i ao ®êi, §îi tµu Mçi nhan ®Ò thÓ hiÖn nh÷ng c¶m nhËn kh¸c nhau cña c¸c em. §iÒu nµy khiÕn c¸c em c¶m thÊy høng thó h¬n, thÊy m×nh còng nh­ ®­îc tham gia vµ sèng cïng t¸c phÈm. T«i ®· c¶m nhËn thÊy sù hµo høng thùc sù cña häc sinh khiÕn cho sau khi giê häc kÕt thóc, c¸c em ®Òu c¶m thÊy tho¶i m¸i vµ tù tin h¬n v× ®· ®­îc béc lé m×nh, trë nªn m¹nh d¹n h¬n. 2. V¨n b¶n “Ch÷ ng­êi tö tï” cña NguyÔn Tu©n (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 1): 2.1. Dïng s¬ ®å ®Ó t¸i hiÖn l¹i cÊu tróc bµi häc: KẾT CẤU BÀI HỌC CHỮ NGƯỜI TỬ TỪ TÌM HIỂU CHUNG: TÁC GIẢ, TÁC PHẨM ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN Tình Đọc tóm huống Nhân vật Nhân vật Cảnh cho tắt truyện truyện Huấn Cao Quản ngục chữ Củng cố 19
  20. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Qua s¬ ®å, häc sinh nhí l¹i nh÷ng néi dung chÝnh cña bµi häc vµ thÊy ®­îc cÊu tróc, bè côc cña bµi. Tõ ®ã ghi nhí kiÕn thøc mét c¸ch cã hÖ thèng, logic vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. 2.2. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: VÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña h×nh t­îng HuÊn Cao ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? Qua ®ã, nhµ v¨n muèn béc lé quan niÖm g× vÒ c¸i ®Ñp? Néi dung cÇn ®¹t: Trong truyÖn ng¾n Ch÷ ng­êi tö tï, NguyÔn Tu©n ®· kh¾c ho¹ thµnh c«ng h×nh t­îng HuÊn Cao: mét con ng­êi tµi hoa, cã c¸i t©m trong s¸ng vµ khÝ ph¸ch hiªn ngang, bÊt khuÊt. Qua ®ã, nhµ v¨n thÓ hiÖn quan niÖm vÒ c¸i ®Ñp: c¸i §Ñp cÇn ®i cïng c¸i ThiÖn, kh¼ng ®Þnh sù bÊt tö cña c¸i ®Ñp vµ béc lé thÇm kÝn t©m sù yªu n­íc. 2.3. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: Tµi n¨ng nghÖ thuËt cña NguyÔn Tu©n trong truyÖn ng¾n “Ch÷ ng­êi tö tï”? Néi dung cÇn ®¹t: T¸c phÈm thÓ hiÖn tµi n¨ng nghÖ thuËt cña NguyÔn Tu©n trong viÖc t¹o dùng t×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, trong nghÖ thuËt dùng c¶nh, kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt, t¹o kh«ng khÝ cæ kÝnh, trang träng; trong viÖc sö dông thñ ph¸p ®èi lËp vµ ng«n ng÷ giµu tÝnh t¹o h×nh. 2.4. Nghe mét bµi th¬ viÕt vÒ nh©n vËt HuÊn Cao vµ h·y “ph¸t hiÖn nhanh”: §©y lµ bµi th¬ cña thÇy gi¸o NguyÔn HiÕu ë §ång Nai. Sau khi nghe xong bµi th¬, h·y ph¸t hiÖn nhanh xem cã ®iÓm g× ®Æc biÖt vÒ thanh ®iÖu? T­îng ®µi HuÊn Cao KÎ tö téi- nghÖ sÜ §Õn c¸i chÕt ch¼ng sî Thµnh anh hïng mu«n n¨m Ng­êi vÒ hån th¨ng hoa Ch¼ng nh÷ng tÆng ch÷ ®Ñp Ch¸y s¸ng gi÷a ngôc tèi Cßn ban lêi “thiªn l­¬ng” Cho ®êi bao bµi ca Qu¶n ngôc còng nghÖ sÜ Cô NguyÔn ë chÝn suèi Nh­ thanh ©m trong veo §ang ©m thÇm c­êi khµ Gi÷a b¶n nh¹c hçn t¹p Bëi c¸i ®Ñp sèng m·i V× T©m- Tµi «ng theo Dï ®i vÒ n¬i xa 20
  21. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Tr¶ lêi: Bµi th¬ cã 16 c©u, chia lµm 4 khæ, më ®Çu lµ c©u th¬ mang toµn thanh tr¾c, råi c©u th¬ tiÕp theo mang toµn thanh b»ng, cø thÕ xen kÏ nhau. Nh­ vËy, 8 c©u mang thanh tr¾c ®an xen ®Òu víi 8 c©u mang thanh b»ng. Víi biÖn ph¸p tæ chøc ©m ®iÖu Êy ®· t¹o nªn Ên t­îng vÒ mét HuÊn Cao g©n guèc, kiªn trung bÊt khuÊt nh­ng vÉn mÒm m¹i, tµi hoa. MÆt kh¸c, c¸ch tæ chøc Êy cßn biÓu hiÖn t×nh c¶m s©u nÆng thiÕt tha, niÒm tin t­ëng gi÷a ng­êi tö tï vµ qu¶n ngôc. 3. V¨n b¶n “H¹nh phóc cña mét tang gia” (trÝch tiÓu thuyÕt “Sè ®á”) cña Vò Träng Phông (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 1): 3.1. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: H·y nªu kh¸i qu¸t gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt tiªu biÓu cña ®o¹n trÝch? Néi dung cÇn ®¹t: Qua ®o¹n trÝch, thÊy ®­îc b¶n chÊt lè l¨ng, ®åi b¹i cña x· héi “th­îng l­u” thµnh thÞ nh÷ng n¨m tr­íc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 vµ nghÖ thuËt trµo phóng ®Æc s¾c cña Vò Träng Phông (t×nh huèng trµo phóng, ch©n dung nh©n vËt biÕm ho¹, ng«n ng÷- giäng ®iÖu trµo phóng ) 3.2. Sö dông c©u hái tr¾c nghiÖm: H·y lùa chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt C©u 1: Dßng nµo thÓ hiÖn ®Çy ®ñ nhÊt vÒ t¸c gi¶ Vò Träng Phông? A. Cuéc ®êi ng¾n ngñi, nghÌo tóng bÖnh tËt. B. §­îc mÖnh danh lµ “«ng vua phãng sù ®Êt B¾c” C. Lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n hµng ®Çu cña v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i D. TÊt c¶ c¸c ý trªn. C©u 2: C¸ch ®Æt tªn ch­¬ng truyÖn cña Vò Träng Phông cã ý nghÜa g× trong viÖc t¹o ra tiÕng c­êi phª ph¸n cña t¸c phÈm? A. ChØ ra nghÞch lÝ bi hµi cña quan hÖ t×nh c¶m ®¹o ®øc trong x· héi th­îng l­u. B. Phª ph¸n c¶ mét “tang gia” v« ®¹o ®øc. C. ChÕ giÔu thø “h¹nh phóc” qu¸i gë cña ®¸m con ch¸u. D. ChÕ giÔu c¸i “sè ®á” k× l¹ cña nh÷ng kÎ nh­ Xu©n. C©u 3: §iÓm chung nhÊt trong c¸c s¸ng t¸c cña Vò Träng Phông? A. Lªn ¸n m¹nh mÏ nh÷ng kÎ tham lam, Ých kØ, chØ biÕt sèng cho b¶n th©n. B. ThÓ hiÖn niÒm th­¬ng c¶m s©u s¾c ®èi víi nh÷ng th©n phËn bÊt h¹nh. 21
  22. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß C. Béc lé tinh thÇn yªu n­íc, yªu quª h­¬ng vµ lßng c¨m thï giÆc s©u s¾c. D. To¸t lªn niÒm c¨m phÉn m·nh liÖt c¸i x· héi võa ®en tèi võa thèi n¸t ®­¬ng thêi. C©u 4: NÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c nhÊt cña ®o¹n trÝch lµ A. NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tinh tÕ. B. NghÖ thuËt trµo phóng ®Æc s¾c. C. Nhan ®Ò gîi sù tß mß. D. Ng«n ng÷ trÇn thuËt mang tÝnh kh¸ch quan. 4. V¨n b¶n “ChÝ PhÌo” cña Nam Cao (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 1): 4.1. S¬ ®å ho¸ truyÖn ng¾n ChÝ PhÌo: SƠ ĐỒ TÓM TẮT TÁC PHẨM CHÍ PHÈO Chí Phèo lương thiện Bá Kiến Nhà tù Chí Phèo giết Bá Kiến, tự sát Chí Phèo bị lưu Uất ức manh hoá tuỵệt vọng Chí Phèo bị cự Tình yêu tuyệt quyền làm Thị Nở người Xã hội (bà côThị Nở) Khát vọng trở về lương thiện 22
  23. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Qua s¬ ®å, häc sinh sÏ nh×n l¹i, n¾m v÷ng néi dung t¸c phÈm vµ s¬ ®å còng ®· thÓ hiÖn kh¸ râ c¸c chÆng ®­êng kh¸c nhau trong cuéc ®êi cña ChÝ PhÌo, thÝch øng víi cÊu tróc bµi gi¶ng, tõ ®ã häc sinh sÏ ghi nhí ®­îc cÊu tróc bµi häc mét c¸ch s©u s¾c vµ râ nÐt h¬n. 4.2. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: T¹i sao cã thÓ nãi truyÖn ng¾n ChÝ PhÌo cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o míi mÎ? Néi dung cÇn ®¹t: ChÝ PhÌo lµ kiÖt t¸c cña nÒn v¨n xu«i ViÖt Nam hiÖn ®¹i. T¸c phÈm cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o s©u s¾c. Qua truyÖn ng¾n nµy, Nam Cao ®· kh¸i qu¸t mét hiÖn t­îng x· héi ë n«ng th«n ViÖt Nam tr­íc C¸ch m¹ng: mét bé phËn n«ng d©n lao ®éng l­¬ng thiÖn bÞ ®Èy vµo con ®­êng tha ho¸, l­u manh ho¸. Nhµ v¨n ®· kÕt ¸n ®anh thÐp c¸i x· héi tµn b¹o tµn ph¸ c¶ thÓ x¸c vµ t©m hån ng­êi n«ng d©n lao ®éng, ®ång thêi, kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt l­¬ng thiÖn cña hä, ngay trong khi hä bÞ vïi dËp mÊt c¶ nh©n h×nh, nh©n tÝnh. 4.3. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: Tµi n¨ng truyÖn ng¾n bËc thÇy cña Nam Cao qua truyÖn ng¾n “ChÝ PhÌo”? Néi dung cÇn ®¹t: TruyÖn ng¾n ChÝ PhÌo thÓ hiÖn tµi n¨ng truyÖn ng¾n bËc thÇy: x©y dùng thµnh c«ng nh÷ng nh©n vËt ®iÓn h×nh bÊt hñ; nghÖ thuËt trÇn thuËt linh ho¹t tù nhiªn mµ vÉn nhÊt qu¸n, chÆt chÏ; ng«n ng÷ nghÖ thuËt ®Æc s¾c, miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt tù nhiªn, tinh tÕ 4.4. Cho häc sinh xem mét ®o¹n video clip “Lµng Vò §¹i ngµy Êy” vÒ tr­êng ®o¹n cã ChÝ PhÌo: Nh÷ng h×nh ¶nh trong vdeo clip 23
  24. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß 4.5. T×m tªn t¸c phÈm cña nhµ v¨n Nam Cao trong mét bµi th¬: C¶ ®êi l·o H¹c chuyªn cÇn Ch¾t chiu nhÆt nh¹nh ®Ó phÇn cho con ë ®êi kh«ng thÓ sèng mßn Mµ nh­ tr¨ng s¸ng vu«ng trßn tr­íc sau ChÝ PhÌo cuéc sèng ®ín ®au BÞ l­u manh ho¸ c¬ cÇu mµ chi! Vî con c¬m ¸o x¸ g×? §êi thõa c¬ cùc ®Õn khi b¹c ®Çu Cuéc sèng t­¬i ®Ñp thÊy ®©u? Mét b÷a no khiÕn ta ®au ®ín lßng! MÊy ai dß ®­îc lßng s«ng Ph¶i cã ®«i m¾t s¸ng trong nh×n ®êi. Tr¶ lêi: Bµi th¬ cã nh¾c ®Õn 7 t¸c phÈm cña nhµ v¨n Nam Cao (nh÷ng ch÷ ®· in nghiªng). 5. V¨n b¶n “VÜnh biÖt Cöu Trïng §µi” (trÝch kÞch “Vò Nh­ T«”) cña NguyÔn Huy T­ëng (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 1): 5.1. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: Qua vë kÞch, t¸c gi¶ ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo? Néi dung cÇn ®¹t: Qua tÊn bi kÞch cña Vò Nh­ T«, t¸c gi¶ ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò s©u s¾c, cã ý nghÜa mu«n thuë vÒ mèi quan hÖ gi÷a nghÖ thuËt víi cuéc sèng, gi÷a lÝ t­ëng nghÖ thuËt cao siªu, thuÇn tuý cña mu«n ®êi víi lîi Ých thiÕt thùc vµ trùc tiÕp cña nh©n d©n 5.2. C©u hái kiÓm tra kiÕn thøc: §Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña kÞch “Vò Nh­ T«” ®­îc thÓ hiÖn qua ®o¹n trÝch? Néi dung cÇn ®¹t: §o¹n trÝch thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt kÝch cña NguyÔn Huy T­ëng: ng«n ng÷ kÞch ®iªu luyÖn, cã tÝnh tæng hîp cao; dïng ng«n ng÷, hµnh ®éng cña nh©n vËt ®Ó kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch, miªu t¶ t©m tr¹ng, dÉn d¾t vµ ®Èy xung ®ét kÞch ®Õn cao trµo. 5.3. C©u hái c¶m nhËn vµ ph¸t biÓu suy nghÜ: Trong lêi ®Ò tùa kÞch Vò Nh­ T«, NguyÔn Huy T­ëng viÕt: “Than «i! Nh­ T« ph¶i hay nh÷ng kÎ giÕt Nh­ T« ph¶i? Ta ch¼ng biÕt. CÇm bót ch¼ng qua cïng mét bÖnh víi §an ThiÒm”. H·y ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh vÒ lêi ®Ò tùa trªn. 24
  25. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Néi dung cÇn ®¹t: Qua lêi ®Ò tùa trªn, NguyÔn Huy T­ëng ®· ch©n thµnh béc lé nçi b¨n kho¨n cña m×nh: LÏ ph¶i thuéc vÒ Vò Nh­ T« hay nh÷ng kÎ giÕt Vò Nh­ T«? Vµ «ng thó nhËn “ta ch¼ng biÕt”, tøc lµ kh«ng thÓ ®­a ra mét lêi gi¶i ®¸p tho¶ ®¸ng. Qua vë kÞch, cã thÓ thÊy ch©n lÝ kh«ng hoµn toµn thuéc vÒ phÝa nµo: viÖc mÊt Cöu Trïng §µi võa nªn mõng, võa nªn tiÕc. §ång thêi, nhµ v¨n kh¼ng ®Þnh “CÇm bót ch¼ng qua cïng mét bÖnh víi §an ThiÒm”, tøc lµ v× c¶m phôc tµi trêi, nh¹y c¶m víi bi kÞch cña nh÷ng tµi n¨ng siªu viÖt. 6. V¨n b¶n “Véi vµng” cña Xu©n DiÖu (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 2): 6.1. C©u hái kiÓm tra: M¹ch c¶m xóc- luËn lÝ ®­îc thÓ hiÖn chÆt chÏ nh­ thÕ nµo trong bµi th¬ “Véi vµng”? Néi dung cÇn ®¹t: Bµi th¬ lµ m¹ch c¶m xóc m·nh liÖt dµo d¹t tu«n trµo, nh­ng vÉn theo m¹ch luËn lÝ, cã bè côc chÆt chÏ. Bµi th¬ cã thÓ chia lµm 3 ®o¹n: ▪ PhÇn 1: béc lé t×nh yªu cuéc sèng tha thiÕt ▪ PhÇn 2: nçi b¨n kho¨n vÒ sù tr«i ch¶y cña thêi gian vµ ®êi ng­êi ▪ PhÇn 3: lêi giôc gi· sèng véi vµng, cuèng quýt Trong ®ã mçi ®o¹n ®Òu tr¶ lêi c©u hái ®Ó lµm s¸ng tá néi dung chñ ®Ò: ▪ V× sao ph¶i sèng “véi vµng”? v× cuéc ®êi qu¸ ®Ñp (PhÇn 1) v× cuéc sèng ng¾n ngñi (PhÇn 2) ▪ Sèng “véi vµng” lµ sèng nh­ thÕ nµo?: cÇn ph¶i sèng cao ®é (PhÇn 3) Nh­ vËy 3 ®o¹n th¬ vËn ®éng võa rÊt tù nhiªn vÒ c¶m xóc võa rÊt chÆt chÏ vÒ luËn lÝ. 6.2. C©u hái kiÓm tra: Theo em, nh÷ng c¸ch t©n nghÖ thuËt cña Xu©n DiÖu ®­îc thÓ hiÖn trong bµi th¬ “Véi vµng” nh­ thÕ nµo”? Néi dung cÇn ®¹t: H×nh ¶nh th¬ t¸o b¹o, ng«n tõ gÇn víi lêi nãi th­êng nh­ng ®­îc n©ng lªn møc ®é nghÖ thuËt, nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®éc ®¸o (so s¸nh: lÊy vÎ ®Ñp con ng­êi lµm chuÈn mùc), nhÞp ®iÖu, thÓ th¬ 6.3. Cung cÊp thªm t­ liÖu tham kh¶o: Gi¸o viªn ®äc cho häc sinh nghe thªm bµi th¬ “Giôc gi·” cña nhµ th¬ Xu©n DiÖu bëi ®©y lµ bµi th¬ cã cïng néi dung t­ t­ëng chñ ®Ò víi v¨n b¶n “Véi vµng”: 25
  26. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Giôc gi· Mau víi chø, véi vµng lªn víi chø! Vµng son ®­¬ng léng lÉy buæi chiÒu Em, em ¬i, t×nh non ®· giµ råi, xanh, Con chim hång, tr¸i tim nhá cña t«i, Quay mÆt l¹i: c¶ lÇu chiÒu ®· vì Mau víi chø! Thêi gian kh«ng ®øng ®îi, V× chót m©y ®i, theo lµn vót giã, T×nh thæi giã, mµu yªu lªn phÊp phíi: BiÕt thÕ nµo mµ chËm r·i em ¬i? Nh­ng ®«i ngµy, t×nh míi ®· thµnh x­a. S¸ng nay, s­¬ng xª xÝch c¶ ch©n trêi, N¾ng mäc ch­a tin, hoa rông kh«ng ngê, Giôc hång nh¹n thiªn di vÒ câi b¾c. T×nh yªu ®Õn, t×nh yªu ®i, ai biÕt. Ai nãi tr­íc lßng anh kh«ng ph¶n tr¾c, Trong gÆp gì ®· cã mÇm ly biÖt; Mµ lßng em sao l¹i ch¾c tr¬ tr¬? Nh÷ng v­ên x­a nay ®o¹n tuyÖt dÊu hµi; H¸i mét mïa hoa l¸ thuë m¨ng t¬, GÊp ®i em, anh rÊt sî ngµy mai; §èt mu«n nÕn ¸nh mÆt trêi chãi lãi. §êi tr«i ch¶y, lßng ta kh«ng vÜnh viÔn Thµ mét phót huy hoµng råi chît tèi, Cßn h¬n buån le lãi suèt tr¨m n¨m, Em vui ®i, r¨ng në ¸nh tr¨ng r»m Võa xÞch gèi ch¨n, méng vµng tan biÕn; Anh hót nhuþ cña mçi giê t×nh tù. Dung nhan xª ®éng, s¾c ®Ñp tan tµnh; Mau víi chø, véi vµng lªn víi chø! Em, em ¬i! T×nh non s¾p giµ råi §©y lµ bµi th¬ cïng chung ý nghÜa néi dung t­ t­ëng víi bµi “Véi vµng”, thÓ hiÖn ®­îc quan niªm sèng còng nh­ niÒm kh¸t khao sèng hÕt m×nh, sèng m·nh liÖt cña nhµ th¬ Xu©n DiÖu. Khi ®ã, häc sinh sÏ cµng kh¾c ghi vµ c¶m nhËn ®­îc s©u s¾c h¬n phong c¸ch nghÖ thuËt cña “nhµ th¬ míi nhÊt trong c¸c nhµ th¬ míi” (Hoµi Thanh). 6.4. C©u hái liªn hÖ thùc tÕ: Theo em, qua bµi th¬ “Véi vµng”, Xu©n DiÖu ®· thÓ hiÖn mét quan niÖm sèng nh­ thÕ nµo? Tõ ®ã, em suy nghÜ g× vÒ “lèi sèng gÊp” cña mét bé phËn thanh niªn hiÖn nay? Néi dung cÇn ®¹t: Nªu ng¾n gän vµ nhËn xÐt vÒ quan niÖm sèng, triÕt lÝ sèng mµ Xu©n DiÖu ®· göi g¾m qua bµi th¬ Véi vµng: NiÒm khao kh¸t sèng m·nh liÖt, sèng hÕt m×nh, biÕt quý träng tõng gi©y tõng phót cña cuéc ®êi m×nh, nhÊt lµ nh÷ng th¸ng n¨m tuæi trÎ -> quan niÖm sèng tÝch cùc, míi mÎ, thÊm ®­îm tinh thÇn nh©n v¨n. - Trµo l­u, lèi sèng gÊp cña mét bé phËn thanh niªn hiÖn nay: thÓ hiÖn ë mét sè khuynh h­íng sau: 26
  27. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß + Lèi sèng h­ëng thô, bu«ng th¶, l·ng phÝ thêi gian- tiÒn cña- c«ng søc vµo nh÷ng thó tiªu khiÓn kh«ng lµnh m¹nh nh»m bao biÖn cho quan ®iÓm: ph¶i tËn h­ëng cuéc sèng, ph¶i biÕt ch¬i hÕt m×nh: ch¬i game, qu¸n bar, vò tr­êng, sèng thö +Sèng véi, lao ®Çu vµo c«ng viÖc ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trong x· héi - Nªu quan ®iÓm, nhËn xÐt cña m×nh: TÊt c¶ nh÷ng biÓu hiÖn nªu trªn ®Òu thÓ hiÖn mét lèi sèng lÖch l¹c, cã nhiÒu tiªu cùc: hoÆc h¹ thÊp gi¸ trÞ b¶n th©n, sa ng·, ®¸nh mÊt t­¬ng lai hoÆc ph¸t triÓn kh«ng c©n b»ng, chØ lao ®Çu vµo c«ng viÖc mµ quªn ®i nh÷ng gi¸ trÞ sèng kh¸c (yªu th­¬ng, chia sÎ, c¶m gi¸c tÜnh t¹i cña b¶n th©n, c¶m xóc b×nh dÞ mµ nªn th¬ cña cuéc sèng ), thËm chÝ cßn dÉn ®Õn trÇm c¶m, v« c¶m. 7. V¨n b¶n “Trµng giang” cña Huy CËn (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 2): 7.1. §äc cho häc sinh nghe t­ liÖu tham kh¶o: Huy CËn nãi vÒ bµi th¬ “Trµng giang”: “ Một chiều thu 1939, tôi đi dạo trên bờ sông Cái (sông Hồng), bằng xe đạp, có đoạn dắt xe đi bộ, thấy buổi chiều trên đê và trên sông đẹp quá: Nắng chiều đã nhạt, mây đùn phía núi xa và man mác một nỗi buồn khó tả, nửa như gần gũi, nửa như xa vời quạnh hiu. Tôi dừng ở quãng bến Chèm (bây giờ là chân cầu Thăng Long) và vang lên trong tâm tưởng mấy câu lục bát: Tràng Giang sóng gợn mênh mông Thuyền trôi xuôi mái, nước song song buồn Rêu trôi luồng lại nối luồng Về đâu bèo dạt, mây lồng núi xa Tôi còn định làm tiếp bài thơ bằng lục bát và đặt tên bài là Chiều trên sông Nhưng đạp xe về nhà (ở số 40 Hàng Than) lại vang trong đầu nhạc điệu của thơ bảy chữ, âm hưởng Đường luật như quyến rũ tai tôi, cổ họng tôi và tôi liền chuyển mấy câu đầu sang thể bảy âm, bắt được ngay hai câu đầu: Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp Con thuyền xuôi mái nước song song Hai câu đầu này sẽ đứng vững nguyên cho đến bản thảo cuối cùng Rồi tôi viết tiếp. câu thứ 3 không khó, nhưng đến câu thứ 4 thì: ▪ Một chiếc bèo đơn lạc giữa dòng 27
  28. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß ▪ Một cánh bèo đơn lạc giữa dòng ▪ Củi một cành trôi lạc mấy dòng Sau cùng đến bản thảo thứ 14 mới bật ra Củi một cành khô lạc mấy dòng vừa tự nhiên vừa hàm ý sâu (đã chết khô rồi mà còn lạc mấy dòng). Chữ khô hơn hẳn chữ đơn, vì cái ý cô đơn sẽ toát lên từ toàn bài. Đoạn 2 cũng phải tìm, nhưng có sẵn cảnh trước mắt: Các cồn nhỏ giữa sông gió hiu hiu và lại có trong tâm trí 2 câu của Chinh phụ ngâm: Non Kỳ lặng lẽ trăng treo Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gờ Cho nên tôi viết ngay được câu Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu nhờ bà Đoàn Thị Điểm gà cho nửa câu Đoạn thứ tư thì tôi học được chữ đùn trong bài Thu hứng của Đỗ Phủ (bản dịch của Nguyễn Công Trứ): Mặt đất mây đùn cửa ải xa. Và tôi viết Lớp lớp mây cao đùn núi bạc. Cả khổ thơ thứ tư thì tôi buồn hơn Thôi Hiệu nên mới hạ 2 câu: Lòng quê dờn dợn vời con nước Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà Nhớ câu Yên ba giang thượng sử nhân sầu cốt để nói mình buồn hơn, cần gì phải có khói, sóng mới nhớ nhà. Bài thơ không phải tả cảnh mà tả tâm hồn, trạng thái tâm hồn, hay nói đúng hơn là mượn cảnh để nói lòng mình, hồn mình Nói đúng hơn nữa là: Hồn đã nhập vào cảnh cho nến nói đến cảnh là nói đến hồn vậy.” Sau khi cung cÊp thªm cho häc sinh ®o¹n v¨n trªn, häc sinh sÏ hiÓu thªm vµ kh¾c s©u ®­îc rÊt nhiÒu ®iÒu: vÒ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬, vÒ t©m tr¹ng cña thi nh©n, vÒ ý thøc nghÒ nghiÖp cña nhµ th¬ trong sù lùa chän c©u tõ, yÕu tè cæ ®iÓn s©u ®Ëm, sù kÕ thõa truyÒn thèng cña Huy CËn (häc tËp, ®­îc gîi høng tõ th¬ §oµn ThÞ §iÓm, §ç Phñ, Th«i HiÖu ). §iÒu nµy sÏ khiÕn c¸c em cã sù ®ång c¶m s©u s¾c h¬n víi bµi th¬. 28
  29. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß 7.2. Cho häc sinh nghe mét ®o¹n b¨ng ®äc diÔn c¶m bµi th¬ 7.3. C©u hái kiÓm tra: Trong bµi th¬ “Trµng giang”, yÕu tè cæ ®iÓn vµ hiÖn ®¹i ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? Yếu tố cổ điển Yếu tố hiện đại Thể thơ thất ngôn, 4 khổ như bức tứ Nỗi buồn sầu cô đơn nhưng lại bâng bình tả cảnh ngụ tình khuâng man mác - nỗi buồn thời đại Sử dụng nhiều từ Hán Việt, nhiều thi Cảnh vật gần gũi, thân thuộc liệu truyền thống Mang dáng dấp Đường thi ở sự hàm Trực tiếp thể hiện cái “tôi” cô đơn súc, cô đọng, tao nhã, cao sâu, khái trước vũ trụ, lòng yêu quê hương đất quát nước thầm kín, tha thiết Hình ảnh ước lệ, tượng trưng Hình ảnh gần gũi, chân thực . Không gian: trời rộng, sông dài . Thời gian: chiều tà . Thi liệu: sông, thuyền, cồn, bến, mây, chim, khói, sóng, . Ngôn từ: tràng giang, cô liêu, sầu, đìu hiu . NT đăng đối, cách phối âm, hoà âm, Giọng trầm buồn “mang mang thiên cổ sầu”  Kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn, ở nhan đề, câu đề từ, trong từng khổ thơ, trong từng câu thơ, ý thơ, hình ảnh thơ 8. V¨n b¶n “§©y th«n VÜ D¹” cña Xu©n DiÖu (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp 2): 8.1. Cho häc sinh nghe bµi th¬ ng©m “§©y th«n VÜ D¹” hoÆc bµi h¸t “§©y th«n VÜ D¹” do ca sÜ B¶o YÕn h¸t. Cïng víi ®ã cã thÓ chiÕu nh÷ng h×nh ¶nh minh ho¹ vÒ néi dung bµi th¬: 8.2. C©u hái lùa chän vµ lÝ gi¶i: VÒ bµi th¬ §©y th«n VÜ D¹ cña Hµn MÆc Tö (SGK Ng÷ v¨n 11, tËp II, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc), cã nh÷ng nhËn xÐt sau: - Bµi th¬ lµ bøc tranh ®Ñp vÒ mét miÒn quª ®Êt n­íc. - Bµi th¬ thÓ hiÖn nçi ®au xãt, tuyÖt väng cña mét t©m hån c« ®¬n - Bµi th¬ lµ tiÕng lßng cña mét con ng­êi thiÕt tha yªu ®êi, yªu ng­êi. ý kiÕn cña anh (chÞ) ? Néi dung cÇn ®¹t: Cã thÓ thÊy, ba nhËn xÐt nªu trªn thùc ra lµ ba néi dung ý nghÜa ®­îc kÕt hîp hµi hoµ trong bµi th¬. Nh­ng cÇn nhÊn m¹nh vµ lµm næi bËt nhÊt ý thø ba: thÓ hiÖn kh¸t väng, t×nh yªu ®èi víi cuéc ®êi vµ con ng­êi cña nhµ 29
  30. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß th¬ -> gi¸ trÞ, vÎ ®Ñp nh©n v¨n cña t¸c phÈm khiÕn t¸c phÈm cã søc sèng l©u bÒn vµ nhËn ®­îc sù ®ång c¶m, chia sÎ cña ng­êi ®äc. 3.3. C©u hái c¶m nhËn vµ tr×nh bµy suy nghÜ, c¶m xóc: Hoµn c¶nh s¸ng t¸c vµ néi dung bµi th¬ gîi cho em c¶m nghÜ g×? Néi dung cÇn ®¹t: Häc sinh cã thÓ nªu c¶m nhËn riªng cña m×nh, sau ®ã gi¸o viªn nhËn xÐt vµ nªu ®Þnh h­íng: Néi dung bµi th¬ thÓ hiÖn nçi buån, niÒm kh¸t khao cña mét con ng­êi v« cïng yªu ®êi, yªu sèng, yªu thiªn nhiªn, yªu con ng­êi. Mét néi dung th¬ ®Ñp ®Ï nh­ thÕ l¹i ®­îc s¸ng t¸c trong mét hoµn c¶nh tèi t¨m, tuyÖt väng (bÖnh tËt giµy vß, ¸m ¶nh vÒ c¸i chÕt). §iÒu ®ã khiÕn ng­êi ta thªm th­¬ng xãt vµ c¶m th«ng víi sè phËn cña t¸c gi¶, thªm c¶m phôc mét con ng­êi ®Çy tµi n¨ng vµ nghÞ lùc ®· v­ît lªn hoµn c¶nh nghiÖt ng· ®Ó s¸ng t¸c mét bµi th¬, mét bµi ca vÒ t×nh ®êi, t×nh ng­êi. 30
  31. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß PhÇn 2: kÕt qu¶ thùc hiÖn Do ®­îc thùc hiÖn ë mét vµi líp, cã ®iÒu kiÖn so s¸nh, chóng t«i dÔ nhËn thÊy hiÖu qu¶ tÝch cùc khi ¸p dông ®æi míi khiÕn cho phÇn viÖc “Cñng cè- dÆn dß” trë nªn cã hiÖu qu¶ h¬n vµ søc hÊp dÉn h¬n. Víi nh÷ng c©u hái dÔ mang tÝnh t¸i hiÖn, c¸c em häc sinh rÊt h¨ng h¸i tr¶ lêi. §Æc biÖt víi c¸c em cã häc lùc trung b×nh còng nhËn thÊy m×nh cã vai trß nhÊt ®Þnh trong viÖc x©y dùng bµi nªn cã th¸i ®é häc tËp tÝch cùc h¬n. §èi víi nh÷ng c©u hái ®ßi hái sù t­ duy, l¹i kh«ng bÞ rµng buéc bëi sù ®¸nh gi¸ cho ®iÓm, cïng víi nh÷ng c©u hái ph¸t huy cao ®é c¸i t«i c¸ nh©n cña häc sinh, c¸c em cã tinh thÇn nghiªn cøu nghiªm tóc thËt sù. C¸c em ®· m¹nh d¹n béc lé ý kiÕn riªng vµ tham gia tranh luËn, ph¶n b¸c tÝch cùc khiÕn cho bÇu kh«ng khÝ líp häc trë nªn s«i næi h¬n. §èi víi nh÷ng h×nh thøc võa häc võa ch¬i nh­ ®è vui, « ch÷ th× c¸c em tá ra hµo høng thùc sù, t«i c¶m thÊy râ sù nhiÖt t×nh vµ chñ ®éng, vui vÎ, tÝch cùc tham gia cña h©ï hÕt häc sinh. §èi víi nh÷ng h×nh thøc kh¸c do gi¸o viªn cung cÊp thªm t­ liÖu xung quanh t¸c phÈm c¸c em còng kh¸ say s­a, tõ ®ã cã c¸i nh×n s©u s¾c h¬n vÒ néi dung bµi häc. Qua phÇn cñng cè bµi häc, c¸c em ®· cã thÓ n¾m ch¾c, ghi nhí, kh¾c s©u kiÕn thøc bµi häc, cã mét c¸i nh×n bao qu¸t, hÖ thèng, t­ duy m¹ch l¹c h¬n. V× vËy, khi kiÓm tra bµi cò, t«i nhËn thÊy c¸c em tr¶ lêi tèt h¬n, ®¹t ®iÓm sè cao h¬n bëi c¸c em ®· hiÓu s©u s¾c bµi häc. Tõ nh÷ng h×nh thøc cñng cè bµi kh¸c nhau nh­ vËy, t«i thiÕt nghÜ kh«ng chØ khiÕn giê §äc- hiÓu v¨n b¶n trë nªn cã hiÖu qu¶ vµ hÊp dÉn h¬n, mµ khiÕn cho khi tiÕt häc Ng÷ v¨n qua ®i, c¸i ®äng l¹i trong c¶m xóc c¸c em ®Êy lµ sù tho¶i m¸i, th­ gi·n chø kh«ng ph¶i lµ mét tiÕt häc nÆng nÒ. Còng tõ ®ã, c¸c em Ýt phô thuéc vµo s¸ch vë h¬n, biÕt tù biÕn kiÕn thøc ®· tiÕp thu ®­îc thµnh kiÕn thøc cña m×nh, cã nh÷ng nhËn ®Þnh, c¶m xóc vµ lÝ gi¶i cña riªng m×nh. C¸c ý kiÕn vµ sù lÝ gi¶i ®«i khi ch­a chÝnh x¸c nh­ng ®· thÓ hiÖn tinh thÇn hîp t¸c, tÝnh tÝch cùc chñ ®éng trong häc tËp. §ã chÝnh lµ ®iÒu ®¸ng khÝch lÖ h¬n c¶. Qua mçi tiÕt häc nh­ vËy, gi¸o viªn sÏ n¾m ®­îc kÕt qu¶ häc tËp, hiÓu ®­îc t©m sinh lý vµ t×nh c¶m, nhu cÇu cña häc sinh ®Ó cã thÓ tù ®iÒu chØnh ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña m×nh. 31
  32. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 1. KÕt luËn §Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm cña chóng t«i ®­îc viÕt víi môc ®Ých ®­a ra mét vµi ý kiÕn nh¾m t¨ng søc hÊp dÉn vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña mét giê §äc- hiÓu v¨n bÈn, xÐt tõ gãc ®é cña phÇn viÖc “cñng cè- dÆn dß”. Trong tiÕn tr×nh lªn líp, phÇn viÖc “Cñng cè- dÆn dß” lµ phÇn viÖc cuèi cïng, sè l­îng thêi gian cã h¹n nh­ng l¹i cã ý nghÜa lín. Trong phÇn viÖc nµy, nh÷ng g× “chèt” nhÊt, c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt cÇn ®­îc kh¾c ghi l¹i ®Ó häc sinh cã thÓ n¾m ch¾c kiÕn thøc träng t©m cña bµi häc. Tõ môc tiªu trªn vµ tõ c«ng viÖc cô thÓ cña ng­êi gi¸o viªn ®øng líp, chóng t«i tËp trung vµo c«ng viÖc cña ng­êi gi¸o viªn, cô thÓ gi¸o viªn ph¶i cã sù ®Çu t­, chuÈn bÞ lín khi so¹n bµi. NhÊt lµ trong phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß, cÇn ph¶i cã sù linh ho¹t, chñ ®éng, s¸ng t¹o ®Ó cã thÓ thiÕt kÕ phÇn viÖc nµy sao cho phong phó, hÊp dÉn, ph¸t huy ®­îc trÝ tuÖ vµ t×nh c¶m cña häc sinh. Thùc tÕ gi¶ng d¹y, t×m hiÓu vµ nghiªn cøu ®· gióp t«i nhËn ra vai trß tÝch cùc cña phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß trong gi¶ng d¹y Ng÷ v¨n, ®Æc biÖt lµ trong giê §äc hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n. MÆc dï cßn thiÕu kinh nghiÖm gi¶ng d¹y, ch­a cã ®é dµy trong hiÓu biÕt vµ tÝch luü, b¶n th©n t«i vÉn m¹nh d¹n ®­a ra mét vµi suy nghÜ, gi¶i ph¸p b­íc ®Çu ®Ó kh¼ng ®Þnh søc hÊp dÉn vµ tÇm quan träng cña phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß trong tiÕn tr×nh d¹y häc. RÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, nhËn xÐt, bæ sung ®Ó ®Ò tµi hoµn thiÖn h¬n. 2. kiÕn nghÞ - VÒ phÝa häc sinh: cÇn chñ ®éng tÝch cùc lÜnh héi kiÕn thøc dùa trªn sù h­íng dÉn gîi më cña gi¸o viªn. Tù rÌn luyÖn n¨ng lùc t­ duy nghiªn cøu khoa häc, ®¸p øng yªu cÇu n©ng cao nhËn thøc, hoµn thµnh nh©n c¸ch ng­êi häc sinh. - VÒ phÝa gi¸o viªn: x¸c ®Þnh tÇm quan träng vµ ý nghÜa cña c¸c phÇn viÖc trong tiÕn tr×nh lªn líp, nhÊt lµ vai trß cña phÇn viÖc “Cñng cè- dÆn dß”. §Ó cã bµi gi¶ng ®¹t yªu cÇu, gi¸o viªn cÇn nç lùc trau dåi kiÕn thøc, kh«ng ngõng häc hái, kÕt hîp linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p vµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc, ®Æc biÖt lµ ph­¬ng tiÖn d¹y häc hiÖn ®¹i, t¸c ®éng ®Õn c¶m xóc, høng thó cña c¸c em ®Ó giê häc ®¹t kÕt qu¶ tèt h¬n. - VÒ phÝa nhµ tr­êng: cÇn biÕt h­íng dÉn, gióp ®ì gi¸o viªn vËn dông ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. MÆt kh¸c, cÇn t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së vËt chÊt, thiÕt bÞ d¹y häc cho gi¸o viªn vµ häc sinh ®Ó qu¸ tr×nh d¹y häc ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao h¬n. 32
  33. Ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ vµ søc hÊp dÉn cña giê §äc- hiÓu v¨n b¶n tõ phÇn viÖc Cñng cè- dÆn dß Hà Nội, ngày 9 tháng 5 năm 2012 XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết, không sao chép nội dung của người khác. Đồng Thị Thanh Thủy 33