SKKN Tổ chức hoạt động kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh Lớp 2

Nội dung tóm tắt: SKKN Tổ chức hoạt động kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh Lớp 2

1. PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LỆ THỦY TRƯỜNG TIỂU HỌC XUÂN THỦY TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH LỚP 2 NĂM HỌC: 2020 – 2021 Họ và tên: Phan Thị Hồng Nga Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Xuân Thủy Lệ Thủy, tháng 3 năm 2021
2. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH LỚP 2 1. Lí do chọn biện pháp: Qua nhiều năm trực tiếp giảng dạy ở trường Tiểu học, đặc biệt là chương trình lớp 2, tôi đã đi sâu nghiên cứu việc bồi dưỡng phát huy năng lực kể chuyện cho học sinh. Theo tôi, đây là một phân môn tương đối khó. Với học sinh tiểu học vốn kiến thức, vốn sống, ngôn ngữ giao tiếp trong cả hai hình thức nói còn rất hạn chế. Học sinh muốn kể tốt thì các em phải có kĩ năng quan sát tinh tế, ghi nhớ, sắp xếp các chi tiết, năng lực diễn đạt suy nghĩ của mình bằng lời nói và thái độ tự tin, tự nhiên để nhập vai, Đối với học sinh lớp hai đã đọc thông viết thạo, có những kĩ năng kể chuyện cơ bản của đó là: Kể chuyện theo tranh; Kể chuyện kèm theo lời gợi ý; Kể chuyện dàn ý cho sẵn. Hầu hết học sinh chăm ngoan, biết vâng lời ông bà, cha mẹ thầy cô. Học sinh được học tập trong ngôi trường có đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ việc học. Thư viện trường có nhiều sách, báo, truyện, phòng đọc thoáng mát, cán bộ thư viện nhiệt tình, giúp các em tìm đọc truyện phù hợp. Để rèn kĩ năng kể chuyện hiệu quả cho học sinh, bản thân tôi luôn cập nhật thông tin, trau dồi tri thức, tích lũy kinh nghiệm, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, tìm cách tạo hứng thú, say mê khám phá trong học sinh để các em tích cực học tập. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức dạy học, tôi nhận thấy một số em bộc lộ những hạn chế trong các tiết kể chuyện như kể chuyện chưa hay, còn lúng túng, chưa phát huy hết khả năng và tính chủ động của mình trong học tập, chưa biết diễn đạt ý mình bằng những câu văn hay, sử dụng từ chưa hợp lý, rời rạc, lời kể với cử chỉ, điệu bộ, nét mặt, giọng kể, còn lạnh lùng. Việc dạy và học phân môn này đang gặp nhiều khó khăn, không chỉ đối với học sinh mà cả đối với giáo viên cũng rất lúng túng trong việc rèn kĩ năng, truyền cảm hứng, hứng thú, sự tự tin, cử chỉ điệu bộ tự nhiên, giọng kể truyền cảm, cho học sinh. Khi tổ chức các hoạt động trong giờ kể chuyện, giáo viên chưa phát huy được được tính tích cực, năng động, sáng tạo của học sinh, chưa linh hoạt xử lí các tình huống nảy sinh trong tiết học. Vậy làm thế nào để rèn kĩ năng kể chuyện tốt cho học sinh? Đó là điều tôi vẫn băn khoăn trong mỗi tiết dạy. Trong hai năm học vừa qua, với sự nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ từ đồng nghiệp, tôi mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy học và đã áp dụng thành công “Biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 2.” 2. Mục đích của biện pháp. Phân môn kể chuyện chiếm ưu thế trong việc rèn kĩ năng nghe - nói cho học sinh. Qua tiết kể chuyện, học sinh được rèn luyện kĩ năng nghe đúng, chính xác và hiểu nội dung câu chuyện để thuật lại câu chuyện bằng ngôn ngữ của mình. Điều này giúp các em khám phá thế giới đầy màu sắc của hiện thực đời sống được phản ánh qua mỗi câu chuyện. Với mục đích là giúp các em phát triển năng lực cần thiết của người học sinh qua phân môn Kể chuyện, tôi đã áp dụng biện pháp tổ chức hoạt động kể chuyện phù hợp với đặc điểm của lớp 2; Vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp kể rèn kĩ năng nghe- nói hiệu quả cho học sinh, giúp học sinh phát triển năng lực cần thiết. Sau đây là nội dung cụ thể của biện pháp:
3. 3. Biện pháp rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 2. 3.1. Xác định mục tiêu của phân môn kể chuyện lớp 2. Trong chương trình Tiếng Việt 2 có 31 tiết kể chuyện. Các bài học kể chuyện dạy tích hợp với phân môn Tập đọc. Đó là những văn bản truyện có nhiều tình tiết hấp dẫn với học sinh. Các văn bản dạy 2 tiết Tập đọc đầu tuần, bố cục rõ ràng, phân đoạn cụ thể nên học sinh dễ nhớ, dễ kể lại từng đoạn, cả câu chuyện. Chính sự tích hợp này tạo điều kiện để rèn cho các em kĩ năng nghe, nói và các kĩ năng khác hiệu quả hơn. Nhiệm vụ của phân môn kể chuyện lớp 2 là: *Phát triển kĩ năng nói và nghe cho học sinh: - Kĩ năng độc thoại: Kĩ năng độc thoại được rèn luyện qua bài tập kể lại câu chuyện đã học với mức độ khác nhau: + Kể từng đoạn và toàn bộ câu chuyện. + Kể theo lời trong văn bản và kể bằng lời của mình. - Kĩ năng đối thoại: Rèn cho học sinh tập dựng lại câu chuyện theo các vai, biết sử dụng các yếu tố phụ trợ trong giao tiếp (nét mặt,cử chỉ,điệu bộ ) - Kĩ năng nghe: Học sinh theo dõi được câu chuyện bạn kể và kể tiếp lời bạn hoặc nêu ý kiến nhận xét, bổ sung. *Củng cố, mở rộng và tích cực hóa vốn từ ngữ, phát triển tư duy hình tượng, tư duy lô- gíc, nâng cao cảm nhận về hiện thực đời sống thông qua nội dung câu chuyện. *Bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp, trau dồi hứng thú đọc và kể chuyện, đem lại niềm vui tuổi thơ trong hoạt động học tập. Như vậy kể chuyện là phân môn thực hành rèn kĩ năng: nghe - nói - đọc cho học sinh. Bản thân tôi luôn nghiên cứu để nắm vững vị trí, vai trò, nhiệm vụ của môn học để tìm tòi, đổi mới phương pháp dạy kể chuyện một cách hiệu quả và hệ thống. 3.2.Vận dụng sáng tạo, linh hoạt các phương pháp kể rèn kĩ năng nghe- nói hiệu quả cho học sinh, giúp học sinh phát triển năng lực cần thiết Muốn tổ chức dạy học hiệu quả thì mỗi giáo viên cần nắm vững nội dung, chương trình, phương pháp dạy học đặc trưng từng môn học. Trong quá trình dạy học Tiếng Việt, tôi đã sử dụng kết hợp nhiều phương pháp: Thực hành giao tiếp, hỏi đáp, nêu và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, thực hành, trò chơi. Dù sử dụng phương pháp nào, nguyên tắc quan trọng nhất là phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh nhằm tạo điều kiện cho các em tự chiếm lĩnh tri thức mới, kĩ năng sử dụng Tiếng Việt. Để giúp học sinh có kĩ năng kể chuyện tốt tôi hướng dẫn các em tập kể từ mức độ đơn giản đến khó dần ở mỗi tiết học để tạo điều kiện cho cả lớp được kể chuyện. Và thực hiện như sau: a. Rèn kĩ năng kể từng đoạn và cả câu chuyện theo tranh . * Mục tiêu: Rèn học sinh kĩ năng kể chuyện dựa vào các bức tranh minh họa để kể từng đoạn câu chuyện. Cũng có bài yêu cầu học sinh sắp xếp lại các bức tranh minh họa cho đúng với diễn biến câu chuyện rồi kể. Mỗi bức tranh minh họa đều được thể hiện một đặc điểm hay một hành động, sự việc nào đó của nhân vật hoặc một cảnh tượng
4. có trong truyện đã đọc làm điểm tựa giúp các em nhớ lại nội dung từng đoạn câu chuyện kết nối thành mạch truyện rồi kể. * Cách thực hiện: Để giúp học sinh dựa vào tranh rèn kĩ năng kể hiệu quả tôi luôn khai thác triệt để tranh minh họa SGK và tranh phóng to và hướng dẫn theo từng bước như sau: -Yêu cầu học sinh quan sát kĩ mỗi bức tranh; GV nêu câu hỏi định hướng quan sát, giúp học sinh tìm ra mối liên hệ giữa kênh hình và kênh chữ để các em lần lượt nhớ lại nội dung truyện đã học ở tiết tập đọc và kể lại câu chuyện. - Khi học sinh nắm vững nội dung các bức tranh tôi gọi học sinh năng khiếu kể mẫu một đoạn theo tranh giúp học sinh học tập cách kể của bạn để kể tốt. - Sau đó tôi tổ chức cho học sinh thực hành kể từng đoạn truyện tương ứng theo tranh minh họa trong nhóm và trước lớp. Để các nhóm kể chuyện hiệu quả tôi luôn phân nhóm có các học sinh có trình độ kể khác nhau sao cho học sinh khá giỏi giúp đỡ được học sinh trung bình kể được truyện. Tôi bao quát lớp giúp những học sinh lúng túng và lưu ý học sinh khi kể chỉ cần đúng nội dung chính không nên nhớ nguyên văn lời trong văn bản truyện đã đọc giúp học sinh mở rộng, tích cực hóa vốn từ, để rèn kĩ năng nói cho học sinh. Khi học sinh kể trong nhóm tôi luôn rèn các em biết kể giọng phù hợp vừa đủ nghe trong nhóm để không ảnh hưởng đến nhóm khác và lắng nghe bạn kể để sửa cho bạn. Còn khi kể trước lớp tôi rèn cho học sinh nói thành câu, nói to để cả lớp cùng nghe và nhận xét lời kể. Khi kể cần mạnh dạn, tự tin, biết thay đổi ngữ điệu tự nhiên và nhìn vào bạn để kể chuyện sẽ lôi cuốn người nghe. b. Rèn kĩ năng kể theo dàn ý hoặc gợi ý. * Mục tiêu: Rèn học sinh kể chuyện dựa vào các ý được tóm tắt theo từng đoạn của truyện vì không có tranh nên các em phải huy động trí tưởng tượng, tư duy lô- gíc để nhớ lại câu chuyện và kể đúng nội dung . * Cách thực hiện: Để giúp học sinh thực hành tốt yêu cầu của bài tôi đã dẫn dắt bằng hệ thống câu hỏi gợi ý hoặc gợi dần từng sự việc, chi tết thể hiện ý chính đó giúp học sinh triển khai các ý tóm tắt đã cho thành từng đoạn truyện và kể lại tốt câu chuyện theo gợi ý. Ví dụ :Bài : Hai anh em –( TV2-T1-trang 120) Yêu cầu 1: Kể lại từng phần câu chuyện Hai anh em theo gợi ý sau: 1- Mở đầu câu chuyện. 2- Ý nghĩ và việc làm của người em. 3- Ýnghĩ và việc làm của người anh. 4- Kết thúc câu chuyện. c.Rèn kĩ năng tự tóm tắt nội dung và kể lại từng đoạn truyện. * Mục tiêu: Rèn luyện học sinh kĩ năng tổng hợp ở mức đơn giản để nhớ lại câu chuyện biết tóm tắt nội dung từng đoạn và kể. * Cách thực hiện: Để học sinh thực hiện yêu cầu của bài kể chuyện này tôi cho các em đọc thầm lại câu chuyện trong văn bản tập đọc giúp các em nhớ lại câu chuyện. Sau đó tôi nêu
5. câu hỏi gợi ý làm chỗ dựa cho học sinh tự nêu ý chính của mỗi đoạn. Để rèn luyện kĩ năng tổng hợp ở mức đơn giản cho học sinh có những đoạn truyện tôi cho học sinh nêu các cách tóm tắt nội dung mỗi đoạn bằng câu nói khác nhau sao cho vẫn nêu nội dung chính của đoạn. Với phương pháp gợi mở, dẫn dắt như vậy, học sinh lớp tôi rất tích cực, chủ động, sáng tạo trong cách tóm tắt nội dung từng đoạn truyện và hào hứng tham gia thi kể từng đoạn, cả câu chuyện đạt hiệu quả cao. d. Rèn kĩ năng kể một đoạn truyện bằng lời của mình . * Mục tiêu: Rèn học sinh kĩ năng kể chuyện sinh động bằng lời của mình không cần lặp lại nguyên văn từng từ ngữ trong văn bản mà chỉ cần kể đúng cốt truyện. * Cách thực hiện: Để học sinh kể tốt, tôi hướng dẫn học sinh biết cách dùng từ, nói câu sao cho sáng tạo nhằm diễn đạt rõ văn bản qua sự tưởng tượng của mình có thể diễn tả thêm các hoạt động, tâm trạng nhân vật kể như sống trong khung cảnh của câu chuyện để lôi cuốn người nghe. Đó là bí quyết thành công của người kể chuyện. Muốn kể bằng lời của mình thì học sinh phải nhớ câu chuyện.Vì vậy tôi luôn gợi mở, dẫn dắt giúp các em nhớ lại nội dung truyện thông qua tranh minh họa hoặc những lời gợi ý. Trong quá trình học sinh kể chuyện tôi luôn tạo bầu không khí thân mật, tin cậy và động viên, khích lệ các em kể chuyện tự nhiên, thoải mái kết hợp với nét mặt, cử chỉ phù hợp như đang kể cho bạn bè, người thân nghe nhằm tạo sự giao cảm, gần gũi giữa người kể và người nghe. đ.Rèn kĩ năng kể một chi tiết trong truyện theo tưởng tượng. * Mục tiêu: Rèn học sinh kĩ năng kể sáng tạo ở mức độ cao hơn nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ vì các em phải tưởng tượng thêm cả ý để kể và nói được một ý nghĩ, một hành động của nhân vật. * Cách thực hiện: Để khuyến khích khả năng tưởng tượng phong phú của các em trong tiết học tôi luôn tạo không khí thoải mái lựa chọn riêng của mỗi học sinh nhằm phát triển tư duy, sự sáng tạo, rèn kĩ năng nói cho các em. Như vậy với mỗi yêu cầu của một bài học sinh sẽ sáng tạo tưởng tượng được nhiều tình huống khác nhau và kể lại, tránh áp đặt máy móc một cách diễn đạt chung cho cả lớp. e.Rèn kĩ năng phân vai dựng lại một đoạn hoặc cả câu chuyện . * Mục tiêu: Rèn kĩ năng kể chuyện phân vai là dựa vào lời nói của nhân vật trong truyện để kể lại câu chuyện theo trật tự cốt truyện và thể hiện sự sáng tạo của học sinh sao cho câu chuyện vừa đảm bảo tính lô- gíc vừa thể hiện tính riêng biệt. Xuất phát từ đặc điểm tâm lí học sinh Tiểu học rất thích đóng kịch, dù đó không phải là những câu chuyện có tính xung đột, có diễn biến phức tạp. Đây là hình thức đặc trưng để rèn kĩ năng nói, kĩ năng kể, kĩ năng đối thoại, hợp tác, phân công đảm nhận trách nhiệm cùng thực hiện một hoạt động cho học sinh. Đồng thời giúp các em hiểu sâu hơn tính cách, tình cảm của nhân vật trong câu chuyện. * Cách thực hiện:
6. Muốn học sinh kể phân vai tốt cần có sự gợi mở và làm mẫu của giáo viên hoặc học sinh giỏi. Chính sự dẫn dắt của giáo viên giúp học sinh biết được câu chuyện có mấy vai, đặc điểm nổi bật của từng vai thể hiện trong giọng kể, điệu bộ, cử chỉ. Phần làm mẫu của giáo viên, hay học sinh năng khiếu là một phần hay toàn bộ vai khó giúp các em phỏng theo. 3.3. Tạo cơ hội cho học sinh được kể chuyện thường xuyên thông qua các hình thức kể chuyện ngoài giờ lên lớp. * Tổ chức hội thi. - Thi kể trong lớp: - Thi kể chuyện trong khối, thi giữa các lớp, thi cấp trường, cấp huyện. * Tổ chức hoạt động trại đọc Tổ chức một buổi trại đọc, đầy đủ 8 bước quan trọng nhất chia thành các nhóm về hoạt động từng nhóm một. Mỗi nhóm thiết kế một cuốn truyện để thực hành 8 bước của hoạt động trại đọc. Ngoài việc đọc sách ra, các học sinh còn biết cách tổ được tham gia các trò chơi nhẹ nhàng, viết hoặc vẽ những gì mình thích trong câu chuyện, trao đổi cho nhau nghe về suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về nhân vật, về câu chuyện đó thể hiện được sự thân thiện, hào hứng với việc đọc sách,cảm giác mong chờ đến tiết đọc hàng tuần. Từ đó, học sinh có thói quen mượn sách, sưu tầm sách, ngoài đọc ở lớp, học sinh đọc ở nhà, để giảm được việc học sinh chơi game, chơi trò chơi điện tử hoặc các trò chơi thiếu lành mạnh khác. Hơn thế nữa, các em còn hiểu được việc đọc sách không chỉ để học tập mà còn cũng giúp các em giải trí sau những giờ học căng thẳng vận dụng vào kĩ năng sống. * Kể chuyện ở nhà: Rèn cho học sinh ý thức tự đọc sách, tìm tòi những câu chuyện dân gian, truyện ngụ ngôn, truyện cổ tích rồi nhập vai tự kể một mình. Sau đó kể cho ông, bà cha mẹ, các em được vận dụng phương pháp tổ chức ở trên lớp nhằm tự rèn luyện tính mạnh dạn tự tin. Sau khi kể xong rút ra được bài học cho bản thân, nhận thức được những điều hay để vận dụng trong cuộc sống hằng ngày. 4. Kết quả đạt được Qua thời gian, tôi đã áp dụng biện pháp trên để rèn kỹ năng kể chuyện cho học sinh của lớp mình. Cuối học kì 1, khảo sát kết quả kể chuyện của học sinh đạt được kết quả như sau. Tiêu chí đánh giá (Nội Thời gian HTT HT CHT dung môn học) đánh giá SL TL SL TL SL TL Nhớ nội dung cốt Đầu năm học 3 9,0 20 60,6 10 30,4 chuyện và ý nghĩa Cuối HK 1 15 45,5 18 54,5 0 câu chuyện Kể lại được 1 đoạn Đầu năm học 3 9,0 19 57,6 11 33,4 hoặc cả câu chuyện Cuối HK 1 17 51,5 16 48,5 0 Kể chuyện theo phân Đầu năm học 0 0,0 20 60,6 13 39,4 vai Cuối HK1 15 45,5 18 54,5 0
7. Năng lực Thời gian HTT HT CHT đánh giá SL TL SL TL SL TL Tự quản Đầu năm học 5 15,2 20 60,6 8 24,2 Cuối HK 1 25 75,7 8 24,3 0 Giao tiếp, hợp tác Đầu năm học 5 15,2 19 57,6 9 27,2 Cuối HK 1 20 60,6 13 39,4 0 Tự học,giải quyết vấn Đầu năm học 3 9,0 20 60,6 10 30,4 đề Cuối HK1 15 45,5 18 54,5 0 Năng lực đánh giá Đầu năm học 3 9,0 18 54,5 12 36,5 bạn và tự đánh giá Cuối HK1 18 54,5 15 45,5 0 bản thân Rõ ràng, sau khi áp dụng biện pháp Rèn kĩ năng kể chuyện theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 2 vào dạy học, chất lượng phân môn kể chuyện đã được nâng cao rõ rệt. Từ chỗ học sinh sợ sệt kể chuyện trong nhóm hoặc trước lớp. Đến nay, các em đã rất hăng hái tham gia kể chuyện. Các em không chỉ mạnh dạn trong tiết kể chuyện mà còn ở tất cả các tiết học. Học sinh có tâm trạng hào hứng, vui thích khi học phân môn kể chuyện. Hầu hết các em kể rất tốt, lưu loát, biết sử dụng điệu bộ, cử chỉ hỗ trợ cho lời kể sinh động hơn, các em mạnh dạn, ham học hỏi, tự tin thể hiện ngôn ngữ nói và kể trước đám đông. Biện pháp này cũng đã được báo cáo chuyên đề trong sinh hoạt chuyên môn tại đơn vị trường tôi, được áp dụng vào quá trình dạy học và bước đầu mang lại hiệu quả nhất định. Có thể khẳng định áp dụng hiệu quả vào dạy học đối với các đơn vị trường TH. Tuy nhiên, để biện pháp có tính khả thi cao thì người giáo viên phải linh hoạt, sáng tạo trong việc vận dụng, sao cho phù hợp với tình hình thực tế của học sinh mình./. Xác định của BGH nhà trường.