SKKN Một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4 - 5 tuổi ở trường mầm non

Nội dung tóm tắt: SKKN Một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4 - 5 tuổi ở trường mầm non

1. I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Sinh thời chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “ Vì lợi ích mười năm trồng cây Vì lợi ích trăm năm trồng người” Lời dạy của Bác Hồ đã đi sâu vào tiềm thức của mỗi con người Việt Nam. Bởi vậy sự nghiệp “Trồng người” được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm hàng đầu. Trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đòi hỏi giáo dục phải tạo ra những con người tự chủ, có năng lực giải quyết mọi vấn đề do thực tiễn đề ra “Muốn tạo ra con người như mục tiêu đã đề ra thì phương pháp giáo dục cũng phải hướng vào việc khơi dậy rèn luyện và phát triển khả năng nghỉ và làm việc một cách tự chủ, năng động và sáng tạo ngay trong lao động và học tập ở nhà trường”. Ngày nay trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước giáo dục được coi là quốc sách hàng đầu, mà giáo dục mầm non được coi là mắc xích đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục mầm non là nền tảng, là cơ sở ban đầu để hình thành nhân cách con người, bởi vì ở lứa tuổi mẫu giáo, tâm hồn trẻ thơ như một tờ giấy trắng mà cô giáo là người đặt nét bút đầu tiên lên trang giấy đó. Vì vậy muốn có con người phát triển toàn diện về "Đức - trí - thể - mỹ" thì phải dạy trẻ ngay từ lứa tuổi Mầm non. Giao tiếp là một nhu cầu không thể thiếu của mỗi con người, nhờ có giao tiếp mà con người có thể chung sống và hòa nhập trong một xã hội. Vì vậy, để thực hiện các mục tiêu giáo dục cho trẻ thì điều cần thiết là phải hình thành và phát triển ở các em kỹ năng giao tiếp ngay từ lứa tuổi mầm non. Kỹ năng giao tiếp không phải bẩm sinh, di truyền mà nó được hình thành và phát triển trong quá trình sống, qua các hoạt động, trải nghiệm, luyện tập, rèn luyện Dạy cho trẻ biết cách giao tiếp với mọi nguời xung quanh, biết tập trung chú ý khi giao tiếp, biết cách tiếp cận và biết bày tỏ thái độ, quan điểm của mình bằng lời nói, cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, biết cách giải quyết những tình huống trong cuộc sống hằng ngày, biểu đạt những mong muốn, cảm xúc, suy nghĩ, đồng thời biết lắng nghe và hiểu người khác. Ðây là một nội dung vô cùng quan trọng trong việc chăm sóc và giáo dục cho trẻ em độ tuổi mầm non. Trẻ phát triển ngôn ngữ chậm là có những rối loạn về nói, đọc và viết gây ảnh hưởng đến hoạt động não bộ dẫn đến trẻ gặp khó khăn trong học tập, vui chơi, hòa nhập cộng đồng. Mức độ khó khăn ở mỗi trẻ mắc phải có sự khác nhau và thời điểm triệu chứng thể hiện ra cũng khác nhau. Nhưng tất cả các trẻ đều có một điểm chung giống nhau đó là khó khăn về giao tiếp. Điều này được thể hiện ở việc các trẻ đó hầu như ít hoặc gần như không giao tiếp được với người khác, thiếu kĩ năng tập trung chú ý, thiếu vốn từ để giao tiếp với mọi người xung quanh điều này không những là khó khăn của riêng bản thân trẻ mà còn là trở ngại đối với người lớn (cha mẹ, thầy, cô ). Do vậy, khắc phục những hạn chế trong giao tiếp là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục nhóm trẻ này. Đây là thời điểm quan trọng để nhà giáo dục đưa ra, những biện pháp tác động nhằm hình thành và phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ giúp trẻ khắc phục và sửa chữa những khiếm khuyết về giao tiếp.
2. Vì vậy, nhằm nâng cao chất lượng cho trẻ mẫu giáo, đặc biệt là nâng cao việc giáo dục các kĩ năng và khả năng giao tiếp cho trẻ, nên tôi quyết định chọn đề tài “ Một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm non”. Góp phần giải quyết những vấn đề bất cập đang đặt ra trong quá trình giáo dục trẻ ở trường mầm non hiện nay. 2. Điểm mới của đề tài: Với đề tài này, tôi đã tìm ra điểm mới đó là: Lấy trẻ làm trung tâm, tạo môi trường hoạt động linh hoạt, sáng tạo, để trẻ thấy không bị gò ép, bó buộc. Đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4-5 tuổi trong trường Mầm non. * Phạm vi áp dụng: Việc phát triển khả năng giáo tiếp cho trẻ mầm non hiện này là rất cần thiết và rất quan trong cho từng độ tuổi. Giáo dục khả năng giao tiếp bất kì nơi đâu, bất kỳ lúc nào và ở lĩnh vực nào chúng ta cũng có thể áp dụng nhưng bản thân tôi là một giáo viên đang giảng dạy lớp 4- 5 tuổi nên tôi muốn tập trung khai thác khả năng giao tiếp trẻ trong phạm vi trường mầm non. Vì thế phạm vi đề tài cuả tôi là một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4-5 tuổi trong trường Mầm non. II. PHẦN NỘI DUNG 1. Thực trạng của đề tài: Ngôn ngữ trẻ phát triển chậm là những trẻ giao tiếp và tương tác kém, chậm trễ trong ngôn ngữ nói, khi nói có hành vi rập khuôn, e ngại giao tiếp. Bên cạnh đó đa số trẻ là trẻ em vùng rèo cao, dân tộc thiếu số khả năng giáo tiếp của trẻ còn hạn hẹp việc giao tiếp của trẻ không được thường xuyền đa số trẻ dùng tiếng mẹ đẻ là chủ yếu. Khó khăn lớn nhất của trẻ trong cuộc sống hằng ngày là giao tiếp. Sự phát triển khả năng giao tiếp của trẻ có sự khác biệt so với trẻ bình thường ở nhiều khía cạnh như: sự tập trung chú ý, tương tác, vốn từ, sự tác động qua lại giữa ngôn ngữ nghe hiểu và ngôn ngữ diễn đạt, vv Bản thân tôi đã tổ chức nhiều hình thức như giáo viên đặt câu hỏi để trò chuyện với trẻ, thi đua đọc thơ, trò chơi, Song khả năng giao tiếp của trẻ vẫn còn nhiều hạn chế. Năm học 2019-2020 tôi được nhà trường phân công dạy lớp Mẫu giáo nhỡ. Qua thời gian, tôi nhận thấy có những thuận lợi và khó khăn sau: 1.1. Thuận lợi: Phòng giáo dục, nhà trường đã thường xuyên tổ chức các chuyên đề về phát triển kĩ năng sống, đặc biệt là kĩ năng giao tiếp cho giáo viên học tập và rút kinh nghiệm. Giáo viên hầu hết là những người có chuyên môn và nghiệp vụ vững vàng, có kinh nghiệm trong việc chăm sóc giáo dục trẻ, thường xuyên tiếp thu các phương pháp mới. Đó là một lợi thế để áp dụng những phương pháp dạy học có hiệu quả. Điều này rất thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động.
3. Được sự chỉ đạo sát sao của Ban giám hiệu Nhà trường về công tác đánh giá trẻ.Từ đó, giúp cho giáo viên điều chỉnh kịp thời cách giao tiếp của trẻ. Sự quan tâm của lãnh đạo địa phương, tạo điều kiện đầu tư cơ sỡ vật chất như phòng học rộng rãi, thoáng mát, đồ dùng, đồ chơi, trang thiết bị khá đầy đủ. Bản thân giáo viên nhiệt tình, yêu thương trẻ, tạo cơ hội cho trẻ được giao tiếp. Nhận thức của phụ huynh ngày càng cao, luôn quan tâm đến các hoạt động ở trường mầm non. 1.2. Khó khăn: Do vốn từ của trẻ con hạn chế, trẻ khả năng giao tiếp chậm. Đôi khi chỉ là do trục trặc trong vòm miệng, như với lưỡi hoặc hàm ếch, dây hãm ngắn cũng có thể hạn chế đến ngôn ngữ của trẻ trong giao tiếp. Trẻ khó nghe cũng sẽ gặp khó khăn trong việc hiểu, bắt chước và sử dụng ngôn ngữ. Ngoài ra, còn có nguyên nhân do tâm lý. Nguyên nhân tâm lý là do gia đình quá cưng chiều, hoặc bỏ bê trẻ, hay đã xảy ra một biến cố nào đó làm ảnh hưởng đến tâm lý trẻ. Số lượng trẻ trong lớp khá đông, một số trẻ đến lớp còn làm nũng, vòi vĩnh bố mẹ, chưa mạnh dạn, thiếu tự tin, chưa tích cực chủ động tham gia vào hoạt động học tập. Một số trẻ còn nói lắp, nói chớt, khi hỏi trẻ còn dùng từ cộc lốc. 1.3. Khảo sát thực tế trên trẻ: Với những bất cập trên tôi đã tiến hành khảo sát thực trạng phát triển kĩ năng giao tiếp cho trẻ 4-5 tuổi đầu năm học 2019-2020 như sau: Số trẻ đạt Số trẻ chưa đạt TT Nội dung Số trẻ Tỉ lệ % Số trẻ Tỉ lệ % 1 Lắng nghe ý kiến của người 5 41,6 7 59,4 khác, sử dụng lời nói, cử chỉ, lễ phép, lịch sự 2 Nói và thể hiện cử chỉ, điệu bộ, 4 33,3 8 66,7 nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh giao tiếp 2.Các biện pháp: * Biện pháp 1: Đánh giá mức độ giao tiếp hiện tại của trẻ Nghiên cứu tiền sử phát triển của trẻ để biết được trong gia đình trẻ có ai mắc chứng chậm nói này không? Mẹ mang thai có bình thường không? Cha mẹ sinh con là tự nguyện hay do sự cố, sự ép buộc của gia đình. Khi mang thai thì sức khoẻ và dinh dưỡng của người mẹ ra sao? Trong khi sinh thì thế nào? Sau khi sinh sự phát triển của trẻ thế nào?. Gia đình thấy cháu bất thường từ khi nào? Căn cứ vào các dấu hiệu nào? Mọi người trong gia đình phản ứng ra sao? Cháu đã được chẩn đoán hay chữa trị ở đâu chưa? Thời gian là bao lâu? Kết quả thế nào? Sở thích của cháu là gì? Tính tình của cháu như thế nào? Trong gia đình của trẻ ai là người chịu trách nhiệm nuôi dạy trẻ? Gia đình thấy cháu có những khó khăn gì, đã làm gì để đối phó với các khó khăn đó, các khó khăn trong quá trình chăm sóc - giáo dục trẻ là gì? Gia đình có thường xuyên giao tiếp với trẻ
4. hay không? Dùng bảng xác định khả năng giao tiếp của trẻ 4-5 tuổi để đánh giá xem trẻ có kĩ năng giao tiếp không? nếu có thì có kĩ năng nào? Còn kĩ năng nào chưa có? Vì sao trẻ giao tiếp bị hạn chế. Quan sát tự nhiên tại lớp học của trẻ ở trường mầm non và ghi lại khả năng giao tiếp của trẻ xuất hiện ở những hoàn cảnh khác nhau. Bên cạnh đó chúng tôi đánh giá thêm về thể chất, sự tập trung chú ý của trẻ. Trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp phù hợp đối với trẻ * Biện pháp 2: Xây dựng kế hoạch phát triển kĩ năng giao tiếp Xây dựng kế hoạch phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ để đề ra mục tiêu ngắn hạn và mục tiêu dài hạn, đề ra những phương pháp và cách thức tiến hành, người tham gia thực hiện mục tiêu phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ Nhằm xây dựng môi trường sinh hoạt ổn định, tạo cho trẻ cảm giác trật tự và ít có sự xáo trộn trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày của trẻ ở trong gia đình và lớp học. Kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ cần thể hiện đơn giản, dễ hiểu. Kế hoạch thể hiện mục tiêu ngắn hạn, mục tiêu dài hạn và cụ thể các hoạt động trong một ngày. Nội dung của kế hoạch bao gồm: Mục tiêu; Hoạt động; Phương pháp, cách tiến hành; Đồ dùng, phương tiện cần có; Tiêu chí đánh giá. Khi xây dựng kế hoạch cần phải căn cứ vào khả năng và đặc điểm của trẻ cũng như khả năng của giáo viên. Căn cứ vào từng trường hợp cụ thể để xác định mục tiêu ưu tiên trong quá trình xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân. Kế hoạch phải rõ ràng, không tối nghĩa và không mang quá nhiều thông tin. Sắp xếp các biểu tượng thể hiện các hoạt động chính của kế hoạch theo dãy từ trên xuống dưới hoặc từ trái sang phải trên cùng một tấm bảng bằng bìa. Khi xây dựng kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ, cần làm rõ xem kế hoạch đó là kế hoạch năm hay quý, tháng, tuần, ngày. Các hoạt động trong kế hoạch cần được cụ thể hóa, làm rõ thông tin. Đối với trẻ thích nhìn hình ảnh, có thể chụp những hình ảnh của chính trẻ đang thực hiện các hoạt động đó để trang trí cho thêm sinh động và giúp trẻ hứng thú tham gia vào quá trình giao tiếp và sinh hoạt hằng ngày. Kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ phải được cụ thể ở kế hoạch hoạt động, kế hoạch ngày, kế hoạch tháng, kế hoạch năm và được Nhà trường, Giáo viên cùng xây dựng. VD: Giờ đón trẻ, trẻ chào cô vào lớp, biết trao đổi với cô, với bạn khi cần thiết Giờ trả trẻ, biết chào cô ra về, về nhà biết chào ông bà, ba mẹ, anh chị và chào khách, Kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp đề ra thời gian biểu rõ ràng, điều đó sẽ có ích cho trẻ trong việc nhận biết các hoạt động trong ngày. Có thời gian
5. biểu trẻ cảm thấy yên tâm và dễ chịu hơn khi nhìn thấy và hiểu nội dung của thời gian biểu * Xây dựng kế hoạch khả năng giao tiếp cho trẻ Tháng Nội dung 8 Lắng nghe ý kiến của người khác, sử dụng lời nói, cử chỉ, lễ phép, lịch sự 9 Nói và thể hiện cử chỉ, điệu bộ, nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh giao tiếp 10 Nghe, hiểu nội dung chuyện kể, truyện đọc phù hợp với độ tuổi 11 Lắng nghe ý kiến của người khác, sử dụng lời nói, cử chỉ, lễ phép, lịch sự 12 Nói và thể hiện cử chỉ, điệu bộ, nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh giao tiếp 1 Lắng nghe ý kiến của người khác, sử dụng lời nói, cử chỉ, lễ phép, lịch sự 2 Nghe, hiểu nội dung chuyện kể, truyện đọc phù hợp với độ tuổi 3 Bày tỏ tình cảm, nhu cầu và hiểu biết của bản thân bằng các câu đơn câu ghép 4 Nghe, hiểu nội dung chuyện kể, truyện đọc phù hợp với độ tuổi 5 Bày tỏ tình cảm, nhu cầu và hiểu biết của bản thân bằng các câu đơn câu ghép * Biện pháp 3: Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh Giáo viên giải thích, hướng dẫn cho cha mẹ trẻ thấy rõ vai trò, nhiệm vụ của mình trong quá trình phát triển khả năng giao tiếp của trẻ. Cha mẹ phải thường xuyên phối hợp với giáo viên, chuyên gia hỗ trợ lập kế hoạch phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ, cụ thể: Lập kế hoạch vào khoảng thời gian nào trong ngày là tốt nhất đối với mỗi thành viên? Các thành viên trong gia đình trẻ thường hỗ trợ như thế nào đối với trẻ? Chia sẻ những kiến thức của các thành viên trong gia đình về vấn đề hạn chế việc giao tiếp của trẻ. Tổ chức môi trường phát triển của trẻ như: Góc học tập, góc vui chơi, đồ dùng, đồ chơi của trẻ Cha mẹ và gia đình trẻ tham gia vào hệ thống hỗ trợ với vai trò vừa là khách thể vừa là chủ thể. Cha mẹ, gia đình trẻ nhận được sự hỗ trợ của giáo viên, Đồng thời, họ là những người có vai trò quan trọng nhất tác động giúp đỡ trẻ tích cực và có hiệu quả. *Biện pháp 4: Tạo môi trường thân thiện Nhằm giúp trẻ có một môi trường học tập thân thiện, tích cực. Đến lớp được cô giáo quan tâm, giúp đỡ yêu thương trẻ như con của mình để tạo mối quan hệ gần, gũi thân thiết giữa cô giáo - trẻ - các bạn trong lớp để trẻ tự tin
6. trong giao tiếp, nói nhiều hơn. Trong quá trình trẻ giao tiếp có gì sai cô giáo và các bạn cùng sửa sai cho trẻ.Việc tạo môi trường thân thiện giữa cô giáo và các trẻ khác với trẻ để giúp trẻ giao tiếp bao gồm: Tạo môi trường giao tiếp, thân thiện, tích cực; sắp xếp không gian lớp học, ánh sáng; lựa chọn và sắp xếp đồ dùng, đồ chơi; Môi trường tâm lý; điều chỉnh đồ dùng, đồ chơi. Tạo môi trường giao tiếp thân thiện, tích cực. Trong khi hợp tác với trẻ, giáo viên phải tin trẻ, yêu cầu trẻ tự nói, tự làm, phải biết ưu nhược của trẻ để từ đó tìm ra biện pháp giáo dục thích hợp. Trong hoạt động hằng ngày, trẻ gặp khó khăn giáo viên không được giúp đỡ trẻ ngay mà nên trò chuyện cùng với các trẻ khác giúp trẻ tìm con đường giải quyết. Trong các hoạt động hằng ngày, giáo viên đôi khi xuất hiện với tư cách là người bạn của trẻ để gợi mở ý tưởng cho trẻ hay để giúp trẻ giải quyết nhiệm vụ mà một mình trẻ không tự mình giải quyết được, có khi là cô giáo để dạy cho trẻ, sửa sai những hành động, cử chỉ, câu nói mà trẻ thể hiện không đúng. Trẻ có những khó khăn trong khi nói, vì thế giáo viên phải dành thời gian để chờ đợi, lắng nghe, tỏ thái độ chân thành, gợi ý và có thể cung cấp mẫu câu cho trẻ trong những tình huống khó đối với trẻ hạn chế về ngôn ngữ. Đây là việc làm rất thiết thực giáo viên phải dành thời gian để trẻ được nói, không la mắng và giục giã trẻ. Đây là việc làm cần thiết và có hiệu quả khi giáo viên tiếp xúc, giao tiếp với trẻ ít giap tiếp, trong quá trình tổ chức các hoạt động vui chơi cho trẻ. Bất kỳ người nào khi nói cũng mong muốn người khác lắng nghe mình. Hơn nữa, giáo viên kết hợp vừa chờ đợi vừa lắng nghe giúp trẻ giao tiếp được nhiều hơn. Khi lắng nghe giáo viên nên thể hiện nét mặt vui, thân thiện và có cử chỉ khuyến khích trẻ nói mặc dù sai cô sẽ sửa. Khi trẻ nói giáo viên có thể điều chỉnh lại câu giúp trẻ và nếu trẻ nói tốt giáo viên thông báo cho các bạn biết và khen ngợi trẻ. Sắp xếp không gian lớp học, các khu vực lớp học. Việc phân chia không gian lớp học thành các khu vực cần được xác định bằng việc sử dụng những ranh giới rõ ràng để phân tách các góc hoạt động giúp cho trẻ tập trung vào những đồ dùng, đồ chơi trong mỗi khu vực, thúc đẩy quá trình trẻ tham gia tương tác với bạn bè. Tạo không gian giao tiếp. Không gian giao tiếp có thể được tạo lập thông qua việc trang trí các góc hoạt động như: Góc âm nhạc, góc gia đình, góc nội trợ, góc xây dựng, góc đóng vai, góc tạo hình Trang trí các góc trên được sử dụng như một công cụ có ích và quan trọng để gợi nhớ cho trẻ các nội dung của từng góc hoạt động, củng cố vốn từ và kĩ năng sử dụng ngôn ngữ cho trẻ trong lớp học. Trang trí các góc hoạt động được thực hiện theo từng chủ đề, khi bắt đầu một chủ đề mới và tiếp tục phát triển dần trong suốt quá trình thực hiện chủ đề bằng cách bổ sung các sản phẩm hoạt động của trẻ như góc tạo hình nên trưng bày các sản phẩm vẽ, nặn, xé dán của trẻ Điều này làm cho môi trường luôn được đổi mới, chính sự thay đổi này khuyến khích trẻ giao tiếp, chia sẻ với cô giáo và các bạn trong lớp, tăng cơ hội phát triển khả năng giao tiếp của trẻ. Lựa chọn và sắp xếp đồ dùng, đồ chơi: Khi chọn đồ dùng, đồ chơi cần chú ý đến tính đa dạng của chúng. Các đồ dùng, đồ chơi phải khuyến khích tất cả các
7. hoạt động như toán, tạo hình, âm nhạc, thơ, truyện, môi trường xung quanh, các mức độ và nội dung giao tiếp khác nhau và tất cả các lĩnh vực phát triển. Ở trong lớp học hòa nhập ở trường mầm non sự đa dạng về đồ dùng, đồ chơi cần được cân nhắc khi lựa chọn cho phù hợp với từng lứa tuổi, từng chủ điểm, chủ đề phục vụ cho quá trình học tập, vui chơi và sinh hoạt hằng ngày của trẻ và của giáo viên ở trường. Ở mỗi lớp học cần có sự đa dạng về chủng loại đồ dùng đồ chơi như: Vật thật, tranh, ảnh, mô hình, đồ chơi gỗ, đồ chơi xếp hình, thẻ lô tô Bên cạnh đó cần trang bị thêm những vật liệu như ở góc đóng vai, ở đó có kéo, dây đo, vải để trẻ thể hiện ý tưởng trong trò chơi may đo hoặc bút, thước, vở để trẻ thể hiện ý tưởng trong trò chơi cô giáo. Cần trang bị thêm các đồ dùng, đồ chơi để trẻ chơi các trò chơi xã hội như người đưa thư, lái xe, bác sỹ, y tá, bệnh nhân, nông dân, công nhân kích thích và khuyến khích trẻ tham gia trò chơi bắt chước, đóng vai. Đó là cơ hội quan trọng để hình thành và phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ. Giáo viên có thể kết hợp với phụ huynh và trẻ cùng làm đồ dùng, đồ chơi hoặc gợi ý trẻ tìm kiếm, tận dụng các nguyên liệu thiên nhiên, đồ phế thải như: Len, vãi, chai nhựa, hột hạt, hộp Tạo môi trường thân thiện cho trẻ cần được tổ chức ở mọi lúc, mọi nơi. Giáo viên cần tạo ra mối quan hệ thân mật, gần gũi của mình với trẻ thể hiện qua giọng nói thiện cảm, sự ủng hộ tinh thần khi thất bại hoặc thành công đối với trẻ. Trong quá trình tham gia hoạt động, nếu trẻ thực hiện một thao tác, kỹ năng nào đó chưa thuần thục hoặc thực hiện một nhiệm vụ nào đó chưa thành công, giáo viên nên tỏ thái độ ân cần, động viên khuyến khích trẻ. Mối quan hệ giữa giáo viên và trẻ là mối quan hệ tương tác, chia sẻ không mang tính áp đặt. Việc tạo môi trường thân thiện giữa cô giáo và các trẻ khác với trẻ cần thỏa mãn một số yêu cầu chung đó là môi trường lớp học phải thuận tiện, an toàn, vệ sinh, hấp dẫn có sức cuốn hút đối với trẻ tham gia, thường xuyên có sự thay đổi, bổ sung, làm mới để tạo cơ hội cho trẻ khám phá, trao đổi và chia sẻ, kích thích nhu cầu giao tiếp. Môi trường cần dễ tiếp cận đối với tất cả trẻ em, tạo cơ hội cho trẻ được tham gia tất cả các hoạt động hằng ngày. Để đạt được điều đó giáo viên phải điều chỉnh nhất định về không gian như (trang thiết bị, đồ dùng, đồ chơi), cách giao tiếp (chỉ dẫn bằng hình ảnh, nói các từ chủ chốt), sửa sai cho trẻ để tạo điều kiện cho trẻ chậm nói tiếp xúc với các bạn dễ dàng hơn, tương tác giữa trẻ và các bạn được nhiều hơn, tạo nhiều cơ hội cho trẻ được phát huy hết khả năng của mình và cũng là cơ hội để trẻ được sửa chữa những khiếm khuyết về giao tiếp. Thể hiện sự thân thiện là môi trường lớp học luôn chào đón, khuyến khích trẻ tham gia và nhận được sự đồng cảm, chia sẻ một cách tích cực từ các bạn trong lớp. Môi trường lớp học hằng ngày trẻ được thể hiện mình, khuyến khích sự tham gia tích cực của trẻ. * Biện pháp 5: Xây dựng vòng tay bạn bè, tạo cơ hội cho trẻ giao lưu với mọi người xung quanh.
8. Vòng tay bạn bè là một nhóm trẻ cùng học, cùng vui chơi sinh hoạt hằng ngày với trẻ trong lớp ở trường mầm non. Các bạn có thể là trẻ tự kết bạn với nhau hoặc có thể là do giáo viên định hướng. Giáo viên xây dựng vòng tay bạn bè hỗ trợ trẻ ít giao tiếp trong tất cả các hoạt động hằng ngày ở trường mầm non cụ thể ở từng vòng như sau : Vòng 1: Là những bạn thân thiết, quan tâm giúp đỡ cho trẻ mọi lúc, mọi nơi. Vòng 2: Là những người bạn gần gũi với trẻ, thường xuyên chơi, giao tiếp, chơi với trẻ ít nói. Vòng 3: Là những bạn giúp đỡ trẻ khi trẻ gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày tại lớp. Vòng 4: Là những bạn giao tiếp với trẻ, giúp đỡ trẻ khi cần thiết Tạo cơ hội cho trẻ giao lưu, tiếp xúc với cộng đồng, với các bạn cùng tuổi, cho trẻ đi chơi, đi tham quan, đi siêu thị, đi công viên. Trong quá trình tham gia nên giao cho trẻ nhiệm vụ vừa sức dưới sự hỗ trợ của giáo viên, các bạn, người thân để trẻ tự tin trong quá trình giao tiếp. Giáo viên tạo các tình huống kích thích trẻ tham gia vui chơi, khi trẻ được chơi với bạn trẻ sẽ hứng thú hơn, được bạn giúp đỡ trẻ sẽ cảm thấy vui hơn. Tổ chức nhiều hoạt động khác nhau để trẻ hứng thú tham gia giao tiếp Động viên khuyến khích kịp thời khi trẻ tham gia giao tiếp Tạo ra nhiều tình huống, hay các trò chơi cho các trẻ cùng tham gia . VD: Trò chơi: Kéo cưa lừa xẻ, quả bóng, lộn cầu vồng Trong quá trình tham gia các hoạt động sinh hoạt hằng ngày với các bạn, trẻ sẽ phát huy hết được khả năng của mình. Tạo cơ hội cho trẻ giao lưu với cộng đồng. VD: Cho trẻ tham gia đóng kịch: “Thỏ trắng đi học”, “Tích chu” cùng các bạn. Làm phong phú và "rõ nét" các sự kiện xảy ra trong đời sống của trẻ. Các "sự kiện" thường gây được ấn tượng cho trẻ đó là các thời điểm: đón và trả trẻ, tổ chức sinh nhật, tổ chức các ngày lễ, ngày hội ở trường mầm non Thăm quan như công viên, siêu thị, mua sắm tạo ra những cuộc tiếp xúc hấp dẫn để trẻ được giao tiếp với với bạn bè, với thế giới bên ngoài. Khi cho trẻ đi thăm quan hay đi chơi xa, giáo viên và cha mẹ cần phải chuẩn bị chu đáo cẩn thận những phương tiện giao tiếp, những đồ dùng cá nhân, một số đồ chơi mà trẻ thích để phòng trường hợp ở môi trường hoạt động mới trẻ thấy bị lạ lẫm, khó quen thì có vật khác thay thế Tổ chức các hoạt động vui chơi hấp dẫn và bổ ích, tạo điều kiện cho trẻ giao tiếp khi tham gia hoạt động Thông qua trò chơi phân vai để dạy trẻ như: Trò chơi bán hàng, trò chơi bác sĩ và gia đình
9. VD: Tổ chức trò chơi hội chợ quê với đủ các gian hàng dân gian như: Gian hàng bánh, mứt, kẹo, chè, bánh, gian hàng bán đồ trang trí ngày tết Thông qua trò chơi đó, tạo cho trẻ có cơ hội giao tiếp tốt hơn. 3. Kết quả đạt được Qua việc áp dụng một số giải pháp trên, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ một cách mạch lạc, mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp với mọi người xung quanh, hình thành thói quen văn minh cho trẻ. Trẻ trả lời được các câu hỏi, trả lời đầy đủ câu. * Đối với giáo viên: Tạo môi trường giao tiếp và giúp cho trẻ có cảm giác thoải mái, có nhu cầu giao tiếp bằng lời, mỗi giáo viên Mầm non luôn phải dùng nhiều trò chơi, câu đố để kích thích trẻ tham gia, qua đó giúp trẻ được tự nhiên hơn. Ngôn ngữ là cái riêng của mỗi người, và nó được phát triển rất tự nhiên, do đó khi giao tiếp, tre sẽ có lúc nói sai, chúng ta không nên sửa sai hoặc la rầy, vì sẽ tạo cho trẻ cảm giác không tự tin, sợ nói. Để cho trẻ có cảm giác thoải mái tự nhiên, chúng ta không nên dùng ngôn ngữ sai khiến sẽ làm cho trẻ cảm giác bị bắt buộc, mà ta chỉ dùng ngôn ngữ đề nghị, vỗ về trẻ. Để cho trẻ có cảm xúc mạnh, có nhu cầu về giao tiếp thì việc dùng rối là cần thiết, vì trẻ ở lứa tuổi này rất thích được nói chuyện với những con rối và đặc biệt là những con vật rất gần gũi với trẻ. * Tóm lại: Qua thực tế tôi thấy việc tạo ra một không khí thoải mái, đầm ấm và việc đưa các trò chơi, tạo các tình huống, cũng như dùng rối trong việc giao tiếp với trẻ là cách giúp trẻ giao tiếp tích cực nhất. * Đối với trẻ: Có sự tiến bộ rõ nét về khả năng giao tiếp trong quá trình hoạt động ở trường Mầm non. Đây là một trường hợp minh chứng cho quá trình tổ chức các hoạt động ở lớp mẫu giáo với sự phối hợp thực hiện ở các biện pháp. Kết quả đánh giá, quá trình trẻ được trải nghiệm cho thấy các biện pháp tổ chức được vận dụng vào trong điều kiện thực tế của trẻ là phù hợp và đã mang lại kết quả tích cực trong sự phát triển khả năng giao tiếp của trẻ. Quá trình tổ chức các biện pháp nhằm phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ, đòi hỏi giáo viên phải thực hiện các biện pháp và có sự điều chỉnh phù hợp. Các hoạt động hỗ trợ cá nhân phù hợp đã phát huy hiệu quả, mang lại sự tiến bộ liên tục trong quá trình phát triển khả năng giao tiếp của trẻ. * Kết quả đạt được trên trẻ như sau: Số trẻ hứng thú với các hoạt động có yêu cầu giao tiếp chiếm đến 90%, trên tiết học. Nhờ đó mà sôi nổi hơn.Tỉ lệ trẻ đạt được các kĩ năng giao tiếp càng cao, vốn từ của trẻ ngày càng phong phú.
10. Hầu hết các trẻ có kĩ năng hoạt động tập thể tốt, không còn tình trạng trẻ trốn tránh tham gia các hoạt động cô đưa ra. Một số kĩ năng cơ bản của giao tiếp như: Lắng nghe, chia sẻ, trao đổi Trẻ thực hiện rất tốt. So sánh với số liệu khảo sát thực trạng đầu năm học, tôi đã nhìn thấy sự tiến bộ rõ rệt của trẻ qua các tiêu chí đánh giá sự mạnh dạn trong giao tiếp của trẻ thông qua các hoạt động của trẻ 4 -5 tuổi và đã đánh giá thực trạng trên các tiêu chí đã xây dựng Số trẻ đạt Số trẻ chưa đạt TT Nội dung Số trẻ Tỉ lệ % Số trẻ Tỉ lệ % 1 Lắng nghe ý kiến của người 8 66,7 4 33,3 khác, sử dụng lời nói, cử chỉ, lễ phép, lịch sự 2 Nói và thể hiện cử chỉ, điệu bộ, 9 75 3 25 nét mặt phù hợp với yêu cầu, hoàn cảnh giao tiếp Bước đầu đã thành công ở lớp tôi , với những hướng phấn đấu đến cuối năm kết quả giáo dục khả năng giao tiếp cho trẻ đạt 90% - 95% về các mặt phát triển. III. KẾT LUẬN 1. Ý nghĩa của đề tài. Giao tiếp là đặc trưng quan trọng nhất trong hành vi của con người, nó không những là điều kiện quan trọng bậc nhất của sự hình thành và phát triển tâm lý, ý thức, nhân cách mà còn giúp cho con người đạt được năng suất, chất lượng và hiệu quả trong mọi lĩnh vực hoạt động. Các biện pháp tổ chức phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ được xây dựng đảm bảo yêu cầu chung trong tổ chức các hoạt động hằng ngày ở trường mầm non, đảm bảo vai trò chủ thể của trẻ trong quá trình tham gia các hoạt động, thúc đẩy quá trình phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ, phù hợp với xu thế giáo dục trẻ trên thế giới và trong khu vực là môi trường tốt cho trẻ phát triển khả năng giao tiếp và mọi mặt là môi trường giao tiếp. Tạo môi trường lớp học thân thiện có nhiều cơ hội cho trẻ vui chơi sinh hoạt và học tập cùng nhau, để trẻ trải ngiệm kỹ năng mạnh dạn, tự tin khi giao tiếp. Lớp học thật sự là tổ ấm yêu thương, còn cô giáo là một người bạn lớn, luôn lắng nghe, và khuyến khích tính mạnh dạn, tự tin cho trẻ. Thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tham quan, lễ hội với các hình thức phong phú sinh động, hấp dẫn, tạo cơ hội cho trẻ được trải nghiệp một cách tích cực, mạnh dạn tự tin khi giao tiếp với mọi người xung quanh. Phối hợp tốt với phụ huynh, tạo mối quan hệ gắn bó thân thiết giữa phụ huynh và nhà trường đồng tâm hướng tới mục tiêu chung.
11. 2. Kiến nghị, đề xuất: * Đối với phòng giáo dục và đào tạo Lệ Thủy Để những kinh nghiệm này đạt được hiệu quả cao hơn, tôi mong muốn có cơ hội được giao lưu, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm với đồng nghiệp ở các trường, được tham gia nhiều lớp tập huấn về dạy kỹ năng sống cho trẻ và rất mong các đồng chí trên phòng giáo dục cũng như ban giám hiệu nhà trường nghiên cứu, bổ sung cho chúng tôi nhiều nguồn tư liệu quý để tham khảo.Quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, các đồ dùng, đồ chơi ngoài trời để trẻ có cơ hội khám phá và phát triển toàn diện. * Đối với nhà trường Thường xuyên mở các lớp bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, nhằm giáo viên có cơ hội phát triển năng lực và chia sẽ, học hỏi kinh nghiệm từ các đồng nghiệp. từ đó giúp cho giáo viên có biện pháp giúp trẻ phát triển toàn diện một cách có hiệu quả nhất. * Đối với phụ huynh: Luôn quan tâm trẻ về mọi mặt và thường xuyên phối hợp với giáo viên để giúp trẻ giao tiếp tốt hơn. Đáp ứng với môi trường xã hội trong thời đại ngày nay. Trên đây là một số biện pháp phát triển khả năng giao tiếp cho trẻ 4 -5 tuổi mà tôi làm được trong năm học 2019-2020 nhằm khắc phục được những hạn chế của lớp, tạo điều kiện cho trẻ khả năng giao tiếp tốt hơn, trong việc phát triển giao tiếp cho trẻ mầm non đạt hiệu quả cao. góp phần nâng cao chất lượng dạy và học đáp ứng yêu cầu đổi mới hình thức dạy học của giáo viên mầm non trong giai đoạn hiện nay. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, bản thân tôi có nhiều điều còn hạn chế và thiếu sót. Kính mong các cấp hội động khoa học xem xét và giúp đỡ, để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! XẾP LOẠI CỦA HĐKH TRƯỜNG XẾP LOẠI CỦA HĐKH HUYỆN