SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả tiết thực hành trên máy tính trong môn Tin học cho học sinh lớp 4

Nội dung tóm tắt: SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả tiết thực hành trên máy tính trong môn Tin học cho học sinh lớp 4

1. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TIẾT THỰC HÀNH TRÊN MÁY TÍNH TRONG MÔN TIN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4’’ Lệ Thủy, tháng 4 năm 2020
2. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM “MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TIẾT THỰC HÀNH TRÊN MÁY TÍNH TRONG MÔN TIN HỌC CHO HỌC SINH LỚP 4’’ Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Diệp Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Phú Thủy Lệ Thủy, tháng 4 năm 2020
3. 1. Phần mở đầu 1.1. Lí do chọn đề tài Trong những năm gần đây sự phát triển của công nghệ thông tin đang ngày càng lớn mạnh, đặc biệt là cuộc cách mạng 4.0 trên thế giới đã và đang có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của các nước. Nó quyết định quốc gia nào sẽ tiếp tục phát triển hay sẽ tụt hậu. Vì điều đó mà bản thân tôi nghĩ mình có thể đóng góp một phần nhỏ vào sự phát triển của nước nhà. Với vai trò là một giáo viên dạy tin học trong trường Tiểu học, tôi mong muốn giúp học sinh có được những thành công nhất định ở bậc tiểu học để các em có nền móng vững chắc tạo đà cho các em trên các cấp học tiếp theo. Trong xu thế phát triển của hệ thống giáo dục hiện nay, môn Tin học đóng một vai trò hết sức quan trọng, nó không chỉ góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục toàn diện mà còn tạo tiền đề vững chắc cho các em học sinh trên con đường hội nhập. Mặc dù vậy, việc triển khai dạy và học môn Tin học vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn thách thức. Trường nơi tôi công tác được đầu tư phòng máy tính cho học sinh từ nhiều năm trước, các em được học Tin học ở các khối lớp 3, lớp 4 và lớp 5. Trong quá trình dạy học tôi phát hiện các em rất thông minh và có hứng thú trong việc học bộ môn này. Tuy nhiên, kĩ năng thực hành của các em còn chậm và hiệu quả chưa cao. Qua thực tế đó tôi luôn băn khoăn, trăn trở và mong muốn tìm ra biện pháp khắc phục, nâng cao chất lượng mỗi giờ thực hành. Chính vì thế mà tôi lựa chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả tiết thực hành trên máy tính trong môn Tin học cho học sinh lớp 4” nhằm cải thiện được tình trạng nói trên. 1.2. Điểm mới của SKKN: Nâng cao chất lượng giảng dạy học sinh hoàn thành khối lượng bài thực hành cao hơn trước, giờ thực hành không mất trật tự giáo viên dễ dàng quản lý và hướng dẫn học sinh. 1.3. Phạm vi áp dụng: Đề tài này được áp dụng trong môn tin học cho học sinh lớp 4 trường Tiểu học nơi tôi đang công tác.
4. 2. Phần nội dung. 2.1. Thực trạng dạy học tiết thực hành trên máy tính trong môn Tin học cho học sinh lớp 4 ở trường Tiểu học nơi tôi đang công tác : Nhà trường đã được trang bị phòng máy 2 phòng máy với 24 máy dành cho học sinh và 2 máy chủ dành cho giáo viên. Các máy được kết nối mạng tạo điều kiện thuận lợi cho việc giảng dạy . Trước khi thực hiện đề tài tôi đã khảo sát học sinh khối 4 thông qua giờ dạy lí thuyết và thực hành. Kết quả thu được: Năm học: 2018 – 2019 Mức độ thao tác Trước khi thực hiện đề tài Số học sinh Tỉ lệ % Thao tác nhanh, đúng 73/215 33,9 Thao tác đúng 120/215 55,8 Thao tác chậm 18/215 8,37 Chưa biết thao tác 4/215 1,86 * Thuận lợi: Được các cấp lãnh đạo, nhà trường quan tâm, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, phòng máy, phụ huynh học sinh trang bị cho con em đầy đủ sách vở, một số gia đình phụ huynh còn có máy tính để bàn ở nhà cho học sinh thực hành. Nội dung sách nhẹ nhàng, trình bày đẹp, sách chú trọng nhiều về phần thực hành rất phù hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học. Phần lớn học sinh đều có hứng thú với máy tính. Việc thực hành mang lại kết quả ngay lập tức và có được cái nhìn trực quan, sinh động. chính vì thế các em thích học tin học, nhất là tiết thực hành. Được Ban giám hiệu nhà trường thường xuyên đầu tư kinh phí để nâng cấp, sửa chữa phòng máy. Môn Tin học là một môn học Tự chọn nên học sinh tiếp thu kiến thức một cách thoải mái, không bị gò ép. Học sinh đã nắm được các kiến thức cơ bản của bài học. Từ đó các em đã biết sử dụng và ứng dụng phần mềm vào việc học tập. Kỹ năng thực hành của một bộ phận học sinh khá tốt. Nhà trường đã trang bị cho phòng máy mạng internet để kết nối và tải các phần mềm học tập khi cần thiết . * Khó khăn Các em học sinh của trường chủ yếu là con em nông thôn, chưa có nhiều điều kiện để tiếp cận với môn Tin học. Trong khi đây là một môn học mới, cần
5. sự hỗ trợ từ máy tính. Do vậy việc tiếp thu bài học của các em cũng còn rất hạn chế. Mặt khác, do điều kiện kinh tế khó khăn, về nhà các em không có máy tính để học mà chỉ khi đến lớp mới có máy để thực hành nên cũng ảnh hưởng lớn tới chất lượng dạy và học môn Tin học. Đây là môn học tự chọn nên một số học sinh học chưa nghiêm túc và phụ huynh chưa quan tâm. Việc rèn luyện thói quen gõ 10 ngón tay cho học sinh còn gặp khó khăn do các em không có nhiều thời gian cho việc luyện tập trên lớp. Sĩ số học sinh trong một lớp đông, vì thế các em phải ngồi 2 người một máy và thay ca thực hành nên thời gian thực hành trong một tiết học chưa đảm bảo. Học sinh học tiết thực hành thường hay mất trật tự. 2.2. Các biện pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề. Tin học là môn học đặc thù và có liên quan chặt chẽ với sử dụng máy tính, đặc trưng quan trọng của bộ môn này là học lí thuyết phải đi đôi với thực hành. Do vậy, để dạy học Tin học có hiệu quả, giáo viên vừa phải trang bị cho học sinh kiến thức khoa học về Tin học, phát triển tư duy, vừa phải chú trọng rèn luyện kỹ năng thực hành, ứng dụng, tạo mọi điều kiện để học sinh được thực hành, nắm bắt và tiếp cận những công nghệ mới của tin học phục vụ học tập và đời sống. Tuy nhiên, từ thực tế dạy học tại trường bản thân tôi nhận thấy, nhiều học sinh tỏ ra ngại thực hành, thao tác cơ bản trên máy còn chưa chuẩn; đa số thực hành trên máy chỉ tập trung vào học sinh khá và giỏi, số còn lại chỉ quan sát nên khi giáo viên hỏi không thực hiện được công việc theo yêu cầu. Để có thể khắc phục được hạn chế nêu trên, tôi mạnh dạn đưa ra một số Biện pháp như sau: Biện pháp 1: Thiết kế giáo án phù hợp Đây là công việc bắt buộc của tất cả các tiết học, môn học. Tuy nhiên với tiết thực hành Tin học, ngoài việc soạn giảng bình thường theo quy định giáo viên cần phải nêu rõ các yêu cầu cho từng bài thực hành, trong đó nêu rõ các yêu cầu từ thấp đến cao và yêu cầu cho từng đối tượng giỏi, khá, trung bình, yếu. Thiết kế bài dạy thực hành phù hợp với nhiều đối tượng học sinh là nội dung quan trọng cần lưu ý, bởi việc này sẽ giúp giáo viên chuẩn bị chu đáo hơn về kiến thức, kỹ năng, phương pháp, tiến trình của một tiết dạy thực hành. Xác định được mục tiêu trọng tâm của bài học về kiến thức, kỹ năng. Tìm ra được những kỹ năng cơ bản dành cho học sinh yếu kém và những kiến thức kỹ năng dành cho học sinh khá giỏi, tham khảo thêm tài liệu để mở rộng, đi sâu hơn vào bài giảng, giúp giáo viên nắm tổng thể, giải thích cho học sinh khi cần
6. thiết. Giáo viên cũng cần nắm được mục đích yêu cầu, chuẩn kiến thức của chương, của bài để thiết kế các hoạt động học tập phù hợp với trình độ học sinh và điều kiện dạy và học; đồng thời, hoàn chỉnh tiến trình của một giờ dạy học với đầy đủ các hoạt động cụ thể. Biện pháp 2: Kiểm tra phòng máy trước giờ dạy Trước mỗi giờ thực hành, giáo viên cần đến trước để kiểm tra phòng máy, các thiết bị điện, màn hình, cây máy tính, sự hoạt động của máy tính, máy chiếu, các bàn ghế ngồi học đảm bảo cho một tiết dạy thực hành được ổn định, an toàn với tất cả học sinh. Biện pháp 3: Điều hành tổ chức giờ dạy Điều quan trọng trong tiết thực hành là giáo viên phải tổ chức và điều khiển các đối tượng học sinh trên lớp. Trong điều kiện hiện nay cơ sở vật chất nhà trường không đảm bảo 1 máy/1 học sinh, giáo viên nên chia lớp thành hai nhóm thực hành. Bước này vô cùng quan trọng, bởi vì học sinh thường hay mất trật tự trong các giờ thực hành. Với việc chia nhóm, học sinh nhóm sau có thể quan sát các bạn nhóm trước thực hành và rút ra kinh nghiệm cho bản thân mà không cần đến sự giúp đỡ của giáo viên. Tuy nhiên, để thực hành theo nhóm hiệu quả, buộc giáo viên phải lựa chọn nội dung đưa vào thực hành phù hợp với nhiều đối tượng học sinh. Vì vậy, giáo viên cần xác định đúng mức nội dung thực hành, phải vừa sức với học sinh, thuộc nội dung học sinh đã được nghiên cứu, dễ tổ chức thực hiện trong điều kiện trang bị máy tính hiện có của nhà trường. Học sinh ngồi 2 em/ 1 máy tính trong nhóm
7. Giáo viên hướng dẫn học sinh các kỹ năng thao tác trong bài thực hành, thao tác mẫu bằng máy chiếu cho học sinh quan sát. Tổ chức hướng dẫn học sinh thực hành, gợi mở, khuyến kích học sinh tích cực hoạt động; đồng thời quan sát, theo dõi và bổ trợ học sinh khi cần. Phát hiện những nhóm thực hành không có hiệu quả để uốn nắn điều chỉnh kịp thời, chỉ trợ giúp, tránh đi sâu can thiệp làm hạn chế khả năng độc lập sáng tạo của học sinh. Giáo viên có thể đưa ra nhiều cách để thực hiện một thao tác giúp các em rèn luyện và nâng cao kỹ năng thực hành. Biện pháp 4: Chia nhỏ nội dung bài tập thực hành Một số bài thực hành gồm nhiều yêu cầu khác nhau, giáo viên có thể chia nhỏ ra thành nhiều yêu cầu với mức độ từ dễ đến khó, cho học sinh thực hành theo những yêu cầu đã nêu. Giáo viên phải đặt ra mỗi yêu cầu hoàn thành trong khoảng thời gian nhất định nào đó với mỗi nhóm đối tượng. Điều đó có thể thúc đẩy sự cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của học sinh; học sinh khá giỏi có thể thực hiện theo nhiều cách để có thể hoàn thành nhiệm vụ trong khoảng thời gian nhanh nhất. Ví dụ 1: Khi dạy bài “ Vẽ hình chữ nhật, hình vuông” với nội dung bài thực hành dưới đây: Giáo viên có thể chia nhỏ nội dung như sau: - Dùng công cụ chọn màu đỏ để vẽ hình vuông thứ nhất - Chọn màu vàng để vẽ hai hình chữ nhật bên cạnh - Sau đó chọn màu tím để vẽ hình vuông thứ 2 và thứ 3 - Chọn màu xanh ngọc để vẽ hai hình chữ nhật - Chọn màu xanh nước biển để vẽ hình vuông thứ 4 - Cuối cùng chọn màu xanh lá cây để vẽ hình vuông ở giữa. Ví dụ 2: Khi dạy bài : “Thực hành tổng hợp”
8. Giáo viên có thể chia nhỏ thành các yêu cầu sau: Dùng công cụ vẽ hai bức tường nhà, ô cửa sổ, ô cửa ra vào Dùng công cụ vẽ mái nhà, con đường, đường viền xung quanh Dùng công cụ vẽ cây xanh Dùng công cụ tô màu theo mẫu Các bài tập không quá dài mà được nâng dần từ mức đơn giản đến phức tạp, ngoài ra giáo viên có thể kết hợp với kiến thức của bài học trước hoặc liên hệ với môn học khác. Ví dụ: Khi thực hành vẽ hình vuông, giáo viên có thể yêu cầu học sinh vẽ theo mẫu sau: Ở hình vẽ trên, ngoài việc vẽ hình vuông học sinh còn được ôn lại cách vẽ đường thẳng, đường cong, tô màu và trang trí hình vuông. Qua đó các em sẽ liên tưởng đến bài trang trí hình vuông trong môn Mĩ thuật lớp 4 Biện pháp 5: Phát động phong trào “đôi bạn cùng tiến” Phương pháp này không chỉ dùng trong môn Tin học, ở cấp Tiểu học. Mà ở các môn học khác, cấp học khác vẫn có hiệu quả cao. Trong phương pháp này, giáo viên chia lớp thành hai nhóm lớn, trong mỗi nhóm lại chia thành các cặp
9. mỗi cặp ngồi một máy tính, ngồi cố định với nhau trong suốt học kì, các em sẽ cùng học, cùng thực hành ngay từ đầu năm học cho đến hết năm học. Giáo viên sẽ theo dõi quá trình học, tiến bộ của các nhóm qua các tuần, tháng và có đánh giá sau mỗi tháng, học kì. Xem hai bạn nào tiến bộ nhất trong nhóm đó thì cuối học kì cô sẽ có phần thưởng. Học sinh hỗ trợ lẫn nhau là phương pháp thu hút sự tham gia của học sinh, phù hợp với đổi mới phương pháp giáo dục hiện nay là “dạy ít, học nhiều”. Với phương pháp này thì giáo viên chia mỗi máy tính một học sinh khá, giỏi kèm một học sinh yếu để các học sinh giỏi này hỗ trợ giáo viên kèm cặp, giúp đỡ bạn thực hành. Giáo viên hướng dẫn cho nhóm học sinh có khả năng học tập tốt thật kỹ trước khi tiến hành để nhóm đối tượng hỗ trợ này nắm chắc kiến thức; Nhắc nhở học sinh thực hiện tốt vai trò của người hỗ trợ và người nhận hỗ trợ. Giáo viên cũng nên chỉ ra các điều kiện cần để đảm bảo có được hoạt động học sinh hỗ trợ lẫn nhau hiệu quả. Học sinh thực hành theo cặp
10. Trong hai bạn này sẽ có một học sinh khá, giỏi kèm một học sinh yếu. Khi thực hành thì học sinh giỏi sẽ làm mẫu trước và bạn còn lại làm theo dưới sự giúp đỡ của bạn bên cạnh. Biện pháp 6: Có phần thưởng để khuyến khích học sinh Trong môn Tin học Giáo viên có thể sử dụng các phần mềm, các trò chơi để treo thưởng, khuyến khích cho học sinh có động lực học tập. Ví dụ nhóm nào hoàn thành bài trước thời gian quy định thì sẽ được chơi các phần mềm trong máy tính hoặc vào xem mạng internet Làm như vậy sẽ khuyến khích học sinh tập trung vào làm bài và hoàn thành sớm yêu cầu của giáo viên. Học sinh giải trí sau khi hoàn thành bài trước thời gian 2.3. Những kết quả đạt được: Trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này, các học sinh thực hành tin học chưa mấy hứng thú,vừa làm vừa chơi, đa phần các em làm cho có bài. Từ sau khi áp dụng tôi nhận thấy nhiều học sinh đã có thái độ yêu thích môn học hơn, Thao tác thành thạo, đúng chuẩn, biết vận dụng môn tin học vào trong học toán, tiếng việt và đặc biệt hơn là xây dựng cho các em tác phong hoạt động nhóm . Việc dạy học với các biện pháp đã nêu đòi hỏi người giáo viên phải luôn tìm tòi, đổi mới phương pháp dạy học phù hợp và hiệu quả. Tôi tin rằng nếu áp dụng biện pháp này ở những giờ học bộ môn của các khối lớp khác thì cũng sẽ đem lại những hiệu quả rõ rệt, áp dụng được nhiều kiến thức đã học vào cuộc sống hàng ngày, góp phần không nhỏ nâng cao chất lượng môn học. So với năm học trước thì số học sinh thao tác nhanh, thao tác đúng đã tăng rõ rệt, số học thao tác chậm, chưa biết thao tác giảm đáng kể.
11. 3. Phần kết luận 3.1. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm: Từ khi thực hiện đề tài đã mang lại kết quả tốt, phục vụ thiết thực cho giờ dạy của tôi. Những biện pháp tổ chức tiết thực hành tin học của trường thực hiện có lẽ không phải là những biện pháp mới lạ đối với các đơn vị bạn, tuy nhiên đây là một số biện pháp đơn giản mà hiệu quả. Qua cách làm trên, tôi đã nâng cao chất lượng các giờ thực hành tin học và góp phần giúp các em áp dụng vào học tập các môn học khác trong nhà trường. Qua quá trình áp dụng đề tài tôi rút ra một số bài học kinh nghiệm sau: Thứ nhất: Giáo viên phải luôn tìm tòi sáng tạo cách dạy, cách học tạo sự hứng thú tiếp thu bài. Thứ hai: Phải có lòng yêu nghề, tích cực học tập, bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ Thứ ba: Phải thường xuyên, tích cực thăm lớp dự giờ, hội thảo phương pháp giảng dạy các bộ môn khác. Thứ tư: Tuỳ theo tình hình thực tế của từng lớp, giáo viên và trò cùng bàn bạc và thảo luận xem bạn nào thực hiện còn chậm và chưa đầy đủ, lúc này giáo viên đề nghị các học sinh nhanh nhất, làm tốt nhất tới hướng dẫn trực tiếp cho học sinh đó. Thứ năm: Tích cực tham mưu với nhà trường để tăng cường nâng cấp máy tính, trang thiết bị dạy học. Thứ sáu: Thực hiện tốt các quy định của ngành đề ra. 3.2. Kiến nghị, đề xuất: Với bộ môn tin học cần có sự quan tâm hơn nữa về cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học thực hành. Trong một đề tài nhỏ và thời gian hạn chế những vấn đề nêu ra chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu sót và mong muốn các vị lãnh đạo cấp trên, các đồng nghiệp bổ xung để nội dung trên được hoàn thiện và phát huy hiệu quả. Cuối cùng xin chân thành cảm ơn sự chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường, sự giúp đỡ nhiệt tình của tổ chuyên môn và sự đóng góp ý kiến quý giá của các đồng nghiệp trong nhà trường đã giúp tôi hoàn thành và áp dụng có hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm này.