Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp đỡ học sinh khắc phục khó khăn khi giải các bài toán có lời văn ở Lớp 5

Nội dung tóm tắt: Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp đỡ học sinh khắc phục khó khăn khi giải các bài toán có lời văn ở Lớp 5

1. sinh muốn giải được các bài toán thì cần phải được trang bị đầy đủ những kiến thức có liên quan đến việc giải toán mà những kiến thức này chủ yếu được cung cấp qua các tiết lý thuyết. Do vậy dưới sự dẫn dắt của giáo viên, học sinh cần tìm ra được cách giải bài toán và cần phải được chính xác hóa nhờ sự giúp đỡ của giáo viên. Qua quá trình tự tìm tòi, khám phá kiến thức mới dựa trên những cái đã biết giúp các em hiểu sâu hơn, nhớ lâu kiến thức ấy hơn nếu như tự mình tìm ra kiến thức ấy Học sinh cần nắm chắc quy tắc, công thức tính, các bước tính của một phép tính từ đó mới rèn luyện được kỹ năng tính toán. Đối với loại toán có nội dung hình học thì khả năng nhận biết các đặc điểm của một hình vẽ là rất quan trọng. Ví dụ: Khi dạy về “Diện tích hình tam giác” giáo viên cần cho học sinh xác định đâu là đáy và đâu là chiều cao tương ứng.Nhắc lại công thức tính diện tích hình tam giác + Khả năng cắt ghép hình thang thành hình tam giác . + Giáo viên cần có biện pháp giúp học sinh nhớ rõ các ký hiệu hình vẽ. Chẳng hạn, đâu là đáy,đâu là chiều cao tương ứng. Từ đó học sinh biết vận dụng vào giải các bài toán áp dụng trực tiếp quy tắc đã xây dựng để vận dụng tính. Bài tập VD: Cho hình tam giác có cạnh đáy là 8cm,chiều cao tương ứng là 5cm Tính diện tích hình tam giác đó ? Với bài tập này học sinh chỉ cần vận dụng đúng quy tắc, công thức đã được trang bị là giải được ngay. Cũng có những bài toán đòi hỏi học sinh phải có khả năng tư duy thì mới giải được. Do vậy, giáo viên cần rèn cho các em kỹ năng này.
2. VD: Bài toán: Cho hình tam giác có diện tích là 20 cm2 ,cạnh dáy là 5cm Tính chiều cao hình tam giác đó. Học sinh phải biết dựa vào công thức chính rút ra công thức phụ. - Khi giải bài toán không có cùng đơn vị đo thì phải biết đổi ra cùng một đơn vị đo. VD: Số đo cạnh theo mm, số đo diện tích theo cm 2. Vậy phải đổi số đo cạnh ra cm và ngược lại. - Giáo viên cần lưu ý cho học sinh: + Với số đo diện tích các kích thước là cm thì diện tích là cm2 + Với hình hộp chữ nhật và hình lập phương khi tính thể tích phải là cm3. *Với bài toán giải bằng hai phương pháp và toán chuyển động. Giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh : -Bước 1: Xác định bài cho biết gì,tìm gì?. -Bước 2: .Các yếu tố đã cùng đơn vị đo chưa. - Bước 3:Nhớ công thức để vận dụng. -Bước 4: Chú ý câu trả lời, tên đơn vị đo. *Điều quan trọng chủ yếu khi dạy giải toán là dạy học sinh biết cách giải bài toán (phương pháp giải toán). Giáo viên không được làm thay, không được áp đặt cách giải cần phải tạo cho học sinh tự tìm ra cách giải bài toán tập trung vào 3 bước: + Tính toán để biết bài toán cho gì, hỏi gì, yêu cầu gì? + Tìm cách giải thông qua việc thiết lập mối quan hệ giữa các dữ kiện của
3. bài toán (giả thiết) với yêu cầu của bài (kết luận) để tìm ra phép tính tương ứng. + Trình bày bài giải, viết câu trả lời , phép tính và đáp số. 2.3. Biện pháp hình thành và rèn luyện kĩ năng giải toán có lời văn. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giảng dạy của mình, tôi nhận thấy rèn kĩ năng giải toán cho học sinh là một biện pháp không thể thiếu trong quá trình dạy học. Do đặc điểm của môn toán ở tiểu học được cấu tạo theo kiểu đồng tâm các nội dung được củng cố thường xuyên và được phát triển dần từ đơn giản đến phức tạp, từ dễ đến khó. Sau khi đã lĩnh hội kiến thức, kĩ năng toán học, để định hình vững chắc kiến thức ấy, học sinh cần rèn luyện vận dụng qua các dạng bài tập khác nhau, có yêu cầu cao hơn. Để giải được các bài tập ấy, giáo viên cần hướng dẫn các em tư duy từ cái đã biết để tìm cái chưa biết, rèn cho học sinh óc suy luận, phán đoán và kỹ năng. - Phân tích đề bài toán: Là một kỹ năng quan trọng nhất Qua hàng loạt câu hỏi đặt ra để phân tích yêu cầu bài toán, trả lời được các câu hỏi đó, học sinh sẽ làm được bài tập dễ dàng. Với các kỹ năng đã có của học sinh, giáo viên là người giúp học sinh rèn luyện và phát huy những kỹ năng ấy, cần cho học sinh nắm rõ thuật ngữ toán học Biết phân tích và tóm tắt bài toán bằng cách ghi các dữ kiện đã cho và câu hỏi của bài toán dưới dạng ngắn gọn nhất. Qua tóm tắt học sinh có thể nêu lại được bài toán, từ đó lập kế hoạch giải. Như vậy với một số câu hỏi gợi mở mà giáo viên đưa ra, học sinh có thể tìm cách giải bài toán về những kiến thức đã học để có thể áp dụng được công thức tính.
4. Nhưng nếu là bài toán (Lớp 5a3 có số học sinh nữ nhiều hơn nam là 5em. Tính số học sinh mỗi loại biết số học sinh nữ bằng 2/3 nam) Đây là dạng hiệu tỉ Để giải được bài toán này học sinh cần phải đọc kỹ bài toán phân tích tóm tắt bài toán, xem bài toán cho biết gì ? Bài toán yêu cầu những gì ? Muốn giải được tốt bài toán này yêu cầu học sinh phải tìm hiểu, phân tích kỹ đầu bài (biết tóm tắt và trình bày bài toán thông qua tóm tắt) lập được kế hoạch bài giải bài toán và kỹ năng vận dụng sáng tạo những kiến thức đã học vào giải các bài toán ở mức độ phức tạp hơn. Do vậy giáo viên nhất thiết phải sử dụng biện pháp này nhằm rèn cho học sinh những kỹ năng trên giúp các em có khả năng giải mọi dạng toán khác nhau. Vận dụng kiến thức tổng hợp để giải toán xác lập mối quan hệ giữa các yếu tố và tìm đúng phép tính thích hợp. 2.4. Biện pháp hướng dẫn học sinh trình bày bài giải Sau khi đã có những kỹ năng phân tích bài toán và lập được kế hoạch giải cho bài toán thì việc thực hiện cách giải và trình bày bài giải cũng là yếu tố quan trọng. Vậy làm như thế nào để câu trả lời của bài toán không bị sai, phép tính chính xác, ghi đáp số với kết quả phép tính có danh số kèm theo. Giáo viên cần hướng dẫn các em tìm ra các câu lời giải khác nhau nhưng biết trả lời ngắn, gọn mà đủ ý. Bài toán hỏi gì thì trả lời ý đó nghĩa là biết dựa vào câu hỏi của bài toán để trả lời. *Khi trình bày bài giải giáo viên nên khuyến khích các em tìm ra nhiều cách giải. Sau đó hướng dẫn các em vào cách giải, cách trình bày bài giải ngắn gọn, chính xác, dễ hiểu nhất, lời giải hợp lý nhất để tránh cho học sinh yếu trả lời bài toán sai thì giáo viên phải hướng dẫn học sinh đọc kỹ đề bài để biết bài toán cho gì ? Bài toán yêu cầu làm như thế nào
5. dựa vào câu hỏi của bài toán để ghi câu trả lời cho đúng thực hiện phép tính ghi danh số kèm theo chính xác để đáp số bài toán không bị sai theo. *Với bài toán trong khi giải cần đổi đơn vị đo thì giáo viên cần hướng dẫn và yêu cầu học sinh nhắc lại cách đổi đã học về đại lượng ấy. Qua đó củng cố những kiến thức có liên quan đến giải toán lời văn có ý nghĩa thực tiễn. Từ đó các em sẽ trình bày đúng bài giải. Chẳng hạn bài toán 1 trang 153, học sinh cần phải nhận xét: Xét đường cao và cạnh đáy của hình tam giác không cùng số đo nên phải đổi ra cùng Bài giải 4 dm = 40 cm Diện tích hình tam giác là: 40 x 8 : 2 = 320 (cm2) Đáp số: 520 cm2 Khi học giải toán xong thì giáo viên phải cho học sinh kiểm tra cách giải và kết quả là yêu cầu không thể thiếu khi giải toán và trở thành thói quen đối với học sinh ngay từ tiểu học. Việc này nhằm phân tích (thử lại) cách giải hay đúng sai Khi đã có những kỹ năng giải toán tốt giáo viên cần dạy cho học sinh những thủ thuật giải toán trong từng khâu, từng bước giải. 2.5. Đưa ra các bài toán đố gắn liền với thực tế : Ví dụ đưa ra các bài toán tính diện tích xung quanh, diện tích toàn phần, thể tích lớp học. bể nước, bể bơi hay tính số tiền công của người thợ xây, tính quãng đường từ nhà đến trường, từ tỉnh này đến tỉnh khác, vận tốc người đi bộ,đi xe đạp, xe máy, ô tô. những bài toán gắn với thực tế giúp các em dễ hiểu, dễ nhớ.
6. *Ngoài ra những biện pháp đã nêu ở trên để có kết quả học tập tốt thì mỗi giáo viên cần có tâm huyết với nghề, có nghệ thuật sư phạm, có trách nhiệm trước học sinh. Đặc biệt là phải biết vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực, phải luôn tự bồi dưỡng trau dồi nâng cao trình độ nhận thức cho bản thân. Giáo viên cần có năng lực tổ chức các hoạt động dạy học phong phú nhằm thu hút học sinh tham gia tốt vào hoạt động học và rèn luyện cho học sinh năng lực khái quát hóa trong giải toán. III.Hiệu quả do sáng kiến đem lại: 1.Hiệu quả kinh tế 2.Hiệu quả về mặt xã hội: Với những biện pháp trên tôi đã thu được kết quả nhất định, học sinh giải các bài toán có nội dung hình học và dạng toán có lời văn ngày càng tiến bộ. Học sinh có tư duy sáng tạo, tìm hiểu đúng yêu cầu của đề bài, trình bày bài giải đúng theo yêu cầu của bài toán. Kết quả đạt được cuối năm học 2020 - 2021 là: Tổng số học Học sinh yếu về toán Tỉ lệ Học sinh nắm được Ti lệ. sinh lớp 5a3 có lời văn cách giải toán có lời văn 29 em 4 em 14% 25 em 86% Như vậy lớp tôi đã có nhiều tiến bộ trong việc giải các bài toán có lời văn. Tuy kết quả này chưa thực sự đã là cao xong bản thân tôi cũng thấy vui và tự tin vào việc làm của mình về sáng kiến kinh nghiệm mà mình đã thực hiện. IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
7. Trên đây là sáng kiến” Một số biện pháp giúp đỡ học sinh khắc phục khó khăn khi giải các bài toán có lời văn ở lớp 5.” của bản thân tôi đã áp dụng tại lớp 5a3 của trường tiểu học xã Nghĩa Hồng.Tôi xin cam đoan không sao chép của cá nhân hay tập thể nào khác. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN VŨ THỊ HIỆN
8. CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN ( Khối phòng GDDTđối với GV MN,TH,THCS) PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ( Xác nhận đánh giá và xếp loại) ( LĐ phòng ký tên, đóng dấu)
9. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do- Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CỘNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi : Phòng GD&ĐT Nghĩa Hưng Tôi : Vũ Thị Hiện -Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Một số biện pháp giúp đỡ học sinh khắc phục khó khăn khi giải các bài toán có lời văn ở lớp 5.” - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo viên - Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Từ ngày 20 tháng 9 năm 2020 đến ngày 1 tháng 5 năm 2021 - Mô tả bản chất của sáng kiến : Giáo viên hướng dẫn các hoạt động học toán của CLB cũng như hoạt độn học ở lớp. - Những điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Kế hoạch năm học, tài liệu tham khảo,của bạn bè đồng nghiệp. - Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể tiếp thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: Giúp giáo viên có được phương pháp giúp đỡ học sinh khắc phục khó khăn khi giải các bài toán có lời văn ở lớp 5. Tôi xin cam đoan mọi thông tin trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Nghĩa Hồng, ngày 18 tháng 5 năm 2021 Người nộp đơn Vũ Thị Hiện